Шаянтәрізділердің көру мүшелері


Slide 1

ШАЯНТӘРІЗДІЛЕР КЛАСЫ - CRUSTACEA

Slide 2

ШАЯНТӘРІЗДІЛЕР КЛАСЫ - CRUSTACEA

Шаянтәрізділердің 3-ға жуық түрі белгілі, негізінен тұщы су қоймаларында, теңіздерде кең тараған. Олардың арасында бентосты (су түбінде мекендейтін), планктонды, паразитті және құрлықта тіршілік ететін түрлері бар. Құрлықта тіршілік ететін шаянтәрізділер ылғалды жерлерде, дымқыл ортада мекендейді және желбезекпен тыныс алады, осы белгілері оларды суда тіршілік ететін формалардан шыққандығын дәлелдейді. Денелерінің ұзындығы 1-2 мм-ден 80 см-re дейін. Шаянтәрізділер басқа буынаяқтылардан аса айрықша белгілерімен ерекше. Біріншіден, оларда екі жұп мұртшалары: акронның өсінділері - антеннулалары (antennula) және денесінің бірінші сегментінің түрі өзгерген аяқтары - антенналары (antenna) болады. Соған орай оларды антенна I және антенна II деп атайды.

Slide 3

Шаянтәрізділер класының жалпы сипаттамасы.

ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ:

Дене кейбір түрлерінде үш бөліктен -бас, көкірек, құрсақтан, ал кейбір түрлерде (өзеншаян, таңқышаян, асшаянда) екі бөліктен -баскөкірек және құрсақтан тұрады.

Тыныс алу мүшесі - желбезек

Қанайналым жүйесі - ашық жүйелі жүрек және қантамырлардан тұрады.

Зәр шығаруға жасыл бездер қатысады. Олар бас бөлігінде (өзеншаянда) орналасады.

Сезім мүшелері: күрделі көздер-көру, мұртшалар-иіс сезу және сипап сезу, қызметін атқарады. Тепе-теңдік сақтау мүшесі бар.

Басым бөлігі дара жынысты.

Жынысты жолмен көбейеді

Slide 4

Өзен шаяны (Potamobius astacus) : A - аяқтарының құрылысы; 1 - антеннула, 2 - антенна, 3 - мандибула, 4 - максилла-І, 5 - максилла-П, 6-8 - жақаяқтары, 9-13 -жүру аяқтары (9 - қысқышы), 14-18 - құрсақ аяқтары, 19 - жүзу тақтасы; Б - ішкі құрылысы; 1 - күрделі көзі, 2 - қарын, 3 - бауыр, 4 - үстіңгі құрсақ артериясы, 5 - жүрек, 6 - алдыңғы артериясы, 7 - желбезек, 8 - аналық без, 9 - құрсақ нерв тізбегі, 10 - құрсақ бүлшықеттері, 11 - антеннула, 12 - антенна, 13 - артқы ішек

Slide 5

Шаянтәрізділердің әр түрлі формаларында кеуде және құрсақ сегментерінің саны бірдей емес, тек жоғарғы сатыдағы шаяндарда (класс тармағы - Malacostraca) сегменттер саны тұрақты: кеуде бөлімінде - 8, құрсақ бөлімінде - 6. Бас сегменттерімен бірге санағанда жалпы саны 18-ге тең. Құрсақ бөлімінде аналь тесігімен аяқталатын аналь қалқаны немесе тельсоны бар. Кейбіреулерінің тельсонында айырша немесе фурка жасайтын жұп өсінділері орналасады.

Slide 6

Онаяқты шаяндарда (Decapoda отряды) құрсақ аяқтарының соңғы жұбы тельсонмен байланысты және артымен алға қарай қозғалыста маңызды роль атқаратын күшті тақталы құйрық аяқтарына - уроподаларға айналған.

Slide 7

Жоғарғы сатыдағы шаянтәрізділердің (Decapoda - отряды) алдыңғы ішегі кеңейіп қарынға айналған. Ол кардиальды немесе шайнағыш және пилорикалық бөлімдерге ажыраған. Қарынның кардиальды бөлімінің арқа және бүйір қабырғаларындағы кутикуласы қалындап, ізбест сіңген шеті үшкірленген үш күшті шайнағыш тақталарына айналған.

