НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ МАҢЫЗЫ

Презентация қосу

ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІ
ЖОСП
АР
• НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ МАҢЫЗЫ.
• НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТТІК ҰЙЫМДАСУЫ.
• БАС МИ НЕРВТЕРІ.
• АРТҚЫ МИ.
• СОПАҚША МИ.
• ОРТАҢҒЫ МИ.
• АРАЛЫҚ МИ
• МИШЫҚ.
• ҚЫЗЫЛ ЯДРО.
НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ МАҢЫЗЫ

• НЕРВ ЖҮЙЕСІ ОРГАНИЗМДІ ӨЗГЕРІП ОТЫРАТЫН СЫРТҚЫ ОРТА
ФАКТОРЛАРЫНА БЕЙІМДЕП, ОНЫҢ БІРТҰТАСТЫҒЫН ҚАМТАМАСЫЗ
ЕТЕДІ. НЕРВ ЖҮЙЕСІ ЖАСУШАЛАРДЫҢ ҰЛПАЛАРДЫҢ, МҮШЕЛЕР МЕН
МҮШЕЛЕР ЖҮЙЕСІНІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІН РЕТТЕП, ОЛАРДЫ ӨЗАРА
БАЙЛАНЫСТЫРАДЫ.
• НЕРВ ЖҮЙЕСІ СЫРТҚЫ ЖӘНЕ ІШКІ ТІТІРКЕДІРГІШТЕРГЕ ОРГАНИЗМНІҢ
ЖАУАП ҚАЙЫРУ МҮМКІНДІГІН БЕРЕДІ.НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ ЖОҒАРЫ
БӨЛІМДЕРІ ПСИХИКАЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТТІҢ КӨРІНІС БЕРІП ЖҮЗЕГЕ АСУЫН
ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕДІ.
• НЕРВ ЖҮЙЕСІ – ИНФОРМАЦИЯНЫ ЖЫЛДАМ ЖЕТКІЗЕТІН ЖӘНЕ
БАСҚАРУДЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРАТЫН КҮРДЕЛІ ҮЙЫМДАСҚАН ӘРІ ЖОҒАРЫ
ДӘРЕЖЕДЕ МАМАНДАНҒАН ЖҮЙЕ.
НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ
ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТТІК ҰЙЫМДАСУЫ

НЕРВ ЖҮЙЕСІН НЕГІЗГІ 2 БӨЛІМГЕ БӨЛІП ҚАРАСТЫРАДЫ:

• 1) ОРТАЛЫҚ НЕРВ ЖҮЙЕСІ.
• 2) ШЕТКІ НЕРВ ЖҮЙЕСІ.
• ОРТАЛЫҚ НЕРВ ЖҮЙЕСІНЕ ЖҰЛЫН МЕН МИ ЖАТАДЫ.
• ШЕТКІ НЕРВ ЖҮЙЕСІНЕ ОРТАЛЫҚ НЕРВ ЖҮЙЕСІНЕН ТАРАҒАН НЕРВТЕР МЕН
ОРТАЛЫҚ НЕРВ ЖҮЙЕСІНЕН ТЫСҚАРЫ ОРНАЛАСҚАН НЕРВ
ЖАСУШАЛАРЫНЫҢ ШОҒЫРЫ (ГАНГЛИЛЕР) ЖАТАДЫ.
• НЕРВ ЖҮЙЕСІ ҚЫЗМЕТТІК ЖАҒЫНАН 2 БӨЛІМГЕ ЖІКТЕЛЕДІ:
1) СОМАТИКАЛЫҚ НЕРВ ЖҮЙЕСІ.
2) ВЕГЕТАТИВТІК НЕРВ ЖҮЙЕСІ.
• ТІРЕК – ҚИМЫП АППАРАТЫН НЕРВТЕНДІРІП, ДЕНЕМІЗДІҢ СЕЗІМТАЛДЫҒЫН
ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕТІН НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ БӨЛІГІН СОМАТИКАЛЫҚ НЕРВ
ЖҮЙЕСІ ДЕП АТАЙДЫ. ІШКІ ОРГАНДАРДЫ НЕРВТЕНДІРІП, ОЛАРДЫҢ ҚЫЗМЕТІН
РЕТТЕЙТІН, ОНДАҒЫ ЗАТ АЛМАСУҒА ӘСЕР ЕТЕТІН НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ БӨЛІГІН
ВЕГЕТИТИВТІ НЕРВ ЖҮЙЕСІ ДЕП АТАЙДЫ.
БАС МИ НЕРВТЕРІ

