Витамин тәрізді заттар

Гигиена және эпидемиология кафедрасы

Тақырыбы : Дәрумендік статусты анықтау.

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ

Дәрумендер-организм тіршілігі үшін маңызы зор, организмде өте аз не мүлдем түзілмейтін органикалық химиялық қосылыстар. Витаминдер зат алмасудың қалыпты өтуін қамтамасыз ететін реттеуші заттарға жатып, метаболикалық процестердегі химиялық реакциялардың биологиялық катализаторы болып, ферменттер құрамына кіріп коферменттік қызмет те атқарады.

1. Суда еритін витаминдер;

3. Витамин тәрізді заттар;

2. Майда еритін витаминдер;

Жіктелуі

1. Суда еритін витаминдер ; 2. Майда еритін витаминдер;

В1-тиамин А-ретинол

В2-рибофлавин Д-кальциферол

В3 не В5- пантотен қышқылы Е-токоферол

Н-биотин К-филлохинон

С-аскорбин қышқылы

В6-пиридоксин

РР-ниацин, никотин қышқылы

В12-кобаламин

3. Витамин тәрізді заттар;

Инозит, Карнитин, Липой қышқылы, Орот қышқылы, Пангам қышқылы, Парааминбензой қышқылы, Витамин U, Холин, Биофлавоноидтар.

Витамин С

Организмдегі рөлі:қантамырлары,

тері, сүйек тіндерін қалыпты жағдайда ұстап

тұрады. С дәрумені жетіспесе:әлсіздік, иммунитеттің

төмендеуі, ауыр жағдайда-Цинга ауруы дамиды.

Ересек адамдар үшін тәуліктік қажеттілігі 70-80мг.

Азықтағы дәрумен мөлшері:

Итмұрын-300-2000мг; Қызыл тәтті бұрыш-250мг; Қарақат-200мг; Бүлдірген, апельсин, лимон-40-60мг; Жас картоп, көк пияз, жасыл бұршақ-20-30мг.

Витамин В2

Рибофлавин-сарғыш түсіне байланысты аталған. Белок, май, көмірсу алмасуына қатысады. Көру процесінде түс ажыратуға маңызды.

Көріністері мен салдары:Ауыз бұрышы мен еріннің тілімденуі(езулік, хейлоз) ; Жарықтан қорқу,

Түс ажыратудың бұзылуы.

Ересек адамдар үшін тәуліктік қажеттілігі 1, 5-2, 4мг.

100г. азықтағы дәруменнің мөлшері:ет ж/е ет өнімдері, бауыр, бүйрек-1, 6-2, 2мг; тауық жұмыртқасы-0, 44мг; сүт өнімдері-0, 13мг.

Витамин В3-В5

Организмдегі рөлі:Жыныс гормондарының (эстроген) түзілуіне қатысады.

Жетіспеушілігінің көріністері мен салдары:Шаршағыштық, тері түлеуі, шаш түсуі, асқазан-ішек бұзылыстары.

Ересек адамдар үшін тәуліктік қажеттілігі 4-7мг.

100г. азықтағы дәруменнің мөлшері:соя-60мкг, жұмыртқа-28мкг, бұршақ-19мкг, ет, сүт-3мкг.

Витамин В12 (кобаламин)

Организмдегі рөлі:қан түзу процесіне қатысады, жүйке жүйесінің қызметіне маңызды.

Жетіспеушілігінің көріністері мен салдары:Бас ауыруы, жүрек қағуы, қансыздық, жүйке жүйесінің дегенеративті өзгерістері.

Ересек адамдар үшін тәуліктік қажеттілігі 1, 8-2, 0 мг

100г. азықтағы дәруменнің мөлшері:сиыр бауыры-60мкг, бүйрек-25мкг, ет-2-4мкг, балық-1-3мкг, сүт-0, 4мкг, сыр-1, 2мкг.

Организмдегі рөлі:Клетка мен тін өсуін қамтамасыз ететін биосинтез процестеріне қатысады.

Жетіспеушілігінің көріністері мен салдары:жүктілік кезінде ұрықтың дұрыс жетілмеуі; туа бітті ақаулар, баланың шала туылуы.

Ересек адамдар үшін тәуліктік қажеттілігі 200 мкг.

100г. азықтағы дәруменнің мөлшері:

сорттылығына қарай нанда-20-30мкг, пияз-32мкг, жас капуста, бұршақ-40мкг, ащытқы-550мкг

Витамин А

Организмдегі рөлі:Көздің торлы қабатының көру пигменті таяқшалар құрамына кіріп, жарық қабылдауға қатысады.

Жетіспеушілігінің көріністері мен салдары:Ақшамдық соқырлық, шаш өсу мен құрылымы бұзылу.

Ересек адамдар үшін тәуліктік қажеттілігі 1мг.

100г. азықтағы дәруменнің мөлшері:балық майы-19мг, бауыр-8мг, сары май-1, 6мг, асқабақ-1, 5мг, қызыл сәбізде-9мг.

Витамин К

Организмдегі рөлі:Қан ұйыту процесіне қатысады, сүйек тінінің алмасуына қатысады.

Жетіспеушілігінің көріністері мен салдары: қан ұюы нашарлайды, қан кетуге бейім болады.

Ересек адамдар үшін тәуліктік қажеттілігі 60-80мг.

100г. азықтағы дәруменнің мөлшері:

Шпинат, капуста-3-4мг;

Жасыл көкеністер-2-3мг;

Витамин Д

Организмдегі рөлі:Сүйек тіндері, тістердің өсу мен дамуын қамтамасыз ететін кальций мен фосфордың сіңуіне қажет.

Жетіспеушілігінің көріністері мен салдары: Сәбилерде рахит ауруы дамиды, жасы ұлғайған кісілерде сүйек ауырып, жамбас сүйегінің мойны сынғыш келеді.

Ересек адамдар үшін тәуліктік қажеттілігі 2, 5мкг.

100г. азықтағы дәруменнің мөлшері:балық майы-125мкг; атланттық майшабақ-30мкг; жұмыртқа-2, 2мкг;

Сары май-1, 3-1, 5мкг.

Өсімдік текті азықта Д дәрумені жоқ.

Витамин Е

Организмдегі рөлі:Тіндік тыныс алу процесіне жыныс ж/е кейбір бездер қызметіне қатысады.

Жетіспеушілігінің көріністері мен салдары:Бұлшық ет әлсіздігі, бедеулік, қаназдық.

Ересек адамдар үшін тәуліктік қажеттілігі 10мг.

100г. азықтағы дәруменнің мөлшері:Токоферолдар өсімдік текті азықтарда көп кездеседі, әсіресе өсімдік майында.

Соя майы-114мг;

Мақта майы-99мг;

Өсімдік майы-42мг;

Нақты (фактический) тамақтануды зерттеудің ең дәл әдісі, дайын тағамдардың калориясын және оның құрамындағы негізгі тағамдық заттарды химиялық жолмен анықтаудан тұратын, зертханалық әдіс. Оны ұйымдастырылған ұжымдардың, әсіресе тәулік бойына болатын балалар бақшасында ауруханаларда т. б. нақты тамақтануын гигиеналық тұрғыдан бақылау кезінде Санэпид мекемелері қолданады. Зертханалық әдісті тамақтану проблемалары жөніндегі ғылыми зерттеулерді жүргізу кезінде де қолданады.