Қарағанды қаласы

Презентация қосу

Қарағанды қаласы
Қарағанды қаласы
облыстың ірі
индустриалды-
өнеркәсіпті, ғылыми
және мәдени орталығы
болып табылады. 1934
жылғы 10 ақпанда
Қарағанды поселкесі
ЖОАК Президиумының
қаулысымен қала болып
қайта құрылды. Қала
аумағы 543,3 шаршы
километрге тең. Қала
халқының саны 2007
жылғы 1 қаңтарда 453.4
мың адамды құрады.
Қалалық әкімшілікте 1
*Аппақ Байжанов
туралы аңыз
*Қарағанды көмір кенішін
алғаш ашушы Аппақ
Байжанов, ол 1833 жылы
Нұра өзенінен оңтүстікке
қарай Қарағандыбасы
деген жерде тас көмір
кесектерін табады. Ел
ауызындағы аңызға
қарағанда, Қазіргі
Қарағандыдағы Ескі
қаланың орнында қалы
қараған өседі екен.
*1824 - Аппақ Байжановтың туғанына 185 жыл
және А.Байжанов ескерткішіне 10жыл 1999ж.
29.08.
*А.Байжанов Қарағанды көмір бассейнін алғаш ашушы,
кен білгірі 1824 жылы Нұра өңірінің оңтүстігінен 25 км.
жердегі Қарағанды мекенінде туып-өскен. Ол
жастайынан жергілікті болыстың қойын бақты. 1833
жылы ол жер бетіне шығып жатқан тас көмір қабатын
тапты (қазіргі "Северная" шахтасының жері). Көмірдің
жанатын қасиетін білетін Аппақ оны өндіріп, жақын
маңайдағы ауылдарды отынмен қамтамасыз ете
бастады. А.Байжановтың жаңалығы ол кездері іскер
топтардың назарына шалынбады, оның үстіне
жергілікті бай-шонжарлар шаруашылықтың дәстүрлі
үрдісін бұзғысы келмеді. Қарағандыда 23 жыл өткен
соң ғана көмір өндіру басталды. 1856 жылы Қарағанды
петропавлдық көпес Н.Ушаковтың қолына өткеннен
кейін бұл жерде көмір өндіріле бастады.