Орталық нерв жүйесінің негізгі бөлігі – ми. ол ми сауытында орналасқан. ересек адамда мидың салмағы
1400-1450 грамм құрайды. мидан 12 жұп жүйкелер тарап, миды көптеген ішкі мүшелермен, беттің,
мойынның еттерімен, тілмен, көзбен байланыстырады және сезім мүшелерінен келген ақпаратты миға
жеткізеді. Бұларға:

• I - ИІС

• II - КӨРУ

• III - КӨЗ ҚИМЫЛДАТҚЫШ

• IV - ШЫҒЫРШЫҚ

• V – ҮШКІЛ

• VI – БҰРУ

• VII – БЕТ

• VIII – ДЫБЫС

• IX – ТІЛ-ЖҰТҚЫНШАҚ

• X – КЕЗЕГЕН

• XI – ҚОСЫМША

• XII – ТІЛАСТЫ ЖҮЙКЕЛЕРІ ЖАТАДЫ
АРТҚЫ МИ
• АРТҚЫ МИДЫҢ ҚҰРАМЫНА СОПАҚША МИ
ЖӘНЕ ВАРОЛИЙ КӨПІРІ КIРЕДI. АРТҚЫ
МИДЫҢ ТIРШIЛIКТЕГI МАҢЫЗЫ ӨТЕ ЗОР.
МИДАН ШЫҒАТЫН 12 ЖҰП НEPВТEPДIҢ
СЕГIЗI АРТҚЫ МИДАН ТАРАЙДЫ. ОЛАР
МЫНАЛАР: ҮШТАРМАҚТЫ, КӨЗ АЛМАСЫН
КЕЙІН ТАРТАТЫН, БЕТ, ЕСТУ,
ЖҰТҚЫНШАҚ, КЕЗЕГЕН, ҚОСЫМША ЖӘНЕ
ТIЛ АСТЫ НEPВТЕPI. ОСЫ ЖҮЙКЕЛЕРДІҢ
ҚАТЫСУЫМЕН ТЫНЫС АЛУ, ЖУРЕК СОҒУ,
ҚАН АЙНАЛЫМЫ, ТАМАҚТАНУ, ТҮШКIРУ,
ҚҰСУ, ТЕРЛЕУ, ЖЫЛАУ, КIРПIК ҚАҒУ,
ЖӨТЕЛУ СИЯҚТЫ ТIРШIЛIКТЕ МАҢЫЗДЫ
РЕФЛЕКСТЕР ОРТАЛЫҚТАРЫ БАР.
СОПАҚША МИ

