Әлем елдеріндегі қазақ диаспорасының географиясы, саны және әлеуметтік-экономикалық жағдайы

«Қазақ диаспорасы» құбылысы соңғы уақытта еліміздің әлеуметтік, гуманитарлық зерттеулер объектісіне айналуда. Бұл үрдіс көптеген экономикалық географиялық дүниетанымдық мәселелерді нақты ғылыми тұжырымдауға мүмкіндік береді, этникалық ауқымды бағдарларға теориялық сипат жасауға негіз болады.

Қазақстан Республикасы тәуелсіздігін алғаннан бергі 10 жылдықта қазақ диаспорасы туралы зерттеу жұмыстары жүргізіле бастады, бірақ әлі күнге дейін теория және тәжірибе жүзінде шешілмеген сұрақтар жеткілікті. Қазақ диаспорасының халықаралық қатынасқа тигізетін әсері туралы зерттеулер аз жүргізілуде. Осыған байланысты бүгінгі таңда әлемнің түрлі елдеріндегі этникалық қазақтардың жағдайын зерттеу аса маңызды. Егеменді Қазақстан өзінің тәуелсіздігін нығайта түсуімен қатар алыс және жақын шет елдердегі қазақ диаспорасына ерекше көңіл бөле бастады. Сондықтан қазақ диаспорасы мәселесін зерттеу ерекше маңызды

Мақсаты:

Қазақстандағы диаспоралық географияны зерттей отыра әлем елдеріндегі қазақ диаспорасының санына және әлеуметтік-экономикалық жағдайларына сипаттама жасау.

Мақсатқа жету үшін келесідей міндеттерді қарастырдым:

Қазақтардың әлем елдеріне қоныс аударуының себептерін талдау, тарихи отанына қайту мәселелерін қарастыру;

Қазақстанда және басқа елдердегі диаспоралық саясаттың географияға бағытталуын айқындау;

ҚР және басқа елдердің аумағындағы қазақтардың бейімделуінің ерекшілігін және қиыншылығын сипаттау.

Қазақ диаспораларын зерттей отырып, мыналарды атап өтуге болады: оның өкілдері барша қазақ халқының құрамдас бөлігі болып табылады, біртұтас ата қонысы - Қазақстан, мұсылман дінін ұстанады, түркі тілдес халықтарға жатады, бірақ бұрынғы ішкі және сыртқы саяси оқиғалар салдарынан қазіргі кезде Отанынан тыс, Азия, Батыс Еуропа және Америка елдерінде тұрады.

Әлем елдеріндегі қазақ диаспорасы

1 мыңнан аса

10 мыңнан аса

300 мыңнан аса

1 млн. нан аса

Әлем елдеріндегі қазақтар саны (адам)

Ең көп қазақ диаспорасы қоныстанған аймақ шекаралас мемлекеттер болып табылады. Атап айтсам: Қытай, Ресей, Өзбекстан және Монғолия.

Шекаралас мемлекеттердегі қазақ диаспорасының территориясы

Ресей

Қытай

Монғолия

Қазақстан

Диаспора территориясы

Қазіргі кезде Қазақстаннан басқа шет елдерде 5миллионға жуық қазақ әлемнің 25 елдерінде тұрады. Әлем елдеріндегі таралу географиясын айтарлықтай қазақ диаспорасы көбірек орналасқан негізгі 5 аймақты бөліп көрсеттім. Атап нақтылап айтатын болсақ: Ресей Федерациясы, Қытай Халық Республикасы, Орта Азия елдері, Еуропа одағы, Туркия мемлекеттері.

Қытай Халық Республикасындағы қазақ ұлты тұратын территория

Қазақ ұлты

тұратын

территория

Қазақ ұлты

тұратын

территория

ҚХР-дағы қазақтардың жылдар бойынша алынған салыстырмалы көрсеткіштері (2007 ж)

Қытай Халық Республикасындағы қазақ диаспорасының жұмыс істеу салаларының көрсеткіштері (адам)

Қазақ диаспорасының пайда болу тарихын, географиялық таралуын жаңа тұрғыдан қарастыру, бүкіләлемдік санақтарын зерделеп жақын жатқан елдердегі қазақ ұлты өкілдерінің санын анықтау. Кеңес Одағы құрамында болған Орталық Азия, Кавказ, кейбір еуропа елдеріндегі қазақ диаспорасын бүкілодақтық санақтарға сүйеніп салыстырмалы түрде статистикалық тұрғыдан санын анықтау, көшіп кету себебіне сараптама беру.