Алкалоидтар туралы түсінік

Презентация қосу

ФАКУЛЬТЕТ: ЖАЛПЫ МЕДИЦИНА
КАФЕДРА: ХИМИЯЛЫҚ ПӘНДЕР

СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК
ЖҰМЫСЫ
ТАҚЫРЫБЫ:
АЛКАЛОИДТАР
ЖОСПАР:
І. Алкалоидтар туралы түсінік.
ІІ. Алкалоидтардың туындылары,
қасиеттері.
ІІІ. Алкалоидты қосылыстардың адам
ағзасына әсері.
Алкалоидтар
Негіздік
қасиеттері бар кристалды
заттар. Олар суда ерімейді, бірақ
эфир, хлороформа, бензол секілді
органикалық еріткіштерде ери
алатын органикалық қосылыстар
болып табылады. Олар көптеген
өсімдіктердің құрамында кездеседі
және аминқышқылдарынан
синтезделеді. Биологиялық
қасиеттері көп мөлшерде улы, ал аз
мөлшерде емдік зат ретінде
байкалады. Қазіргі уақытта 5000-
ға жуық алкалоидтар белгілі.
Алкалоид молекуласында С, Н, N атомдарынан басқа S, Cl
және Br атомдары болуы мүмкін. Алкалоидтар алынатын
зат атауының түбіріне “ин” жалғауы жалғанып аталады.
Мысалы: атропин (Atropa belladonna өсімдігінен алынған),
стрихнин (Strychnos nux Vomіca өсімдігінен алынған).
Көбінесе Алкалоидтар жіктелімі молекуланың көміртек-
азотты құрылымына негізделеді. Алкалоидтардың
өсімдіктердегі мөлшері өте аз (0,001-2%), бірақ кейбір
өсімдіктердегі олардың мөлшері 10-18%-ке дейін жетеді.
Алкалоидтар негізінен өсімдіктердің белгілі бір
бөліктерінде (жапырағы, дәні, сабағы, тамырында)
жинақталады. Олар өсімдіктердегі биохимиялық
процестерде де маңызды рөл атқарады. Алкалоидтардың
химиялық құрамы мен құрылымы өсімдіктердің
табиғатына, өсетін жеріне байланысты. Олардың ең көп
түрі — гетероциклді қосылыстар. Кейбір Алкалоидтар
(стрихнин, тубокарин) өте улы болып келеді. Алкалоидтар
туындыларының физиологиялық әсері күшті. Соған
байланысты медицинада әр түрлі ауруларға қарсы дәрі
ретінде кеңінен қолданылады (мысалы: морфин, эфедрин,
атропин, папаверин т.б.).
Ең қарапайым туындысы ретінде эфедринді қарастырамыз

OH OH

CH2 –CH-COOH CH-CH-CH3 CH-CH2 -NHCH3

NH2 NHCH3

Фенилаланин Эфедрин Адреналин
Эфедрин кеңірдекті бронх кеңітетін зат.Оған
құрылысы ұқсас адреналин жақын тұр.Ол
маңызды биологиялық процестерді реттейтін
гормон ролін атқарады ( көмірсулардың алмасуы,
жүрек қызметі).
Өсімдіктерде алкалоидтар органикалық немесе
минерал тұздар ретінде шамамен 1-2%
мөлшерінде кездеседі.
ПИРИДИН ТОБЫНА ЖАТАТЫН АЛКАЛОИД –
НИКОТИН.ОЛ КӨП МӨЛШЕРДЕ ТЕМЕКІ
ЖАПЫРАҒЫНДА КЕЗДЕСЕДІ.ӨТЕ УЛЫ ЗАТ, АДАМ ҮШІН
ҚАУІПТІ ДОЗАСЫ 20-40МГ.

OH CH₂ CH=CH₂
CH₂
CH Хинуклидин
N N

CH₃ H₃C
Хинолин
O
N
Никотин
Хинин

Хин ағаштарының қабығында кездесетін алкалоид – хинин.
Ол безгекке қарсы қолданылады, өте улы қатты зат түрінде
болады.
Никотин
Өте улы алкалоид. Оның мөлшері темекі
жапырағында 8%-ға жетеді. Құрамында жай
байланыспен байланысатын пиридин мен пирролидин
кездеседі. Көп мөлшерде темекінің және аз
мөлшерде қызанның, картоптың, баклажанның
құрамында кездеседі. Ағзаға түскен кезде қанға тез
таралады. Вегетативті нерв жүйесіне әсер етеді,
қан тамырларын тарылтады.
Никотиннің
құрылым

формуласы
Хинин-
Хин ағашының
қабығында кездесетін
алкалоид. Ол безгекке
қарсы қолданылады, өте
улы қатты зат түрінде
болады. Орта ғасырда
дене қызуын түсіру үшін
және тәбет
стимуляторы ретінде
кеңінен қолданылған.
Хининнің
құрылым