СОПАҚША МИ ЖҰЛЫНМЕН ТІКЕЛЕЙ БАЙЛАНЫСҚАН ЖӘНЕ ЕКІ
ТҮРЛІ ҚЫЗМЕТ ӨТКІЗГІШТІК ЖӘНЕ РЕФЛЕКТОРЛЫҚ ҚЫЗМЕТ
АТҚАРАДЫ. СОПАҚША МИ МИДЫҢ СҰР ЗАТЫ ЖҰЛЫНДАҒЫДАЙ БIР
ҒАНА ЖЕРГЕ ТОПТАСПАЙ, АҚ ЗАТ АРАЛЫҚТАРЫНДА ЖЕКЕ-ЖЕКЕ
ШОҒЫРЛАР ҚҰРЫП, КӨПТЕГЕН ЯДРОЛАРҒА, КЫЗМЕТI ӘР ТҮРЛI
ОРТАЛЫҚТАРҒА АЙНAЛҒАН. АҚ ЗАТ ЖҮЙКЕ ТAЛШЫҚТАРЫНАН
ТҰРАДЫ. БҰЛ ТАЛШЫҚТАР ҚОЗУДЫ ЖОҒАРЫ ЖӘНЕ ТӨМЕН ҚАРАЙ
ӨТКIЗЕТIН ЖҰЛЫН ЖОЛДАРЫНЫҢ ЖАЛҒАСЫ ЖӘНЕ ЖҰЛЫНДЫ
МИДЫҢ БАСҚА БӨЛIМДЕРIМЕН, СОПАҚША МИМЕН
БАЙЛАНЫСТЫРЫП ТҰРАДЫ. СОПАҚША МИ АРҚЫЛЫ ӨТЕТІН КЕЙБIР
ЖҰЛЫН ЖОЛДАРЫ ОСЫ МИДА БIР-БIРIМЕН АЙҚАСЫП ОҢ ЖАҚТАН
КЕЛГЕН ТAЛШЫҚТАР СОЛ ЖАҚҚА, СОЛ ЖАҚТАН КЕЛГЕН
ТАЛШЫҚТАР ОҢ ЖАҚҚА ШЫҒАДЫ. БАС СҮЙЕКТЕН ШЫҒАТЫН 12
ЖҰП МИ НEPВТEPIНIҢ. СОҢҒЫ БЕСЕУIНIҢ (VIII, IX, Х, XI, ХII)
ЯДРОЛАРЫ МЕН БIРҚАТАР АСА МАҢЫЗДЫ РЕФЛЕКСТЕРДI ICКE
АСЫРАТЫН ОРТАЛЫҚТАР ЖӘНЕ ЖҰЛЫН ҚЫЗМЕТIН РЕТТЕУДЕ
МАҢЫЗДЫ ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМНЫҢ БIР БӨЛІГI СОПАҚША МИДА
ОРНАЛАСҚАН. СОПАҚША МИДЫҢ ЖҮЙКЕ ОРТАЛЫҚТАРЫ
АДАМНЫҢ ӨМІРIН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДЕ ҮЛКЕН МӘН АТҚАРАДЫ.
ОРТАҢҒЫ МИ

ВАРОЛИЙ КӨПIРI ЖӘНЕ СОПАҚША МИМЕН БIРГЕ ОРТАҢҒЫ МИ
МИ ДІҢІНІҢ НЕГIЗIН ҚҰРАДЫ. ОНЫҢ СЫРТ ЖАҒЫНДA МИ
ҚАҚПАҒЫ, IШКI ЖАҒЫНДА МИ АЯҚШАЛАРЫ ОРНАЛАСҚАН.
OPТAҢҒЫ МИДЫҢ НЕГІЗГІ ҚҰРЛЫМДАРЫНА ТӨРТ ТӨМПЕШIК,
ҚАРА ЗАТ(СУБСТАНЦИЯ), ҚЫЗЫЛ ЯДРО, III ЖӘНЕ IV ЖҰП МИ
ЖҮЙКЕЛЕРIНIҢ ТҮЙIНIСI МЕН ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМ БОЛАДЫ.
ОРТАҢҒЫ МИ АРҚЫЛЫ ЖОҒАРЫ ҚАРАЙ ТАЛАМУСҚА,
МИШЫҚҚА БАРАТЫН ЖОЛДАР, МИ ҚЫРТЫСЫНАҢ ЖОЛАҚ
ДЕНЕДЕН ГИПОТАЛАМУСТАН ТӨМЕН ҚАРАЙ БАҒЫТТАЛҒАН
ОРТАҢҒЫ МИҒА, СОПАҚША МИҒА, ЖҰЛЫНҒА БАРАТЫН
ЖОЛДАР ӨТЕДI.

