Өзгермелі шығындар

Презентация қосу

Фирма қызметінің
экономикалық негіздері
Жоспар

1. Өндірістік шығындар түрлері
2. Фирманың табысы және пайдасы
3. Кәсіпкерлік қызметінің мәні, түрлері
4. Кәсіпкерлікті ұйымдастырудың негізгі
нысандары. Олардың
артықшылықтары мен кемшіліктері
Шығындар - нарықта құн формасынан алынған
ресурстар шығындары. Яғни өнім өндіріп өткізілетін
өндірістік ресурстарды пайдаланудың ақшалай
көрінісі.

Өндіріс шығындары ұдайы өндірістің
нәтижесі болып табылады. Бұл
кәсіпорынның өндірісте тұтынатын құрал-
жабдықтары мен жалақы төлемдерінің
шығындарын көрсетеді.

Табыс дегеніміз - сатқан өнімнен
түскен түсім. Шығындарға сәйкес
табыстардың бірнеше түрі болады:
Бухгалтерлік шығындар Экономикалық шығындар

Айқын Айқын емес шығындар
шығындар Өндіріс
шығындары
Тұрақты шығындар
Старттық шығындар

Қалдық шығындар Өзгермелі шығындар

Шекті шығындар
ШЫҒЫНДАРДЫ
ЕСЕПКЕ АЛУ
ТӘСІЛДЕРІ
БОЙЫНША:
Бухгалтерлік шығындар -
өнімнің белгілі бір мөлшерін
өндіруге нақты жұмсалған
өндіріс факторларының
шығындары жатады. Онда
факторлар сатып алынған
бағамен көрсетіледі.
Кәсіпорын шығындары Экономикалық шығындар
бухгалтерлік және -ресурстардың сиректігіне
статистикалық есеп беруде және оларды балама пайдалану
өнімнің өз құны түрін алады. мүмкіндіктеріне негізделеді.
Тауар өндіру үшін алынған
ресурстардың экономикалық
шығындары, оларды өте
қолайлы пайдаланып өндірген
құнға тең болады.
Экономикалық шығындар 2-ге бөлінеді
АЙҚЫН ШЫҒЫНДАР АЙҚЫН ЕМЕС
өндіріс
ШЫҒЫНДАР
факторларымен
өндірісте пайдаланылған фирманың
жабдықтаушыларға айқын ақша
өз иелігіндегі ресурстардың құнын
формасындағы төлем түрінде
айтады.
жұмсалатын шығындар.
Мысалы: ғимараттардың жалға
Оларға ресурстарды сатып алу
берілмеу шығындары т.б.
шығындар; жұмысшылар;
қызметкерлерге жалақы төлеу, көлік
шығындары т.б.
ӨНДІРІЛГЕН ӨНІМ
КӨЛЕМІНІҢ ӨЗГЕРУІНЕ
БАЙЛАНЫСТЫ:
Тұрақты шығындар
Тұрақты шығындар – (FC) белгілі уақыт аралығында
өндіріс пен өткізу көлемінің өзгеруіне байланысты емес
шығындарды атаймыз. Тұрақты шығындардың графикалық
бейнесін бөлігіне паралельді түзу сызық көрсетеді.
Тұрақты шығындарға: облигациялық заем, міндетті
төлемдер, ренталық төлемдер; ғимараттар мен
жабдықтардың амортизациялық төлемдерінің бөлшегі;
сақтандыру жарналары, жұмысшылардың еңбек ақысы т.б.
•өндіріс пен өткізудің
қайта басталуымен
Старттық байланысты жұмсалатын
шығындар тұрақты шығындардың
бір бөлшегі жатады.

•дегеніміз - өндіріс пен
өткізу белгілі бір уақытта
толық тоқтағанына
Қалдық қарамастан жұмсалатын
шығындар кәсіпорындардың тұрақты
шығындардың бір бөлігін
жатқызуға болады.
Өзгермелі шығындар
Өзгермелі шығындар (VC) – белгіленген
мерзімде өнімді өткізу мен өндіру көлеміне
тікелей байланысты шығындар. Оларға
жалақы, шикізат отын, көлік қызметіне,
электр жүйесіне шығындар. Ол шығындарды
кәсіпкер өндіріс көлемін өзгерте отырып
болжай алады.
Өзгермелі шығындар 3 түрге бөлінеді:

2. Дегерессивтік
өзгермелі
• . - егер көлемі шығындар •• -- өзгермелі
өзгермелі
мен шығындардың
шығындардың өсуі
өсуі
•• –– шығындардың
шығындардың өндіріс көлемінен
шығындарының өндіріс көлемінен
салыстырмалы
салыстырмалы өсуі
өсуі артық болған
артық болған
өзгерісіне пара- өндіріс
өндіріс көлемінің
көлемінің жағдайда
жағдайда
пар келсе салыстырмалы
салыстырмалы орындалады
көбеюінен орындалады
көбеюінен азаз болған
болған
қалыптасады.
1.Пропорционалды жағдайда қалыптасады.
жағдайда қалыптасады. 3. Прогрессивтік
өзгермелі өзгермелі
шығындар шығындар
Жалпы шығындар
Кәсіпорынның жалпы шығыны (ТС) деп тұрақты
және өзгермелі шығындарының қосындысынан
тұрады.
ТС=FC+VC
Өнімнің жаңа бірлігімен бірге, жалпы шығындар
өзгермелі шығындардың сомасындай шамаға өсіп
отырады. Кәсіпкер үшін өнімнің бір бөлігін өндіруге
жұмсалған шығындардың маңызы зор. Ол орташа
шығындар деп аталады.
ӨНДІРІСТІҢ ТИІМДІЛІГІН ЖӘНЕ ТАБЫСТЫЛЫҒЫН
АНЫҚТАЙТЫН ШЫҒЫНДАР:

Өнім өндірісінде бір данаға шыққан
шығындарды білу үшін орташа шығындар
есептелуі:
- орташа тұрақты шығындар: АҒС = ҒС
Q
АҒС- орташа тұрақты шығындар.
АVС = VС
Q
- орташа өзгермелі шығындар;

АTС = AFC+AVC
- орташа жалпы шығындар.
Осы көрсеткіштер арқылы фирманың пайдасын
анықтауға болады:

1. Егерде тауардың бағасы (Р) орташа шығындардан (АТС)
кем болса, яғни Р<АТС, фирма шығынға қалады.

2. Егер тауардың бағасы (Р) орташа шығындардан (АТС)
артық болса, Р>АТС, фирма әр бір тауардан осы
айырмашылық көлемде пайда алады.

3. Егер баға орташа шығындарға тең болса, яғни Р=АТС,
фирма нолдік жағдайда болады, пайда да алмайды,
шығынға да қалмайды.
Фирманың басты мақсаты - пайда табу.
Пайда дегеніміз – табыс пен шығындардың
арасындағы айырмашылық.
Табыс дегеніміз - сатқан өнімнен түскен түсім.
Шығындарға сәйкес табыстардың бірнеше түрі
болады:

1. Жалпы табыс – ТR = PxQ

2. Орташа табыс – АR = TR = P
Q

3. Шекті табыс – MR = ТR
Q
Серіктетіктің түрлері
Серіктестік — коммерциялық ұйымдар қызметінің негізгі ұйымдық-
құқықтық нысаны. Қатысушылардың салымдары есебінен құрылған
және қызмет нәтижесінде алынған мүлік Серіктестіктің меншігі болып
табылады.
Мынадай түрлерге бөлінеді:
Жауапкершілігі шектеулі cеріктестік — өздерінің ақшалай немесе
заттай нысандағы салымдарын біріктіру жолымен немесе жеке
тұлғалардың келісімі бойынша құрылатын және несиегерлер алдында тек
өзінің мүлкімен ғана жауап беретін, несиегерлердің талаптары
cеріктестік мүшелерінің мүлкіне қолданылмайтын заңды шаруашылық
ұйым түрі;
Қосымша жауапкершілікті cеріктестік — шаруашылық қызметті
жүзеге асыру мақсатында заңды тұлғалармен немесе азаматтармен (жеке
тұлғалармен) жасалған келісім бойынша олардың мүлкін біріктіру
жолымен құрылған ұйым;
Жауапкершілігі шектеусіз cеріктестік. — міндеттемелері бойынша
қатысушылары салған капиталымен ғана емес, өзінің бүкіл мүлкімен
ынтымақты түрде толық жауап беретін коммерц. ұйым;
Толық cеріктестік. — қатысушылары өзара жасасқан шарт негізінде
серіктестіктің атынан кәсіпкерлік қызметпен айналысатын және оның
міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі мүлікпен жауап беретін заңды
тұлғаның ұйымдық-құқықтық нысаны;
Сенімгерлік (коммандиттік) cеріктестік. — міндеттемелері
бойынша өзінің бүкіл мүлкімен қосымша жауап беретін бір немесе
одан да көп қатысушылармен қатар, салымшылардың мүлкіне өздері
салған салымдардың жиынтығымен шектелетін бір немесе одан көп
қатысушыларды да енгізетін және серіктестіктің кәсіпкерлік
қызметті жүзеге асыруына қатыспайтын cеріктестік.;
Сауда cеріктестікгі — өнеркәсіп, а. ш. көлік салаларында, т.б
саудамен және басқа кез келген шаруашылық қызметпен
айналысатын заңды тұлға;
Шаруашылық cеріктестікгі — жарғы капиталы
құрылтайшылардың (қатысушылардың) үлесіне (салымына)
бөлінген коммерц. ұйым;
Акционерлік қоғам — жарғы капиталы құрылтайшылардың
(акционерлердің) акцияларынан құралатын акционерлік ұйым.
Консорциум (лат. consortіum – ортақ серіктестік) – бірнеше банк
немесе өнеркәсіп кәсіпорындары арасындағы уақытша келісім,
бизнес саласындағы көп қаржы ресурстарын қажет ететін нақты
экономикалық міндеттерді.
Синдикат (латынша syndіcatus — құрама, бірлестік) —
тар аядағы белгілі бір мақсатқа жету үшін екі және одан
көп меншік иелерінің немесе фирмалардың бірігуі.
Картель (французша cartel, итальянша cartelо – құжат) –
бір тұрпатты өнім өндіруші кәсіпкерлер тобының өнім
өндіру, өткізу рыноктарын монополиялау, бәсекені шектеу,
шикізат көздерін, рыноктарды бөлісу, бағаға бақылау
орнату мақсатымен келісуі негізінде құрылатын ерікті
қауымдастығы (бірлестігі)
Франчайзинг – ірі фирманың фабрикалық маркасын пайдалануға
құқық алу үшін және белгілі бір сферада, белгілі бір территорияда өз
қызметін жасау үшін рұқсат алу үшін келісім шарт жасайтын ұсақ
жеке фирмалар жүйесі. Олардың бағаны төмендету, тауарды
жеткізуге, құрал-жабдықты сатып алуға, кредит алуға көмек
түрлерінде жеңілдіктері бар.
Венчурлық фирма – ғылыми зерттеулерді жасаумен
шұғылданатын коммерциялық ұйымдар. Венчурлық кәсіпорындар
жаңалықтармен бизнес жасайды. Жаңа өнімнің рынок талаптарына
сатып алушылар қажеттіліктеріне төменгі шығындарға сай келмей
қалуының мүмкін болуына байланысты “күйіп кетуге” тәуекел етеді.
Сондықтан венчурлық фирмалар бір өніммен жұмысты бітіріп,
тезірек екіншісіне көшуге тырысады. Венчурлық кәсіпкерліктің
отаны АҚШ болып табылады және ол екінші дүниежүзілік соғыстан
соң кең дамыды. Бүгінгі күні венчурлық фирмалар Қазақстанда да
құрылып қызмет ете бастады.
СӨЖ:
1. Фирманың табыстары және оның түрлері;
2. Пайда туралы теориялық көзқарастар
мен фирманың пайдасын барынша арттыру
мәселесі.

Ұқсас жұмыстар

Өндіріс шығындары мен табыстары

Шығындар - нарықта құн формасынан алынған ресурстар шығындары. Яғни өнім өндіріп өткізілетін өндірістік ресурстарды пайдаланудың ақшалай көрінісі

Өндіріс шығындарының классификациясы

ФИРМА ШЫҒЫНЫ ЖӘНЕ ТАБЫСЫ

ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫ ЖӘНЕ ӨНІМНІҢ ӨЗІНДІК ҚҰНЫ

Өндіріс шығындары мен табысы

Экономикалық шығындар

ШЫҒЫНДАРДЫ БАСҚАРУ ЖӘНЕ ӨНІМНІҢ ӨЗІНДІК ҚҰНЫ

Өндіріс шығындары

Өндіріс шығындарына жататындар

Пәндер