Соғыстан кейін республика экономикасын қайта құру

Презентация қосу

Ұлы Отан соғысынан кейінгі
жылдардағы Қазақстан
1946-1950 ж.ж.
Соғыстан кейін республика экономикасын қайта
құру
•II дүниежүзілік соғыс КСРО шаруашылығына өте көп зиян әкелді.
•Кеңес одағы 679 миллиард
сом материалдық зиян шекті. Басқыншылардың КСРО халық шаруашылығына
жасаған жалпы зияны – 2 триллион 569 миллиард сом болды.
•1710 қала, 70 мыңнан астам селолар мен деревнялар, 32 мың өнеркәсіп орындары,
65 мың км темір жол қиратылды,4 мың темір жол станциясы толық немесе ішінара
талқандалды.
•2 млн. адам қираған үйде тұруға мәжбүр болды.
Киев, Ленинград, Станиград, Минск т.б. қалалардың көп бөлігі талқандалды .
Соғыстан кейін қираған экономиканы, халық шаруашылығын қалпына келтіру Кенес
үкіметінің алдында тұрған басты міндет болды. Бұл бағытта ең алдымен жұмыс
күшінің жетіспеуі кедергі жасады. Өндірістегі жұмыс қолының жетіспеуін толықтыру
мақсатында 11 млн. 365 мың адамдық Кенес Армиясы қатарынан 8 млн. 500 мың
адам босатылды.
• Қазақстанда ел экономикасын бейбіт өмірге қайта бейімдеу
шаралары жүргізілді. Әсіресе өнеркәсіпті дамытуға ерекше
көңіл бөлінді. Болат өндіру,цемент, қара және түсті металл
өндірісі жабдықтарын шығару, кемір және тау-кен
кәсіпорындарын дамыту жақсы жолға қойылды. Өйткені
Қазақстанда ауыр өнеркәсіпті дамыту басты назарда болып,
негізгі күш осы салаға жұмсалды.Бүған елдің қорғаныс күшін
арттыру бағыты қосылды. Қазақстан Кеңес Одағының әскери-
енеркәсіптік кешенінің ірі ошағына айналды.
Төртінші бесжылдық (1946-1950ж.ж.)
негізінде:
• Соғыстан бүлінген аудандарды қалпына келтіруге;
• Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының соғыстан бұрынғы дәрежесіне жетіп,
одан едәуір асып түсуіне;
• Қазақстан экономикасын өрге бастыруға үлкен мән берілді.
• Республикада ауыр өнеркәсіпті қалпына келтіріп, тез дамыту;
• Женіл тамақ және тоқыма өнеркәсібін одан әрі өркендету;
• Халықтың материалдық қажеттерін қанағаттандыру ісі маңызды мәселе
болып саналды.
• Халық шаруашылығы мен мәдениетті дамытуға мән берілді.
• Ауыр өнеркәсіпке, темір жол желісін салуға;
• Ауылшаруашылық дақылдарының өнімін арттыруға қаржы бөлінді.
Қазақстанға бөлінген күрделі қаржы одақ бойынша үшінші орында болды.
Төртінші бесжылдықта бүкіл елде өнеркәсіп өнімі 1940 жылғымен
салыстырғанда 40%-ға өсетін болып белгіленсе, Қазақстанда ол 2,2 есе
артатын болды.
Төртінші бесжылдық құрылыстары
Бұрын соғысқа қажет өнімдер шығарған өнеркәсіп орындары бейбіт тұрмыс өнімдерін
шығару үшін қайта құрылды.
• Болат прокаты, қара және түсті металлургия, тау-кен және көмір өнеркәсібі үшін
қолдан жасалған талшық өндіру жүзеге асырылды.
• Теміртау металлургиялық және Актөбе ферроқорытпа заводының жұмысы
қарқынды жүргізіле бастады.
• Өскеменде қорғасын-мырыш (1947 ж.) комбинаты салынды.
• Балқаш мыс қорыту зауытының қуатын арттыру жұмыстары жүргізілді.
• Екібастұзда көмір өңдіру дамыды
Республикада көмір өндіру қарқынды дамыды. 50 ж. қарай Екібастүз бассейнінің
калың қабаттарынан көмір ендіріле бастады.
• Маңғыстауда жаңа мұнай кәсіпшіліктері салынды.
1950 жылы мұнай өндіру 52 %- ға артты. 50-жылдардың басында республикадағы
кәсіпорын саны – 65 болды. Бесжылдық қортындысында Қазақстан өнеркәсібінің
жалпы өнімі 1940 жылмен салыстырғанда 2,3 есе, оның ішінде көмір шығару 2,5
мұнай – 1,5 газ- 1,9 электр құатын өндіру 4,1 есе артты.
Маңызды оқиға

