ДНҚ репликациясы туралы қысқаша мәлімет

Презентация қосу

МЕББМ «ҚАЗАҚСТАН-РЕСЕЙ НУО «КАЗАХСТАНСКО-РОССИЙСКИЙ
МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ» МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ»

СОӨЖ
Тақырыбы: Эукариоттық ДНҚ-полимеразалар (ДНҚП)

Орындағандар: Нұрсұлтанқызы М.,
Омарова Г., Мамай М.
Топ:101 А
Факультет: Фармация
Тексерген: Жанатбекқызы Б.

Алматы қ. 2018ж
Жоспары
• ДНҚ репликациясы туралы қысқаша
мәлімет;
• ДНҚ репликациясына қатысатын белоктар,
соның ішінде ДНҚ-полимеразалар;
• Эукариоттық ДНҚ-полимеразалар (ДНҚП)
ДНҚ репликациясы туралы қысқаша
мәлімет
• Репликация-нуклеин қышқылдары макромолекулаларының өзін-өзі өндіруі,
генетикалық информацияның көбейіп ұрпақтан-ұрпаққа тасымалдануы.
• Алғаш спиральдың екі тізбегі бір нүктеден бастап ажырай бастайды. Сонан кейін бір-
бірінен алшақтап ажыраған әрбір тізбектердің бойына, оларға сәйкес жаңа тізбек
синтезделіп, жана тізбек жасалу барысында ажыраған екі тізбекпен өзінің азоттық
негіздері арқылы байланысып, онымен өз алдына жаңа спираль құрай бастайды. Сөйтіп
алғашқы ДНҚ-ның екі тізбегі толық ажырап болғанда, екі жаңа спи-раль да жасалып
бітеді. Алғашқы ДНҚ тізбегі ажырамай тұрғанындағы екінші ескі тізбегіне толық ұқсас
боладыӘрине, бұл процесті де клеткадағы ферменттер жүргізедлі. ДНК тізбектерінің
бағытгары қарама-қарсы екені белгілі. Жұмысына өте мұқият ферменттер жаңа тізбекті
тек бір бағытта, яғни 5'— 3' бағытында ғана жасайды. Олай болса, ферменттер
ажыраған тізбектердің біреуінің бойымен жаңа тізбекті жоғарыдан төмен қарай, ал
екіншісінің бойымен төменнен жоғары қарай синтездейді. Ең қызығы жаңа тізбектер
үздіксіз жасалмайды, ескі тізбектің бойында бірінен кейін бірі шағын ДНҚ фрагменттері
пайда болып отырады. Ондай фрагменттердң ұзындығы қарапайым бактерияларда 200
нуклеотидтен тұрса, күрделі организмдерде ол 2000-ға жуык. Осындай фрагменттерді
алғаш байқаған жапон ғалымы Р. Оказаки, сондықтан оларды оказаки
фрагменттері деп атайды.
ДНҚ репликациясына қатысатын белоктар,
соның ішінде ДНҚ-полимеразалар
• ДНҚ еселенуі онын тізбектерінің ажырауынан басталады дедік. Ол тізбектерді хеликаза (хеликс-
спираль) — дезоксирибонуклеаза ферменттері — ДНК молекуласының бойымен екі бағытта жоғары
және төмен ажыратады. Нуклеотидтер жұптары мен ДНҚ~ның шиыршықты тізбегінің арасындағы
сутектік байланыстары молекуланың бір жақ шетінде бірте-бірте үзіле бастайды және (ДНҚ)
тізбектердің екеуі де бірінен бірі босай отырып, жазылады.
• Тізбектердің ажырауы мен қосылуы ферменттердің ықпалымен жүреді. Ажыраған тізбектерде
оказаки фрагменттері жасала бастайды. Әр фрагмент он шақты нуклеотидтен тұратын РНК,
тізбегінен басталады. ДНҚ тізбегінің бойымен РНҚ түріндегі жаңа тізбекті праймаза (РНК, —
полимераза) ферменті ғана бастай алады. Тізбекті бастаған РНҚ бөлшегінен ары қарай "ДНҚ —
полимераза — 3" деген фермент ажыраған ДНҚ бөлігіне сәйкес етіп оказаки фрагментін
синтездейді. Содан кейін басқа "ДНҚ полимераза — 1" ферменті фрагменттердің бастаушысы
болған әлгі РНК, тізбегін ыдыратып жібереді. Енді кезек "ДНК-лигаза" деген ферментке келеді, Ол
оказаки фрагменттерінің арасын ескі ажыраған тізбекке сәйкес етіп нуклеотидтермен толтырады. Ең
соңында "ДНК полимераза - 2" ферменті көптеген фрагменттердің бірігуінен пайда болған жаңа
тізбектің ңуклеотидтерінің ескі тізбегімен сәйкес келетіндігін тексереді. Егер қандай да бір
нуклеотид өз орнында тұрмаса соңғы аталған фермент оны кесіп алып тастап, оның орнына тиісті
нуклеотидті қояды.
• Осындай әр түрлі қызмет аткаратын ферменттердін үйлесімді жұмыс жасауы
тұқымдық, белгіні ДНК арқылы-синтездей алады, өиткені матрицалық тізбектің
соңы бос 3'— ОН тобынан басталған, дәл осы соңғы бөлікке ғана өсетін ДНҚ
тізбегінің келесі нуклеотиді комплементарлық ережеге сәйкес қосыла алады. Бұл
тізбектің сннтезделуі, екінші тізбекке қараганда сәл ерте басталады, сол себепті ол
«бастаушы» тізбек деп аталады.
• ДНҚ-ның екінші 5'—►3' бағытындағы тізбектің («артта қалған») синтезделуі
үзілмелі түрде жүреді, Бұл тізбекті ДНҚ-полимераза III ферменті бірден өздігінен
синтездей алмайды. «Артта қалган» тізбек синтезін қоздыру үшін ен; алдымен РНҚ-
ның қысқа фрагменті (ұзындығы 50 нуклеотидке дейін) қажет. Бұл қысқа
кесінді праймер (немесе қоздырыш) деп аталады, олардың синтезделуі праймаза
ферменті (РНҚ-полимераза ферментшен өзгсшелігі — иолекулальиқ массасы
әлдеқайда төмен және транскрипция процесіне тікелей қатынаспайды) қамтамасыз
етеді. Праймердің 3'—• ОН — ұшы ДНҚ-полимераза III ферментіне ДНҚ-ның 5'—
>3' бағытындағы тізбегінің синтезделуін бастау үшін қоздырушы болып табылады.
•
Эукариоттық ДНҚ-полимеразалар (ДНҚП)

