Қазақстанның пайдалы қазбалары

НУО Казахстанско-Российский медицинский университет Кафедра иностранных языков с курсами

Орындаған: Винокурова В 1курс

ОМ 119б

Тексерген; Ә. О

АЛМАТЫ-2019

Қазақстанның кен ресурстары

Қазақстан өзінің жер қойнауының байлығымен әйгілі. Бұл Жер қыртысының геологиялық құрылысы мен даму ерекшеліктеріне байланысты. Тау түзілу, магмалық жыныстардың енуі және метаморфизм (өзгеріске ұшыраған), яғни эндогендік процестердің әртүрлілігі, солармен байланысты тау жыныстарының құрылымында, минералдық және химиялық құрылысында болған қандай да бір өзгерістер түрлі пайдалы қазбаларды түзеді.

Пайдалы қазбалар деп, қазіргі техниканың даму деңгейінде, табиғи түрінде немесе өңделгеннен кейін шаруашылықта пайдалануға болатын минералдар мен тау жыныстарын айтады. Әдетте, таулы аймақтарда (қатпарлы және қатпарлы-жақпарлы аудандарда) және шөгінді қабығынан айырылған платформаларда рудалы қазбалар кені көптеп кездеседі.

Ал шөгінді түріндегі пайдалы қазбаларды (мұнай, газ, көмір, уран және т. б. ) шөгінді қабығы бар платформаларда (жазықтарда) кездестіруге болады.

1919-1923 жылдардың өзінде Қарағанды тас көмір алабының өнеркәсіптік мүмкіндіктері анықталды. Содан бері Қазақстанда геологиялық пайдалы кендер ашылып, жоспарлы зерттеу жұмыстары жүйелі түрде жүргізіліп келеді.

Қазақстан минералдық ресурстарға өте бай. Қазақстан дүние жүзінің 186 елінің ішінде :

вольфрам, қорғасын, барий

хромит, күміс және цинк

марганец және молибден

мыс

уран

алтын

темір кені

қалайы мен никель

көмір мен табиғи газ

мұнай

Қазір Қазақстан көмірсулардың қоры

бойынша дүние жүзіндегі ірі елдердің бірі

больш табылады. Мұнайдың барланған

қорының көлемі бойынша 12-орында, газ

бен газды конденсат - 15-ші, мұнай өндіру -

23 орында. Қазақстанның үлесіне барланған

мұнай қорының 2%-на дейін (Каспий

шельфін қоспағанда) келеді. 200-ден астам

мұнай мен кен орындарының өндірілетін

қоры 2, 2 млрд. тонна, конденсат - шамамен

700 млн. тоннаны құрайды. Еліміздің

болжанып отырған мұнай ресурстары

шамамен 13 млрд. тонна.

Қазақстанда барланған тас көмір

және қоңыр көмірдің қоры 200

млрд. тоннадан астам. Көмір

бассейндеріне Қарағанды, Екібастүз,

Майкөбен, Обаған, Жіліншік, Теңіз-Қорғалжын, Шу, Іле, Төменгі Іле және Орал-Каспий жатады

Қазақстанның жер қыртысы

мұнаймен табиғи газдарға бай.

Каспий маңы ойпаты, Каспий

теңізінің жағалауын қоса алғанда мұнай қоры 7 млрд. тонна. Қарашығанақ кен орнындағы табиғи газ қоры 1, 3 триллион куб метрді құрайды.

Темір кендерінің қоры 8 млрд.

тоннадан астам. Оның 80% Торғай

темір кен бассейнінде орналасқан.

Бассейннің ірі кен орындарына

Соколов Сарыбай, Қашар, Лисаков

және Аят кен орындары жатады.

Металлургиялық процесте темір

кенінен басқа ванадий, алюминий

оксиді, фосфаттық шлактар

алынады.

Алатау темір марганец

бассейнінде шамамен 500-дей

кен орындары мен металл іздері

табылган. Бассейндегі темір

кендерінің қоры 500 млн.

тонна және марганецті кендер

- 80 млн. тоннаны құрайды.

Титан кендері

Қостанайда, Көкшетауда,

Ақмола мен Ақтөбе

облыстарында барланған.

Ұлытау, Оңтүстік Алтайда

және Жезқазған облысындағы қоры

белгілі

Хромит кендері негізінен Ақтөбеде табылған. Кемпірсай массивінде шамамен 30 кен орындары бар. Кендегі хром тотығының мөлшері 20-дан 60% ға дейін. Бұл кен орнына дүние жүзінде тең

келетін кең орны жоқ. Хромит кенін өндіру ойынша Қазақстан дүние жүзінде бірінші орынға шықты.

Ванадий кендері Қаратау мен Жабағылтауда табылған. Кендегітванадийдің мөлшері шамамен 1% және молибден 0, 22 %. Кеннің сапасы жоғары емес. Ванадий бар кендер Шыңғыс тауларында, Бетпақдалада, Кіндіктаста, Теріскй Алатауы мен Жезқазған аймағында кездеседі.

 Кадмий Кенді Алтайда, Сарыарқа мен Қаратауда таралған. Оның қоры қорғасынды-мырышты, мысты кен орындарында орналасқан. Кадмийді концентраттардан өндіреді.  Галий Амангелді және Торғай бокситінде, Алтайдың полиметалл кендерінде кездеседі.  Индий Мырғалымсай, Текелі, Майқайыңның полиметалл кендерінен алынады.  Рений Жезқазғанның мыс кендерінен табылған.  Талий Алтай кендерінен (Лениногорск, Зыряноск, Ертіс маңы), Сарыарқа (Жайрем, Ақжал, Ұзынжал, Қарағайлы), Жезқазған және Қоңырат кен орындарынан алынады