1946 жылы Қазақ КСР Ғылым Академиясы
ашылды, оның ұйымдастырушысы әрі тұңғыш
президенті Қ. Сәтпаев болды.
1950 жылдың соңында Қазақ КСРның Ғылым
Академиясы жүйесінде 19 ғылыми-
зерттеу институты жұмыс істеді.
Ауыл шаруашылығы
Соғыстан әлсіреп шыққан еліміздің ауыл шаруашылығын қалпына келтіру жолында
көптеген кедергілер кездесті. Олар:
• ауыл шаруашылық техникасының жетіспеуі;
• жұмыс күшінің аздығы;
• әміршіл-әкімшіл жүйенің ықпалы;
• экономикалық заңдармен есептеспеу т.б.
1946 жылғы 16 қыркүйекте ауыл шаруашылығында орын алған ауыр жағдайды жою
туралы қаулы қабылданды. Қаулыға сәйкес савхоздар мен колхоздардың бұрынғы
зардаптарын жою басталды. Ауыл шаруашылығын жаңа техникамен қамтамасыз ету
үшін мемлекет арнайы қаражат бөлді.
Төртінші бесжылдықтың аяғына қарай Қазақстан ауыл шаруашылығында 50683 трактор,
16 мыңнан астам комбайн, ондаған мың автомашина, шөп шабатын және басқа
машиналар болды. 1950 жылы еліміздегі колхоздарда 76% МТС-тер жұмыс істейді.
• Колхоздарды ірілендіру шаралары іске асырыла бастады.
• 1948 жылы республикада ауылдар мен селоларды жаппай электірлендіру жорығы
басталды. Сөйтіп, төртінші бесжылдық тұсында 752 колхоз, 317 МТС, 164 совхоз
және 193 селолық аудан орталығы электрленді. Селолық электр станцияларының
қуаты 1945 жылмен салыстырғанда 2,8 есе өсті.
• Республикадағы
егіс көлемі бір миллион гектардан аса ұлғайды.Ауыл шаруашылық дақылдарының
шығымдылығы артты.
1950 жылы астықтың жалпы түсімі 47654 центнерге жетіп, соғыстан бұрынғы
дәрежесінен 89%-ға асып түсті.
• Ірі қара малдың, қой мен жылқының жаңа тұқымдары өсіп жетілді.Малдың жалпы
саны өсті: ірі қара мал 27% қой мен ешкі 70%, жылқы 71%
-ға көбейіп, шошқа 2,7 есе артты. Дегенмен, ауыл шаруашылығын өркендетуде
елеулі қиыншылықтар болды.
• 1946 жылы қуаншылық болып, астық шықпай, халық азық-түлік тапшылығының
зардабын шекті. Колхоз, совхоз, МТС-
тардағы техника ескірген, еңбек - өнімділігі төмен еді.
• Ауыл шаруашалық жарғысын бұзушылық етек алды. Колхозшыларға еңбек күнге
өнім өте аз мөлшерде бөлінді.Олардың еңбекке ынталылығы төмен болды.Осыған
байланысты әкімшіл-әміршіл жүйе қатал саясат жүргізіп,
село тұрғындарын мәжбүрлікте ұстады. Жергілікті жағдаймен есептеспей,
жоғарыдан жоспарлап, аппарат тарапынан бұйрық беріліп отырды.
«Әскери коммунизм» кезеңінің азық-түлік салғырты саясаты жалғастырылды.
Ғылым және Мәдениет
• Соғыстың зардабы мәдениет саласының дамуында да үлкен қиыншылық
тудырды. Республиканың интеллигенция өкілдері, мәдениет қайраткерлерінің
соғысқа алынуы, мәдени мекемелер, оқу орындары мен мектептердің санының
азаюы елдің мәдени даму үрдісіне кедергі келдірді. Аталған кезеңде дүниеге
келген шығармаларда тек майданда ерлік көрсеткен жауынгерлер мен ауыл
еңбеккерлерінің өмірі бейнеленді:
• С.Мұқанов - "Сырдария"
• Ғ.Мұстафин - "Миллионер", "Шығанақ", "Қарағанды"
• Ғ.Мүсірепов - "Қазақ солдаты", "Оянған өлке"
• Ә.Нұрпейісов - "Күткен күн"
• М.Иманжанов - "Алғашқы айлар"
• А.Тоқмағамбетов, Т.Жароков, Ғ.Орманов, Ә.Тәжібаев, Қ.Бекхожин -
өлең-жырлары.
• М.Әуезов - "Абай жолы" II томы(1947ж.)
• Ғ.Сланов - "Кең өріс"
• Х.Есенжанов - "Ақ жайық"
және т.б.
Текст слайда
Халықтың әлеуметтік жағдайы
• Соғыстан кейінгі жылдары халықтың әлеуметтік жағдайы үшін аса бір ауыр кез
болды. Соғыстан кейін елімізде қалыптасқан орасан зор қиыншылықтарға, әсіресе
ауыл шаруашылығында болған орасан зор қиыншылықтарға қарамастан, кеңес
халқының әл-ауқаты бірден-бірге жақсара берді. 1947 жылғы желтоқсанда елімізде
бұрыннан қолданылып келген, халықты азық-түлікпен мөлшерлі қамтамасыз
ететін карточкалық жүйе жойылды. 1947 жылғы ақша реформасының нәтижесінде
сомның сатып алу қөбілеті едәуір жоғарылады. Нан және наннан жасалған
өнімдердің, еттің, сүттің, өнеркәсіп өкімінің бағасы арзандады. Кооперативтік
сауданың дамуы нәтижесінде базар бағазы да төмендеді. Төртінші бесжылдықта
жалпы алғанда баға үш рет арзандатылды. Сомның сатып алу құнының
көтерілуімен қатар еңбекшелердың жалақысы да өсті.
Кеңес өкіметінің еңбекшілердің әлеуметтік
жағдайларын жақсарту шаралары:
1. Соғыс мүгедектеріне, соғыста қаапқандардың отбасына әлеуметтік көмек
көрсетілді.
2. Жасы ұлғайғандарға, асыраушысы қайтыс болғандарға және уақытша
еңбекке жарамай қалғандарға зейнетақы тағайындалды.
3. Көп балалы және жалғыз басты аналарға жәрдемақы белгіленді.
4. Шипажайлар, демалыс үйлеріне, балалар лагерьлеріне жолдамалар берілді.
5. Кезектен тыс жұмыс істеуге тыйым салынып, ақылы демалыс алу қалпына
келтірілді.
6. Тұрғын үй салу қарқыны арттырылды.
Бірақта соғыстан кейінгі бірінші бесжылдық жылдарында халықтың әлеуметтік жағда
йы әлі ауыр болды. Тұрғын үйлер жетіспеді, халықтың өнеркәсіппен азықтүлік
тауарларын керек етушілігі толық қамтамасыз етілмеді. Республиканың
сауда орындары жұмысты әлі нашар істеді.
Медицина мекемелері санының өсуіне (39%) қарамастан, халыққа медициналық
қызмет көрсетуде әлі елеулі кемшіліктер болды.
Маңызды оқиға