Slide 8

Өзен шаянының карапаксы және жүру аяғының қысқышы: А-жіңішке аяқты шаян (Astacus leptodactulus) ; Б-жалпақ аяқты шаян (Astacus astacus)

Slide 9

Шаянтәрізділердің зәр шығару және нерв жүйесінің типтері: I - өзен шаянының антеннальды безі; 1 - жасыл без, 2 - қуық, 3 - зәр шығару тесігі, 4 - зәр шығару өзегі, 5 - целом қапшығы; ІІ - шаянтәрізділер отрядтарының нерв жүйесі; A-Anostraca, Б-Euphausiacea, B-Stomatopoda, Г-Decapoda, Д-Copepoda

Slide 10

Төменгі сатыдағы (желбезекаяқтылар - Branchiopoda класс тармағы) түрлерінің құрсағында екі нерв бағанасы болады, олардың ганглиялары бір-бірімен көлденең комиссурамен жалғасқан сатылы нерв тізбегін құрайды, ал жоғарғы сатыдағыларда екі нерв бағаналары, сонымен қатар ганглиялары да бір-бірімен қосылып, құрсақ нерв тізбегіне айналған, тек көрші ганглилердегі (сегменттердің арасындағы) ұзына бойы коннективтердің жұптығы сақталады да, құрсақ нерв тамырының бастапқыда жұп екендігін көрсетеді

Slide 11

Шаянтәрізділердің зәр шығару жүйесі екі жүп безді мүшеден тұрады: антеннальды және максиллярлы. Антеннальды бездер жоғарғы сатыдағы (Malacostraca класс тармағы) шаяндарда болады

Slide 12

Leptostraca отрядының өкілдерінде зәр шығару бездерінің екеуі де болады. Безді мүшелер түрі өзгерген целомодукталар. Антеннальды және максиллярлы зәр шығару жүйесінің құрылысы ұқсас.

Slide 13

Көптеген ұсақ шаянтәрізділерде арнайы тыныс алу мүшелері жок. (Ostracoda, Maxillopoda класс тармағы) - олар бүкіл денесімен тыныс алады. Басқаларында тыныс алу мүшесі желбезектер

Slide 14

Өзен шаянының қан айналу жүйесі: 1 - жүрек, 2 - остия, 3 - перикардия, 4 - көз артериясы, 5 - антеннальды артерия, 6 - құрсақ вена синусы, 7 - желбезек қан тамырлары, 8 - кеуде артериясы, 9 - жоғарғы құрсақ артериясы, 10 - жүрек қан тамырлары

Slide 15

Шаянтәрізділердің көру мүшелері: А - желбезекаяқтылардың күрделі көзінің құрылысы; 1 - көз бұршақ конустары, 2 - ретинальды және пигментті клеткалар қабаты, 3 - нерв талшықтары, 4 - бұлшықет, 5 - нерв клеткаларының түйінді шоғыры; Б - күрделі көздің кесіндісі; 1 - хитинді мөлдір кутикула, 2 - көз бұршақ конусы, 3 - ретинальды клеткалардың дистальды бөлігі, 4 - ретинальды клеткалар, 5 - базальды жарғақ, 6 - нерв талшықтары, 7 - омматидилердің арасындағы пигмент жолақтары

Slide 16

Шаянтәрізділердің жыныс жүйесі және личинкалары: I - жыныс жүйесінің құрылысы, А - аталығының; 1 - тұқым безі, 2 - тұқым шығарғыш жолы, 3 - жыныс тесігі; Б - аналығының; 1 - аналық без, 2 - жұмыртқа жолы, 3 - жыныс тесігі; II - ли­чинкалары, А - науплиус; 1 - антенна, 2 - мандибула, 3 - антеннула, 4 - науплиус көзі, 5 - антеннальды без, 6 - ішек; Б - Зоеа; 1 - күрделі көзі, 2 - антеннула, 3 - антенна, 4, 5 - жақаяқтары, 6 - кеуде аяқтарының бастамалары, 7 - құрсақ сегменттері, 8 - құрсақ аяғы

Slide 17

Классификациясы. Шаянтәрізділер класы 5 класс тармағына бөлінеді: желбезекаяқтылар - Branchiopoda, цефалокаридалар - Cephalocarida, максиллоподалар - Maxillopoda, бақалшақты шаяндар - Ostracoda, жоғарғы сатыдағы шаяндар - Malacostraca.