Қарағанды көмір бассейнін алғаш ашушыға 1999 жылы
*Сол қарағанның ішінде соңында екі тазысы бар
Аппақ деген бір байдың қойшысы қой жайып
жүреді. Бір кезде қойдың бір шеті дүр ете қалады.
Жалт қараса бір суыр қашып бара жатыр екен.
Тазылар тұра бастыртады, бірақ, суырдың іні таяу
екен, ініне қояды да кетеді. Ол күні–күн кешкіріп
қалғандықтан Аппақ суырдың інінің аузын таспен
бекітіп кетеді. Келесі күні ерте келіп, суырды
інінен қазып алады. Сол күні ін түбінен көмір
шыққан екен дейді. Әуелде Аппақ оның не екенін
білмейді… Қара бояу ма деп ойлайды.
Бірсыпырасын үйіне алып келіп жүн бояп көреді.
Жүнді тек кірлеткені болмаса жүнге бояу болып
қаппайды. Содан ауыл ақсақалдарына көрсетеді.
Олар да шеше алмайды. Бір күні кешкілікте
тезектің маздап жанған отын айнала қоршап
отырғандар тағы да сарапқа салады.
*– Бірақ бұл алтын да емес, күміс те емес, жез де
емес, ал жәй тас та емес. Не екенін "бір Алла"өзі
білсін, - деп отырғанда, бір тас отқа түсіп кетеді. Ол
жана бастайды. Отырғандар: – Тас жанып жатыр, тас
жанып жатыр!- деп шу ете калысады. Басқалар
қолындағы тастарын отқа салады, әлгі тас онан
сайын қыза жанады. Сол жерде "бұл жәй тас емес",
"Жанатын тас"болды деседі. Ертеңінде-ақ сол
"Жанатын тас"туралы хабар жоғарғы жерге жеткен
екен. Сол тасты тапқан Аппақты бір төре іздеп
келген дейді. Аппақ әлгі төреге тасты тапқан жерін
көрсетеді. Ол үшін Аппаққа ат тұяғындай алтын, қой
тұяғындай күміс берген екен. Карағандыдағы
тұңғыш рет ашылған "Қаразабой"деген шахта сол
Аппақтың көмірін тапқан жерінен ашылған дейді.
Ұлттық құрамы
*Есептілік деректер бойынша 2007 жылдың басына
қалада тұратын халық санының 33,2%-ы қазақтар,
47,9%-ы орыстар, 3,4%-ы немістер, 3,2%-ы
татарлар, 5,2%-ы украиндер, 1,3%-ы белорустар,
1,6%-ы корейлер, 4,2%-ы басқа ұлт өкілдері.
*Демография
*2006 жылғы деректер бойынша халықтың 1000
тұрғынына жалпы коэффициенттер: туылу –
16,85 өлім – 13,89 табиғи өсім – 2,96 Қалада
01.01.07 жылға 10371 шаруашылық жүргізуші
субъекті тіркелген, оның ішінде 92 ірі, 397 орта,
9882 шағын субъектілер. 2010 жылдың 1
қаңтарындағы жағдай бойынша тұрғындар саны
471,8 мың адамды құрады. Әкімшілік-аумақтық
құрылым екі ауданмен ұсынылған: 256,7 мың
адам тұрғыны бар Қазыбек би атындағы аудан
және 215,1 мың адам тұрғыны бар Октябрь
ауданы. Қала аумағында 113 ұлттың өкілдері
тұрады.
*Өнеркәсіп
Негізгі экономикалық
бағыт: энергетика; тамақ
өнеркәсібі. Қаланың негізгі
кәсіпорындары:
«Қарағанды-Жарық» ЖШС,
«Қарағанды Маргарин
зауыты» АҚ, «Эфес
Қарағанды Сыра қайнату
зауыты» АҚ ЖК,
«Қарағанды конфеті» АҚ,
Қарағанды
металлоконструкция заводы
«Имсталькон» АҚ филиалы,
«Қарағанды Жылу» ЖШС.
Өндірілетін өнімнің негізгі
түрлері: электр энергиясы;
жылу энергиясы; маргарин
*Ауыл
шаруашылығы
*2006 жылы ауыл шаруашылығы өнімнің айтарлықтай
бөлігін өсімдік шаруашылығы құрады. 2006 жылғы 1
шілдеге ауыл шаруашылығы өндірушілерінің нақты
бары: 20 ауыл шаруашылығы кәсіпорыны, 14,9 мың
халықтың жеке қосалқы шаруашылығы. Аймақта ауыл
шаруашылық өнім өндіруге 10,3 мың гектар ауыл
шаруашылық жерлер пайдаланылады, оның ішінде 3,0
мың га – егістік алқаптар.* 2006 жылғы астыққа 2,9
мың гектар ауыл шаруашылық дақылдары егілетін
егістік жерлер пайдаланылды, оның 0,1 мың гектарын
дәнді дақылдар, 1,3 мың гектарын картоп, 0,5 мың
гектарын көкөніс алады. 2006 жылы 0,1 мың тонна дән
дақылдар, 23,5 мың тонна картоп, 12,5 мың тонна
көкөніс-бақша дақылдары, 0,7 мың тонна ет (тірі
салмақта), 3,5 мың тонна сүт; 1991,0 мың дана
жұмыртқа өндірілді.
*2007 жылғы 1 қаңтарға ірі қара мал саны 3,0 мың бас;
қой мен ешкі – 1,1 мың бас; шошқа – 2,4 мың бас;
жылқы - 0,1 мың бас; құс - 22,8 мың басты құрады.*
Қалада 2006/2007 оқу жылы басына • 103 күндізгі
