Сананың бұзылысы

Презентация қосу

Қарағанды мемлекеттік медицина университеті
Медициналық психология негіздері және коммуникативтік дағдылар кафедрасы

ОСӨЖ №4: Сана және өзіндік сана. Мен -
концепциясы. Сананың бұзылуы.

Дайындаған:
Тексерген: Мусабекова А.С.

Қарағанды
Жоспар

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1) «Сана», «Бейсана» ұғымдары.
2) Өзіндік сана.
3) «Мен – концепциясы».
4) Сананың бұзылуы.
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
Сана

Сана дегеніміз - ес, түйсік, зейінді
біріктіреді, қоршаған ортаны толыққанды
қабылдай алу.
Жеке адам санасы мен қоғамдық сана
диалектикалық бірлікте болады. Жеке адам
санасы оның болмысын ғана бейнелеп
қоймайды, сонымен бірге адамзат
жинақтаған білімді меңгеру нәтижесі де
болып табылады.
Адам санасының пайда болуы және
тарихи дамуы
Саналық пен санасыздық.

"Сана" деген ұғымнан "жан" деген ұғым анағұрлым кең. Әлде қайда
терең. Өйткені, "жан" деген ұғымды әлемге теңгерсек, әлемнің ішінде
жер дүниесі де, көк дүниесі де бар. Сонда "сана" жер дүниесі,
"санасыздыққа" көк дүниесі тәрізді болады.
Осы тұжырымды «сана», «санасыздық, бейсана» мағынасында Зигмунд
Фрейд өзінің «Тұлға теориясында» қарастырған.
Санасыздық, бейсана.

Санасыздық - санасыз акт, адамның жан дүниесінде санадан тыс
атқарынатын әрекет. Санасыз әрекетке адам мән бере қоймайды.
Санасыздың санадан айырмашылығы: санасыздықты ырықты бақылау және
ондай әрекеттерді бағалау мүмкін емес. Санасыздықта өткен, қазіргі және
болашақ жай бірігіп бір психикалық актіде іске асады (мысалы, түс көруде).
Санасыздық құбылыстарды психоанализ бағытымен түсіндіруге әрекеттеніп
3. Фрейд "санасыздықты динамикалық ығыстыру" терминін ғылымға
енгізді. Ол санасыздықта әлеуметтік нормалардыңталабына байланысты іске
аспаған әуесқойлықпен құштарлықтар болады деп түсінген.
Өзіндік сана.

Өзіндік сана - адамның өзін және жеке қасиеттерін түсіну. Адамның өзі кім
екендігіне ой жүгіртіп, бойындағы күш- қуатын, ақыл- ойын, қабілеттілігін,
әр бір іс- әрекеттерін атқарудағы ниеті мен мақсат- міндетін, өзін қоршаған
орта мен әлеуметтік жағдайға, өзге адамдарға, өз басына деген көзқарасын
білдіретін қасиеттерін анықтауы, аңғаруы.
Басқаша айтқанда, өзіндік сана - бұл адамға тән бастапқы немесе алғашқы
мәлімет емес, ол дамудың өнімі.
Өзіндік сананың ажыратылуы:

1. Ұлттық өзіндік сана - белгілі бір 2. Этностық өзіндік сана - топ деңгейінде
ұлттық қауымға енетін адамдардың ұлттық сананың, діннің, нәсілдің ұғым
осы қауымның идеалдарын, мәдени ретіңде пайдаланылуы әр ұлттық орта - ол
нормаларын, дәстүрлерін, тұрмыстық қоғамдық сананың нысанына сәйкес келетін
стереотиптерін меңгеруін, сондай-ақ, ерекше әлеуметтік ықшам топ. Этностық
олардың жалпы қоғамдағы осы өзіндік санада ұлттық мәні бар
әлеуметтік - этникалық топтың құндылықтар болады. Этностық өзіндік
мүдделері мен жағдайларын түсінуді сана индивидтер, ұлт пен ұлыстар
сипаттайтын елестетулер деңгейі. деңгейінде байқалады.
Өзіндік сананың құрылымы

Өзіндік сананың құрылымына кіретін компоненттерді салыстырғанда
зерттеушілердің пікірі бір ортадан шықпай жатады.
В.С. Мерлин өзіндік сананың құрылымын 4 компонентке бөледі: өзінің
ұқсастығының санасы; өзінің «Менінің» санасы; өзінің психикалық қасиеттерін
ұғынуы; өзінің әлеуметті-құлықтылық бағалауының белгілі бір жүйесі.
И.И. Чеснокова 3 компонентке бөледі: өзін-өзі тану; өзіне деген эмоционалды-
құндылықты қатынас; тұлғаның мінез-құлқын өзіндік реттеу
И.В. Конның ойынша өзіндік сананың құрылымы 3 компоненттен тұрады: танымдық
(когнетивті); эмоцианалды (өзінің қасиеттерін бағалау); мінез құлықтық (өзіне деген
практикалық қатынасы).
«Мен – концепциясы»