ТӨРТ ТӨМПЕШIК ПЕН КӨЗ АЛМАСЫН ҚОЗҒАЙТЫН ІІІ ЖҰП
ЖҮЙКЕЛЕР ТҮЙIНДЕРI ОРТАҢҒЫ МИДЫҢ СЫРТ ЖАҒЫНА, АЛ
IШКI ЖАҒЫНДА ҚАРА ЗАТ, ҚЫЗЫЛ ЯДРО ЖӘНЕ IV ЖҰП
ШИЫРШЫҚ ЖҮЙКЕНІҢ НЕЙРОНДАРЫ ОРНАЛАСҚАН.
• КӨЗ АЛМАСЫН ҚОЗҒАЙТЫН ІІІ ЖҰП ЖҮЙКЕ АРАЛАС ЖҮЙКЕ
ТАРМАҚТАРЫ АРАСЫНДА КӨЗДIҢ ҚИҒАШ EТТЕPIНЕН БАСҚА
ЕТТЕРДI ЖИЫРЫЛТАТЫН ТАЛШЫҚТАРМЕН ҚАТАР КӨЗ
ЕТТЕРІНЕН ОРТАЛЫҚҚА ТЕБЕТIН СЕЗГIШ ТАЛШЫҚТАРЫ БАР.
МҰНЫМЕН ҚАТАР, БҰЛ ЖҮЙКЕ АРАСЫНДА ОРТАҢҒЫ МИДА
ОРНАЛАСҚАН ПАРАСИМПАТИҚАЛЫҚ ТҮЙIНДЕРДIҢ
ПРЕГAНГЛИЯЛЫҚ ТАЛШЫҚТАРЫ БАР. БҰЛ ЖҮЙКЕ
СЕРПIЛIСТЕРIН КІРПІКТІК ТҮЙIННЕН ЕКIНШI НЕЙРОНҒА
ЖЕТКIЗЕДI. БҰЛ ТҮЙIННЕН БАСТАЛҒАН ПОСТГАНГЛИЯЛЫҚ
ТАЛШЫҚТАР КӨЗДIҢ ҚАРАШЫҒЫН ТАРЫЛТАТЫН ЕТТI
ЖИЫРЫЛТАТЫН ЭФФЕРЕНТТIК ЖҮЙКЕ. МИ ЖҮЙКЕ ТЕРІНІҢ IV
ЖҰП ЖҮЙКЕСI ДЕ АРАЛАС ЖҮЙКЕ. ТАЛШЫҚТАР АРАСЫНДА
КӨЗДIҢ ЖОҒАРҒЫ ҚИҒАШ EТIН ЖИЫРЫЛТАТЫН
ҚОЗҒАЛТҚЫШ ТАЛШЫҚТАРМЕН ҚАТАР ЕТТIҢ СЕЗГIШ
ТАЛШЫҚТАР ДА БАР.
МИШЫҚ
МИШЫҚ ҮШ БӨЛІМНЕН ТҰРАДЫ: МИШЫҚТЫҢ ҚҰРТЫ ДЕП АТАЛАТЫН ОРТАҢҒЫ
БӨЛІМНЕН ЖӘНЕ МИШЫҚТЫҢ ЕКІ ЖАРТЫ ШАРЛАРЫНАН. МИШЫҚТЫҢ БЕТІНДЕ
ТОЛЫП ЖАТҚАН ИРЕКТЕР БОЛАДЫ. СОНДЫҚТАН ОЛ ӨТЕ ҮЛКЕН БОЛЫП КЕЛЕДІ
ЖӘНЕ СҰР ЗАТТАН НЕМЕСЕ ҚЫРТЫСТАН ТҰРАДЫ. ҚЫРТЫСТА ҮШ ҚАБАТ БАР БЕТКІ
НЕМЕСЕ МОЛЕКУЛАЛЫҚ, АРАЛЫҚ НЕМЕСЕ ПУРКИНЬЕ ЖАСУШАЛАРЫНЫҢ ҚАБАТЫ;
ТЕРЕҢ Я ДӘНДІ ҚАБАТ.

МИШЫҚ БАРЛЫҚ ҚОЗҒАЛУ АКТЫЛАРЫНЫҢ ОРЫНДАЛУЫНА ҚАТЫСАДЫ: ОҒАН
ӨЗГЕРІСТЕР ЕНГІЗЕДІ, СӨЙТІП ӘРБІР ЖЕКЕ ҚИМЫЛДАРДЫҢ НАҚТЫ ДҰРЫС
ОРЫНДАЛУЫН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕДІ. МИШЫҚ – ТОНУСТЫҚ РЕФЛЕКСТЕРДІҢ
ЖОҒАРЫ ДЄРЕЖЕЛІ РЕТТЕУШІСІ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. СОНЫМЕН ҚАТАР, МИШЫҚ
ТЫНЫС АЛУДЫ, ЖҮРЕКТІҢ ЖИЫРЫЛУЫН ҚИМЫЛДЫҢ ТҮРІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ
ЛАЙЫҚТАП ОТЫРАДЫ.

