Әлеуметтік құрылым және стартификация

Презентация қосу

Әлеуметтік құрылым
және стартификация
Әлеуметтік құрылым
• Әлеуметтік құрылым - [лат. structura -
қүрылым] - қоғамның немесе әлеуметтік
топтың ішкі құрылымы, әлеуметтік топ,
институттар мен олардың арасындағы өзара
қатынастардың реттелген жиынтығы.
Әлеуметтік құрылым негізінде еңбектің
қоғамдық бөлінісі, ерекше қажеттіліктер
мен мүдделердің, ережелер мен рөлдердің,
өмір салтының және әртүрлі әлеуметтік
топтардың болуы жатады. Әлеуметтік
құрылым үғымы "таптық қүрылым"
үғымынан әлдеқайда кең, өйткені ол
қоғамды тек таптарға емес, сонымен қатар
басқа да әлеу¬меттік топтарға, жіктерғе
бөледі. Әлеуметтік құрылым қоғамның
түтастығын және түрақтылығын сақтауда аса
маңызды рөл атқарады. Әлеуметтік
құрылым мәселелерін әлеуметтік жіктелу
теориясы қарастырады
Әлеуметтік құрылым топтары
• Әлеуметтік құрылым дегеніміз- әлеуметтік топтардың, страталардың,
таптардың және әлеуметтік институттардың жиынтығы, олардың
байланыстары, ара-қатынастары. Әлеуметтік құрылымның басты негізгі
элементтері - әлеуметтік топтар, страталар, таптар. Әлеуметтік құрылымға
кіретін үлкен топ-ол тап. Тап деген ұғым екі мағына береді.

1)кең
1)кеңмағынада
мағынадатаптапдегеніміз-
дегеніміз-өндіріс
өндірісқұрал-жабдықтарына
құрал-жабдықтарынабелгілі
белгілі
қатысы
қатысыбар,
бар,қоғамдық
қоғамдықеңбек
еңбекбөлінісінде
бөлінісінденақтылы
нақтылыалатын
алатынорны
орныбар,
бар,
ерекше
ерекшеәдістер
әдістерарқылы
арқылыалынатын
алынатынтабыстың
табыстыңөзіндік
өзіндікмөлшері
мөлшерібар
барүлкен
үлкен
әлеуметтік
әлеуметтіктоптар.
топтар.

2)2)Көбіне
Көбінетап
тапдегеніміз
дегенімізтар
тармағынада
мағынадақолданылады.
қолданылады.Бұл
Бұлмағынада
мағынадатаптап
дегеніміз:
дегеніміз:әлеуметтік
әлеуметтіктоптар,
топтар,страталар.
страталар.
Олардың
Олардыңбасты
бастыбелгілері:
белгілері:кіріс,
кіріс,табыс,
табыс,мамандық,
мамандық,билік,
билік,білім
білімдеңгейі
деңгейіт.б
т.б
Әлеуметтік топ
• Әлеуметтік топ-қоғам дамуының белгілі бір сатысында нақты тарихи жағдайда
қалыптасқан, ортақ құндылықтардың, ғұрыптардың, әлеуметтік-экономикалық
қатынастардың негізінде қалыптасатын тұрақты адамдар тобы. Әлеуметтік топ үлкен,
орташа, шағын болып бөлінеді. Үлкен әлеуметтік топқа таптар, топтар, этникалық
және демографиялық қауымдар жатады. Орта топтарды белгілі бір өндіріс орнында
жұмыс істеп, бір аймақта тұратындар құраса, шағын топтарды өзара тығыз
байланыстағы, жүздес, таныс, туыс адамдар құрайды. Топтық құрылымның негізгі екі
түрін анықтауға
1)1)ресми
ресмитоп
болады.
топмүшелерінің
мүшелерініңсаны
санымен
менарақатынастарына
арақатынастарынаолардың
олардыңарнайы
арнайыатқаратын
атқаратын
қызметтеріне
қызметтерінебайланысты
байланыстыанықталатын
анықталатынқұрылым,
құрылым,
2)2)бейресми
бейресми топ- адамдардың өзара қарым-қатынастарындатабиғи
топ- адамдардың өзара қарым-қатынастарында табиғитүрде,
түрде,рухани-
рухани-
психологиялық үйлесімдіктер негізінде қалыптасатын құрылымдар.
психологиялық үйлесімдіктер негізінде қалыптасатын құрылымдар.