жалпы білім беретін мектеп жұмыс істейді, онда 62917
оқушы оқиды, • 18 колледжде – 23427 оқушы, • 11
кәсіби-техникалық оқу орнында – 4567 оқушы, • 12
жоғары оқу орнында - 56222 оқушы оқиды. Қалада •
26 кітапхана, • 9 клуб типті мекеме, • кино көрсету
қызметін жүзеге асыратын 7 ұйым, • 4 мәдениет және
демалыс паркі, • 3 театр, • 2 мұражай, • 1 концерт
залы, • бір хайуанаттар паркі жұмыс істейді. 2006
жылғы қаланың ірі және орта кәсіпорындар
жұмыскерлерінің тізімдік саны 118844 адамды құрады,
орташа атаулы еңбекақы - 34150 теңге.
*Қарағанды
қаласының
ескерткіштері
Қарағанды қаласының
көптеген ескерткіштері де
туристерді қызықтыруы
мүмкін. Олардың ішінде
Абылай ханның ақылшысы,
суырып салма ақын Бұқар
жыраудың ескерткіші,
қазақ әдебиетінің классигі,
ұлы ақын Абай Құнанбаев
ескерткіші және тағы
басқалары көз
тартарлықтай.
*Бұқар жырау
ескерткіші (1668-
*Бұқар жырау Қалқаманұлы (
1668- 1781), ақын, жырау. 1781)
Абылай ханның ақылшысы.
Арғы тегі Арғын, оның
ішінде Төртуыл қаржас.
Бұқардың әкесі Қалқаман
жаугершілік заманда
ерлігімен аты шыққан
батыр болған. Бұқар жырау
өмірі мен шығармашылығы
Арқа өңірімен тығыз
байланысты. Бірақ та
жастық шағы, қандай өмір
өткелдерінен өткендігі,
*Абай Құнанбаев
ескерткіші (1845-
*Ұлы ақын, ағартушы, қазақтың
жазба әдебиетінің және әдеби
1904)
тілінің негізін салушы – Абай
(Ибрахим) Құнанбайұлы
Өскенбайұлы Шығыс Қазақстан
облысы (бұрынғы Семей уезі) Абай
ауданында (бұрынғы Шыңғыстау
облысы) Шыңғыс тауының
бауырында дүниеге келді. Абай
атақты Тобықты руының Ырғызбай
деген тобынан тарайды. Ол ауыл
молдасынан оқып жүрген
кішкентай кезінен-ақ зеректігімен
көзге түседі. Кейін ол Семей
*Білім және ғылым
*Мемлекеттік ЖОО-лар Қарағанды өзінің мол жерасты
байлығының арқасында өмірге келіп, өсімі тараған
қала. Қарағанды облысының әкімшілік-орталығы.
Петропавл-Шу темір жол бойындағы ірі темір жол
стансасы, әуе, автомобиль қатынасының торабы.
*Іргесі Қарағанды көмір алабының орталығындағы
шахтерлер кенттерінің негізінде қаланды.
Тұрғындарының тез өсуіне байланысты 1934 жылы
қалаға, 1936 жылы облыс орталығына айналды.
Сарыарқаның ұсақ шоқылы, сәл белесті жазығының
орта тұсында, жазда тартылып қалатын Бұқпа өзенінің
екі жағалауында орналасқан. Климаты айқын
континенттік, қысы суық, ұзақ, қары жұқа, боранды;
жазы ыстық, құрғақ, аңызақ желді. Қаланы сумен Нұра
өзені, Ертіс-Қарағанды каналы, жер асты сулары
қамтамасыз етеді.
*Қарағандының 170
жылдық тарихы бар.
Қараған көп өсетіндіктен
қала «Қарағанды» деп
аталған. Бұл жерден 1833
жылы Байжанов Аппақ
тас көмір тапқан. Өтепов
деген бай Қарағанды
өңірін Н. Ушаковқа 250
сомға сатқан. Орыс кен
кәсіпкерлері Ушаков пен
Рязанов 1856 жылдан
бастап Қарағандыдан
көмір өндіре бастайды.
Өндірілген көмір Спасск
мыс қорыту зауытына
тасылып тұрған.
*Қазан төңкерілісінен кейін Қарағанды шахталары
мемлекет меншігіне айналды. 1920-30 жылдары
жүргізілген барлау жұмыстары мұнда көмір қорының
мол екенін анықтады. 1929 жылы
«Қазаққұрылыскөмір» тресі құрылды. Қарағандыда
елдің үшінші көмір базасын салу туралы шешім
шығарылды. Бұл Қарағанды көмір алабының
дамуындағы жаңа кезең болды. Алғашқы бесжылдық
жылдары Қарағандыда ірі көмір өндіру орталығы пайда
болды. Оны салуға Донбасс кеншілері жан-жақты
кәсіби көмек көрсетті. Шахталарды кен қазатын
құралдар және жабдықтармен қамтамасыз етті.
Қарағанды көмірін Оралға, Батыс Сібірге, Орта Азияға
жеткізу үшін темір жолдар салынды. Екінші
дүниежүзілік соғыс жылдары Қарағанды көмір алабы
қорғаныс өнеркәсіптерін, теміржол көлігін қамтамасыз
етті.
Назарларыңызғ
а рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Табиғатты қорғау – болашақты ойлау

Шахтер Даңқы монументі 1974 жылы

Қарағанды облысы Бұқар жырау ауданы Жауыр тауы

Алматы филиалы

Пәндер