1949 жылдың 29 тамызы Қазақ жері үшін ең
қасіретті күндердің бірі ретінде тарихқа енді.
Өйткені Семей полигонында ядролық
бомбаға алғашқы сынақ жасалды. Семей
полигонында 1964 жылға дейін ашық
атмосферада атом бомбасына 113 сынақ
еткізілді.
Сандық деректер

Әскери мекемелердің ресми мәліметтеріне сәйкес, елімізде соғыс
жылдарында Қазақстаннан:
• 12 атқыштар,
• 4 кавалериялық дивизия,
• 7 атқыштар бригадасы,
• 50 тарта полктер мен батальондар жасақталған.
Ал майданға 1 млн. 200 - 1 млн. 400 мың адамға дейін аттанған.
600 мыңға жуық отандасымыз соғыстан оралмады (олардың 125 мыңнан
астамы хабар-ошарсыз кеткендер болса, қалғаны қайтыс болған, шет
елдерде қалып қойған).
Ресейдің әскери деректеріне көз жүгіртсек, Ұлы Отан соғысында 126
мыңға жауық қазақ жауынгері қаза тапқан.
Дереккөздер
• http://e-history.kz
• www.inform.kz
• https://kk.wikipedia.org

Ұқсас жұмыстар

Жеке басқа табынудың шарықтауы және жылымық

Экономикалық реформалардың сәтсіздікке ұшырауы

1962 жылдарда шетелдік қазақтардың Қазақстанға оралуы

Кемал Ататүріктің сыртқы саясаты

Өнеркәсіптің дамуы

Қазіргі кезеңдегі Жапония экономикасы

Жапонияның ақша - несие саясаты

Экономикалық ғажап

БІРІНШІ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК СОҒЫС ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚОРЫТЫНДЫЛАРЫ

Халқаралық қатынастар

Пәндер