• 1. ДНҚ -полимераза α (альфа) цитоплазмалық немесе үлкен полимераза деп те
аталады, ол ядрода және цитоплазмада кездеседі.
• 2. ДНҚ -полимераза β (бета) – нуклеазалы полимераза немесе кіші ДНҚ қ
полимераза, тек омыртқалылыр ға тән фермент.
• 3. ДНҚ-полимераза γ(гамма) митохондриялы полимераза.
• 4. ДНҚ - полимераза δ (дельта) – сүт қоректілердің жасушасынан табылған
және PCNA - белогына тәуелді; ол ДНҚ синтезінің жылдамдығы мен
қарқындылығын қамтамасыз етеді.
• 5. ДНҚ -полимераза ε (епсилон) – қызметі бойынша дельта ДНҚ
полимеразаға ұқсас, ашытқы саңырауқұлақтары мен сүт қоректілердің
жасушаларында кездеседі. ДНҚ молекуласындағы репликация басталатын
нүктеде А-Т жұптары орналасқан арнайы нуклеотиттер жүйесі орналасқан
болады. Репликация процесі ДНҚ молекуласында осы арнайы нуклеотидтер
жүйесі мен оларды танитын белоктар (прокариоттарда – ДНҚ – А немесе А-
белок) ДНҚ арасында байланысты түзілуімен басталады .

Ұқсас жұмыстар

ДНҚ полимераза

ДНҚ - ның құрылысы

Репликация принциптері

Нуклеотид құрылысы

ДНҚ репликация ДНҚ транскрипция РНҚ трансляция белок

ДНҚ биосинтезі

Мезельсон-Сталь тәжірибесі, прокариоттардың және эукариоттардың ДНҚ репликациясы, ДНҚ денатурациясы және ренатурациясы

Прокариот ДНҚ - ның репликациясы

ДНҚ бөлімі

ТРАНСКРИПЦИЯ ФАКТОРЛАРЫ ЖӘНЕ ТРАНСКРИПЦИЯ КЕЗЕҢДЕРІ

Пәндер