• Топтың іс-әрекетін ұйымдастыратын ресми құрылым, бір жағынан, топ
• мүшелерінің басшылыққа алуға тиісті бұрыннан немесе жоғарыдан бекітілген
ережелердің, бұйрықтардың, жиынтығы болса, екінші жағынан, топтың мүшелерінің
өз еріктерімен қабылдаған шарттары, талаптары да болуы мүмкін.
Әлеуметтік стратификация
• Әлеуметтік стратификация –
әлеуметтанудың орталық тақырыбы.
Ол қоғамның түрліше әлеуметтік
жіктелісін түсіндіреді. Қоғамдық
құрылымды біз мәртебелердің
жиынтығы арқылы, қоғамдық еңбек
бөлінісі арқылы және т.б. арқылы
құрылылатынын көрсетуге талпындық.
Қарапайым қоғамда мәртебелер саны
аз және еңбек бөлінісі деңгейі төмен
болады, ал қазіргі замандағы қоғамда
– мәртебелер көптеп саналады және
еңбек бөлінісін ұйымдастыру деңгейі
де әлдеқайда жоғары.
Қоғамның әлеуметтік құрылымының даму
негізіне
Өндіріс құрал-жабдықтарына және
Қоғамның еңбек бөлінісі оның өніміне меншік қатынастары
•• Қоғамдық
Қоғамдықеңбек
еңбекбөлінісі
бөлінісі–– •• Өндіріс
Өндірісқұрал
құрал––жабдықтарына
жабдықтарына
әлеуметтік
әлеуметтіктоптардың,
топтардың, деген
дегенжеке
жекеменшіктік
меншіктікқатынастар
қатынастар
таптардың,
таптардың,кәсіби
кәсібитоптардың,
топтардың, қоғамның
қоғамныңосы осыішкі
ішкі
сонымен
соныменбірге
біргеқала
қаламен
менауыл
ауыл бөліністеріндегі
бөліністеріндегіоның
оның
адамдарынан,
адамдарынан,ой ойеңбегі
еңбегімен
мен экономикасын
экономикасынжәне жәнеішінара
ішінара
дене
денееңбегі
еңбегіөкілдерінен
өкілдерінен қалыптаса
қалыптасабастаған
бастағанқұрылымды
құрылымды
тұратын
тұратынүлкен
үлкентоптардың
топтардыңпайда
пайда нығайтады
нығайтадықоғамдық
қоғамдықеңбек
еңбек
болып,
болып,одан
оданәрі
әріөмір
өмірсүрулеріне
сүрулеріне бөлінісі
бөлінісіде,
де,меншік
меншікқатынастары
қатынастары
себепші
себепшіболады
болады да
дақоғамның
қоғамныңәлеуметтік
әлеуметтік
құрылымы
құрылымыдамуының
дамуыныңобъективті
объективті
әлеуметтік-экономикалық
әлеуметтік-экономикалық
алғышарттары
алғышарттарыболып
болыптабылады
табылады
Қоғамның тұрақтылығын сақтаудағы орта
тап ролі
• Мемлекеттің әлеуметтік саясатының басты мақсаты қоғамның әр мүшесін материалдық жағынан
алаңсыз өмір сүретіндей деңгейде қамтамасыз ету болып табылады. Әр азамат өзінің қалыпты өмір
сүруі мен денінің саулығына қажетінің бәріне ие болуы керек. Әр елдің экономикалық дамудың әр
баспалдағында тұруына байланысты тұрмыс деңгейінің өлшемі де әртүрлі. Мұндайда шартты түрдегі
ортақ көрсеткіш – орташа статистикалық қамтамасыздық ұғымы қолданылады.
• Құрамының күрделілігі мен табыс мөлшерінің әртүрлі болуына байланысты орта таптың өзі жоғары орта
тап, ортаңғы орта тап, төмеңгі орта тап болып бөлінеді. Төмеңгі орта тап өкілі орташа статистикалық
қамтамасыздандыру деңгейінде өмір сүруі керек.
• Орташа статистикалық қамсыздандыру деп өркениетті және демократиялы қоғамның орта табының
төмеңгі баспалдағы өкілінің еркін және тең құқықтары өмір сүруіне қажетті материалдық табыс
мөлшерін айтамыз.
• Қазақстан Республикасының әлеуметтік саясатының түпкілікті мақсаты – орта тапты қоғам құру.
Республика экономикасы дағдарыстан шығып, орнықты даму жолына түскеннен бастап, орта тап
өкілдерінің саны да артып, кірісі де молая беруі тиіс.
• Орта тапты қоғам деп мүшелерінің басым көпшілігі осы тап өкілдерінен құралатын қоғамды айтамыз.
• Орта тапты қоғам құрудың кепілі – шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту. Өйткені орта және шағын
кәсіпкерлік мемлекет экономикасының негізі. Олардың иелері халықтың басым көпшілігін құрайтын ең
қалын әлеуметтік қабат болып табылады.
• Мемлекет орта және шағын кәсіпкерлікті дамытпайынша, түпкілікті мақсат – орта тапты қоғам құру
мүмкін болмайды.
Әлеуметтік мобильділік арналары
Әлеуметтік
Әлеуметтікмобильділік
мобильділікгоризонтальды
горизонтальды(бір
(бір«қабат»
«қабат»шеңберінде,
шеңберінде,мысалы,
мысалы,адам
адамжүргізуші
жүргізуші
жұмысын автомеханиктің жұмысына ауыстырса: оның әлеуметтік мәртебесі, қоғамдағы
жұмысын автомеханиктің жұмысына ауыстырса: оның әлеуметтік мәртебесі, қоғамдағы
жағдайы
жағдайыөте
өтеқатты
қаттыөзгерген
өзгергенжоқ,
жоқ,ол
оләлеуметтік
әлеуметтікпирамиданың
пирамиданыңсол
солқабатында
қабатындақалып
қалыпқояды)
қояды)және
және
вертикальды болуы мүмкін.
вертикальды болуы мүмкін.

Вертикальды мобильділік – бұл әлеуметтік пирамиданың бір қабатынан екінші қабатына
ауысуы, ал индивидті басқа деңгейге көтеретін «лифт» — білім, тиімді неке, болашағы бар
кәсіпті меңгеру және т.б. болуы мүмкін.

• