ХІІ - Кесте заңдары

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы Ғылым және білім
министрлігі
Мирас университеті

Тақырып: Рим жеке құқығының б.д.д. 1 ғасырдың
басындағы қайнар көздері
ХІІ- Кесте заңдары

Ежелгі Рим құқығының мұрасының ең маңыздысы – XII
кесте заңдары. Бұл құқықтық құжаттың қабылдануыны
плебейлер мен патрицийлердің күресі өз әсерін тигізді.
Плебейлер патрицийлердің сотын осы заң бойынша тәртіпе
келтірді және өздерінің құқығын қорғады.
Бұл заң б.д.д V ғ қыбылданды. Бұл цивильдік құқықтың
мұрасы болып табылады. Бұл құқық бүкіл римнің зат-
мүліктерін манципацияға жататын және манципацияға
жатпайтын деп екі түрге бөледі.
Манципацияға жататындар жер, құл, және мал,
қалғандары жатпайтын затар.
Жер бүкіл Рим халқының меншіігі болып саналды.
Сондықтан оны сату үшін осындай күрделі манципация
процесі керек еді. Қауым жерге құлға малға қатысты
келісімдерді қабылдайды. Басқа заттардың бәрін еркін сатуға
болады. Олардың құны да жоғары.
Өз аттарын заңдар қалалық
алаңға орнатылған 12
тақтайына жазылғандықтан
ие болды. Сондығтан да
ешкім заңдарды білмеймін
деп жалтара алмайтын еді.
Кейбір мәліметтер
бойынша Азаматтар қатарына
қосылмағқ болып отырған
жас өспірімдердің барлығы
заңдарды жатқа білуі тиіс еді.
Ол кезде қоғамда азамат
өзінің функциясын, сот
функциясын атқара алмайды
деген түсінік жүрді.
XII кесте заңдары өзінің жазылуы бойынша әдеттік құқық
жазбасы болды. Оған көбіне плебейлер мүдделі еді (патриций
соттарының басынушылықтарынан қорғану үшін).
Кодификация олар үшін патрициилермен бір дәрежеде
теңесудің маңызды бір этабы еді
Заңдардың өзі бізге жетпеді. Олардың тек үзінділері ғана
белгілі және олардың өздері ертедегі авторлардың, әсіресе
заңгерлердің – Цицеронның , Ульпианның, Гайдың т.б
еңбектерінде сақталған.
Осы қайнар көздердің арасында Б.э.д екінші ғасырдың
заңгері «Институция» - римдік заңгерлер мектебінің
оқулығының авторы Гайдың шығармалары ерекше орын
алады. Оны тарихшы Нибур 1816 ж Верон деген италяедық
қалада тауып алған.
XII кесте заңдарының басты сипаты ретінде оның
заттарды екі топқа бөлуін айтуымызға болады Бұл құқық
бүкіл римнің зат- мүліктерін манципацияға жататын және
манципацияға жатпайтын деп екі түрге бөледі.
Бұл құқық бүкіл римнің зат- мүліктерін манципацияға
жататын және манципацияға жатпайтын деп екі түрге бөледі.
Манципация келесідей жолмен жүркізілді. Сатушы мен
сатып алушы бір мүлікті сату үшін кемінде бес куәгер мен
бес таразыны ұстап тұратын адамды шақыруы керек болды.
Сатып алушы өзі сатып алған құлға қолын тигізіп, былай
дейді '' Мен квириттер құқығы бойынша, мына зат маған
тиесілі және мен оны мына мысқа сатып алдым” – дейді
Сатып алу кезінде бір сөзді жіберіп қою, немесе болуы
тиіс бір куәгердің болмауы немесе әдет ғұрыпта тағы бір
нәрсені қарастырмау, ақша төленіп қойғанның өзінде
мәмілені жарамсыз деп тануға негіз болады.
XII кесте заңдарында көрсетілген
қарызды құлдық өзінің ерекше
қаталдығымен ерекшеленді. Қамтамасыз
ету құралы болып борышқордың «қаны
мен еті»табылатын заң шарты Римде
nexum – (нексум) деп аталған. Жасасу
тәсілі бойынша нексум манципацияға
ұқсас болды.
Қарызын төлей алмаған азаматқа сот
шешімі бойынша бұғау кигізіледі .
Өсімқор қарыз алушы адамды үйіне
алып кетіп, 3 жексенбі басты базарға
шығарып қарызын төлейтін
туысқандарын және жолдастарын
іздейді. Содан кейін оның қарыз
алушыны өлтіңруге құқығы бар. Б. Д.
Дейінгі IV ғасырда осы Петелий заңы
жойылды . Ендігі кезде қарызалушы
өзінің мүлкімен ғана жауап беретін
болды.
Отбасылық қатынастар
12 кете заңдары бойынша отбасылық қатынастар ең бііншіден,
отағасының шексіз билігімен сипатталды. Оның үйәнде тұратын
барлық адамдар, олар қандық туыс па, әлде асырандылар ма
екендігіне қарамастан, бір ғана фамилияның өкілдері, агнаттар
болып табылды. Отбасы мүлкі оның ұжымдық меншігі болып
табылды, бірақ ол мүліктің тағдырын тек «әулет атасы» -
петерфамилияс анықтап отырды. Ол өлгеннен кейін мүлік
агнаттар арасында теңдей мөлшерде бөлініске салынды. Егер олай
болмаса, өлген кісінің агнат болып саналатын жақын туыстары
(ағасығ ағасының балалары және т.б) иеленді. Қыз күйеуінің және
оның әкесінің биліктерін мойындай отырып олардың үйіне өтті.
Өзінің туған әкесіне және бұрынғы отбасына қатысты когнатқа,
қандық туысқан ғана болып саналды. Өзінің қандастарының
отбасындағы мұрагерлік құқыққа ол, оның балалары және
немерелері ие болмады. Римдік азаматтар үші мүліктік
құқыққабілеттілік өзінің әкесі қайтыс болғаннан кейін пайда
болды.

Ұқсас жұмыстар

Аралас сандар

Фома Авгинскидің философиясының пайда болуының әлеуметтік және идеологияның алғы шарттары

Қазақстан Республикасының мемлекет және құқығы тарихы

Жай бөлшектер жайлы

ӘЛЕУМЕТТІК ҚҰРЫЛЫМ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК СТРАТИФИКАЦИЯ

Әрбір сабақ

Фарабидің энциклопедиясы

Генетикалық Анықтамасы белгілер

Өкпенің тіршілік сыйымдылығы

ҰСЫНЫС СҰРАНЫС ҚИСЫҒЫ

Пәндер