формула
сы
Морфин
Апиынның құрамында 8-
12% шамасында кездеседі.
Морфин молекуласында екі
ОН топтары бар, оның біреуі
фенолдардың, екіншісі
спирттердің қасиеттерін
көрсетеді. Ол аз мөлшерде
ұйықтататын және ауруды
жансыздандыратын қасиет
көрсетеді. Көп қолданғанда
ағза қатты уланып,адам оған
тез үйреніп кетеді.
КОКАИН-
Оңтүстік Америка
зонасындағы Кока ағашы
жапырағынан алынатын
алкалоид. Күшті
жансыздандырғыш зат
болып табылады. Қазіргі
кезде есірткі ретінде белгілі.
Көп қолданғанда кокаинизм
деп аталатын өте ауыр
нашақорлыққа соқтырады.
АЛКОЛОИД ЖӘНЕ ОНЫҢ
ТУЫНДЫЛАРЫНЫҢ АДАМ ОРГАНИЗМІНЕ
ӘСЕРІ. МЕДИЦИНАЛЫҚ МАҢЫЗЫ.
Кокаин қазіргі таңда есірткі ретінде
қолданылады. Бұл есірткі затының
кеңінен қолданылуы оның
ынталандыру әсері, көңіл-күйді
көтеретін және жұмысқа
қабілеттілікті жоғарылататын
қасиетіне байланысты. Оның
негізінен дәмі мен иісі болмайды.
Кокаин кілегейлі қабықша арқылы тез
өтіп кететін ерекшелігіне
байланысты кеңінен қолданылады.
Кокаинды пайдалану кезінде оған
күшті психикалық тәуелділік пайда
болады. Оны пайдалануды
тоқтатқан жағдайда адамда
әлсіздік, депрессия, ұйқысыздық,
ашуланшақтық байқалады.
Кокаин алғаш 1859 жылы кока ағашы
жапырағынан бөліп алынды. Сол уақыттан
бастап күшті жансыздандырғыш зат ретінде
белгілі болды.Медицинада тамақ ауруларын,
ауыз, мұрын қуыстарының кілегей қабықтарын
емдеуде жергілікті анестезия үшін қолданыла
бастады.Ол барлық ауруларға қарсы дәрі
ретінде таныстырылып, құрамында кокаины бар
көптеген дәрілер сатылды.Ол травматология,
гинекология саласында қолданылды.
Морфин апиынның құрамында 8 - 12%
шамасында кездеседі. Оның құрамында негізінен
изохинолин ядросымен конденсацияланған
фенантрен сақинасы кіреді. Морфин
молекуласында екі OH топтары бар, оның біреуі
фенолдардың, ал екіншісі спирттердің
қасиеттерін көрсетеді.
Морфин аз мөлшерде қолданғанда
ұйықтататын және ауруды
жансыздандыратын қасиет көрсетеді. Жиі
қолданғанда ағза қатты уланып, адам жаны
оған үйреніп кетеді.
Алкалоидтар адам организміне
әртүрлі әсер етеді. Мысалы:
кониин, анабазин, никотин утты
алкалоидтар. Кониин- қозғалу
және сезімтал сипап сезу
нервтерін парализдейді.
Атропин-адам көзінің
қарашығын үлкейту үшін
қолданылады. Эфедрин-
кеңірдекті кеңітетін зат.
Папаверин-бұлшықеттің
тартылып қалуына қарсы
қолданылады. Морфин-
ұйықтататын және ауруды
заласыздандыратын зат.
Пайдаланған
әдебиеттер:
Н.А.Тюкавкина, Ю.И.Бауков
“Биоорганическая химия” Москва 1985
Ә.Қ.Патсаев, Т.С.Сейтімбетов,
С.А.Шитыбаев, Қ.Н.Дәуренбеков
“Биоорганикалық химия” Шымкент 2005
Ә.Қ.Патсаев, Қ.Н.Дәуренбеков
“Биоорганикалық химия пәнінен
тәжірибелік-зертханалық қолданба”
Шымкент 2006

Ұқсас жұмыстар

АЛКАЛОИДТАРДЫҢ ЖІКТЕЛУІ

АЛКАЛОИДТАРДЫҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ МАҢЫЗЫ

Қатты зат

Алкалоидтар туралы түсінік, алкалоидтардың жіктелуі

Алкалоидтар қасиеттері

МОРФИННІҢ ОРГАНИЗМГЕ ӘСЕРІ

Жалпы медицина

Кокаинның медицинада қолданылуы

ДӨШ-нан алкалоидтарды бөліп алу әдістері. Алкалоидтардың физика-химиялық қасиеттері және оларды ДӨШ-да анықтау әдістері

Алкалоидтарға жалпы сипаттама

Пәндер