АДАМДА МИШЫҚТЫҢ ҚЫЗМЕТІ БҰЗЫЛСА ҚОЗҒАЛУ ҚЫЗМЕТІНІҢ РЕТІ БҰЗЫЛАДЫ,
ТЕҢДІК ЖОҒАЛАДЫ. МИШЫҚТЫ ТОЛЫҒЫМЕН АЛЫП ТАСТАҒАНДА АТОНИЯ
БАЙҚАЛАДЫ – ЕТТЕР ТОНУСЫН ЖОҒАЛТАДЫ. АСТАЗИЯ ТУАДЫ – БІР ОРЫНДА
БАСЫН, ДЕНЕСІН ТЕҢСЕЛТПЕЙ ТҰРА АЛМАЙДЫ. ДИЗМЕТРИЯ – ЕТТІҢ ЖИЫРЫЛУЫ
КҮШІ МЕН ОРЫНДАЛАТЫН ҚЫЗМЕТТІҢ АРАСЫНДА СӘЙКЕСТІК ЖОҒАЛАДЫ.
АРАЛЫҚ МИ

• ОРТАҢҒЫ МИ МЕН МИ СЫҢАРЛАРЫНЫҢ АРАСЫНДА
АРАЛЫҚ МИ ОРНАЛАСҚАН. АРАЛЫҚ МИ ТӨМПЕШІКТЕН -
ТАЛАМУС ЖӘНЕ ТӨМПЕШІК АСТЫ АЙМАҚТАН –
ГИПОТАЛАМУСТАН ТҰРАДЫ.

• ТӨМПЕШІКТІҢ ҚҰРАМЫНА ШЫҒУ ТЕГІ ЖӘНЕ
ФУНКЦИОНАЛДЫҚ ЖАҒЫНАН ӨЗГЕШЕ БІРНЕШЕ ЯДРОЛАР
КІРЕДІ. ТӨМПЕШІК МИ ҚЫРТЫСЫМЕН ЕКІ ЖАҚТЫ
БАЙЛАНЫСТА БОЛАДЫ. ЯДРОЛАРДА БАРЛЫҚ
ЭФФЕРЕНТТІК ЖҰЙЕЛЕРДЕН ҮЛКЕН ЖАРТЫ ШАРЛАР
ҚЫРТЫСЫНА БАРАТЫН ӨТКІЗГІШ ЖОЛДАРДЫҢ АҚЫРҒЫ
ЗВЕНОСЫНЫҢ НЕЙРОНДАРЫ ОРНАЛАСАДЫ. ТАЛАМУС
АРҚЫЛЫ МИДЫҢ БАРЛЫҚ СЕЗГІШ ЖОЛДАРЫ (ИІС СЕЗУДЕН
БАСҚА) ӨТЕДІ. БІРАҚ, ОНЫ ЖАЙ ҒАНА ӨТКІЗГІШ ҚАҚПА
РЕТІНДЕ ҚАРАСТЫРУҒА БОЛМАЙДЫ. ТАЛАМУСТА
ИМПУЛЬСТЕР ӨЗГЕРІП, ЖАҢА, ТҮРЛІ КОМБИНАЦИЯҒА
ТҮСЕДІ. ТАЛАМУС ТӨМЕНГІ ТҮЙСІК ПЕН ЭМОЦИЯНЫ
ЖАСАУҒА ҚАТЫСАДЫ.

Ұқсас жұмыстар

Нерв ұлпасының құрылысы мен маңызы

Нерв ұлпалары

ЛИМБИЯЛЫҚ ЖҮЙЕ

Орталық нерв жүйесі

Балалар бас миының анатомиясы

Балалар бас миының анатомиясы туралы

Балалардың жүйке жүйесінің анатомиясы

Орталық жүйке жүйесінің қалыптасуы

Жүйке орталығы

Нейрондардың ядросы

Пәндер