«Мен - тұжырымдамасы» (ағылшын тілінен тікелей аударғанда «self-
conception», өзі туралы тұжырымдама) - бұл индивидтің өзінікі немесе өзі
жайлы ойлары, оған тән өзін-өзі тәрбиелеу жолы.
«Мен - тұжырымдамасының» құрауыштарын көп жағдайда «Мен бейнесі»
немесе «Мен картинасы» деп атайды. Өзіне немесе өзінің жеке
қасиеттеріне байланысты қатынасын өзін-өзі бағалау немесе өзін-өзі
қабылдау деп атайды.
«Мен – концепциясының» тарихы, құрылымы

«Мен – тұжырымдамасы» түсінігін ХХ ғасыр соңында америкалық философ және
психолог У. Джеймс енгізген. Көрнекті психолог, гуманистік бағыттың өкілдері А.
Маслоу, К. Роджерс және жаңа психоаналитикалық дәуірдің гуманисі Э. Эриксонның
еңбектері арқылы «Мен – тұжырымдамасы» теория түрінде және қолданбалы
дамыды.
Оны құрайтындар:
- шынайы “мен” (осы шақтағы өзі туралы түсінік);
- идеалдық “мен” (өзінің пікірі бойынша, субъектінің моральдық нормаларға бағдар
алғанда қандай болуға тиіс екендігі);
- серпінді “мен” (субъектінің қандай болғысы келетіндігі туралы ниеті)
- фантастикалық “мен” (егер мүмкін болса, субъектінің қандай болуды
армандайтындығы), т.б.
Сананың бұзылысы

Кез келген психикалық бұзылыс сананың бұзылысына алып келеді.
Сананың бұзылысы:
САНАНЫҢ ӨШІРІЛУІ САНАНЫҢ ҚАРАУЫТУ
- кома; - делирий;
- сопор; - онейроид;
- есеңгірену (обнубиляция; - аменция.
сомноленция).
Сананың өшірілуі Сананың қарауытуы

Кома – сыртқы тітіркендіргіштерге Делирий - қоршаған ортада теріс бағыт
реакцияның толық болмауымен сипатталады. әсерінде айқын, әсіресе көру сандырағы
Сопор – науқаспен байланыс орната және галлюцинациялар, бірақ өз
алмайтын, есеңгіреудің терең дәрежесі. тұлғасында бағыт алу өзгермейді.
Онейроид - сана - сезімнің түс тәрізді
Есеңгіреу – сыртқы тітіргендіргіштердің
бұлыңғырлануы, айқын және арнаулы
шұғыл жойылуынан, ассоциация түзілісінің
галлюцинациялық фантастикалық
қиын, баяу жүруінен байқалады.
күйзеліспен сипатталады.
1) Обнубиляция - тереңірек дәрежесі
Аменция (шатасу) - сана - сезімнің терең
2) Сомноленция - өшудің әлсіз сатысы, ауру бұзылысы, жағдайды толық түрде түсіне
ұйқышыл, бағдары толық емес болады. алмау, өз тұлғасы мен қоршаған ортада
бағыт алудың бұзылысы.
Сананың бұзылысын анықтау

Сана бұзылысының жеңіл, терең дәрежесін анықтау үшін Глазко шкаласы
қолданылады. Оны алғаш 1974 жылы Глазго университеті Нейрология ғылымдары
институтының профессорлары Грэхэмом Тиздейл және Б. Дж. Дженнетт жариялаған.
Глазго шкаласы бойынша:
- 15 ұпай – есі анық;
- 13 – 14 ұпай – есеңгірену;
- 9 – 12 ұпай – сопор;
- 4 – 8 ұпай – кома ( 7 – 8 ұпай кома 1; 5 – 6 ұпай – кома 2);
- 3 – 4 ұпай – соңғы терминальді кома.
Қорытынды

Сана – дайындалып қойған, биологиялық тәнде немесе индивидтің миында
заттай қалыптасқан нәрсе емес, керісінше адамдардың өздері жасап
шығарған заттарды игере отырып қабылдауынан туған үрдіс. Ол тек қана
мидан келіп шығатын процесс емес, ол адам мен табиғаттың, адам мен
қоғамның, адам мен адамның қатынасынан туады.
К. Маркс: “Айнала қоршаған ортаға деген менің қатынасым - менің
санам” - деген. Олай болса, сана – ең алдымен адамның табиғатқа, қоғамға,
басқа адамға қатынасы.
Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Жарықбаев Қ.Б «Жантану негіздері». Алматы, 2005.
2. Сәбет Бап Баба «Жантану негіздері». Алматы, 2006.
3. Немов Р.С «Психология». Москва, 2001.
4. Елікбаев Н. «Психология». Алматы, 1992.
5. Илешева Р. «Медициналық психология». Алматы, 2009.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Сананың өшу синдромдары

Бас миының жарақаты кезіндегі психикалық бұзылыстар

Психопатологиялық синдромдар

Бас миының ісінуі

Қаңқа сүйектерінің сынықтары

АКУШЕРЛІК ҚАН КЕТУ

Психогенді бұзылыстар

Бүйрек тас ауруы

В12-тапшылықты анемия

Балалық шақ кезіндегі аутизм

Пәндер