ЖЕЛБЕЗЕКАЯҚТЫЛАР КЛАСС ТАРМАҒЫ - BRANCHIOPODA

Желбезекаяқты шаяндар отряды - Anostraca

Жапырақаяқты шаяндар отряды - Phyllopoda

Қалқанды шаяндар отряд тармағы - Notostraca

Бақалшақты жапырақаяқты шаяндар отряд тармағы - Conchostraca

Бұтақмұртты шаяндар немесе су бүргелері отряд тармағы - Cladocera

Slide 18

ЦЕФАЛОКАРИДАЛАР КЛАСС ТАРМАҒЫ - CEPHALOCARIDA

МАКСИЛЛОПОДАЛАР НЕМЕСЕ ЖАҚАЯҚТЫ ШАЯНДАР КЛАСС ТАРМАҒЫ - MAXILLOPODA

Мистакокаридалар отряды - Mystacocarida

Ескекаяқты шаяндар отряды - Copepoda

Тұқы балық биттер отряды - Branchiura

Мұртаяқты шаяндар отряды - Cirripedia

Қапкеуделі шаяндар отряды - Ascothoracida

БАҚАЛШАҚТЫ ШАЯНДАР КЛАСС ТАРМАҒЫ - OSTRACODA

ЖОҒАРҒЫ САТЫДАҒЫ ШАЯНДАР КЛАСС ТАРМАҒЫ - MALACOSTRACA

Ауызаяқты шаяндар отряды - Stomatopoda

Мизидалар отряды - Mysidacea

Эуфаузиялар отряды - Euphausiacea

Теңаяқты шаяндар отряды - Isopoda

Амфиподалар немесе бүйірімен жүзуші шаяндар отряды - Amphipoda

Онаяқты шаяндар отряды - Decapoda

Slide 19

Ескекаяқты шаяндар (Copepoda) - балықтардың паразиттері: I - Lamproglena; II - Lernacocera; III - Achteres; IV - Tracheliaster

Slide 20

Мұртаяқты шаяндар (Cirripedia) : I - теңіз үйрекшесі (Lepas) ; 1 - денесі, 2 - аяқтары, 3 - бақалшағы, 4 - сабақшасы; II - теңіз жаңғағы (Balanus) ; 1 - бақалшақ, 2 - қақпақша; III - Balanus-тың метанауплиус личинкасы; 1 - антеннула, 2 - антенна, 3 - үстіңгі жак, 4 - астыңғы жақ, 5 - құрсақ

Slide 21

Онаяқты шаяндар: A - кәдімгі креветка (Crangon crangon) ; Б - Норвеж омары (Nephros norvegicus) ; В - тақуа шаян (Pagurus setosus) актинияларды арқасына қондырған; Г - тақуа шаян (Pagurus setosus) ; Д - тас крабы (Cancer pagurus) жатады.

Slide 22

Өзен шаяны

Жер шарының барлық түкпірінде үлкен сұранысқа ие бағалы омыртқасыз жануар. Өзен шаяны немесе, кішкентай омарды еске түсіретін тұщы су шаяны тәрізді болады. Олар желбір арқылы тыныс алады, су тоғандарында кездеседі, негізінен жыртқыштардан қорғаныс болатын, тұщы суы бар жылғалар мен ағындарда кездеседі.

Slide 23

ШАЯНДАРДЫҢ МАҢЫЗЫ

.


Ұқсас жұмыстар
Дене сегменттерінің саны тұрақсыз
Қан айналымы
Шаянтәрізділер дің өнеркәсіптік маңызы
Кальмар еті
Есту мүшелері
Көз жас мүшелері
Сезім мүшелерінің жалпы мінездемесі және анализаторлар туралы ілім. Көру және иіс сезу ағзалары
Анализаторлардың ортақ қасиеттері
Көрнекі құрал - таным құралы
Тері қабаттары мен құрылысы
Пәндер



Реферат Курстық жұмыс Диплом Материал Диссертация Практика Презентация Сабақ жоспары Мақал-мәтелдер 1‑10 бет 11‑20 бет 21‑30 бет 31‑60 бет 61+ бет Негізгі Бет саны Қосымша Іздеу Ештеңе табылмады :( Соңғы қаралған жұмыстар Қаралған жұмыстар табылмады Тапсырыс Антиплагиат Қаралған жұмыстар kz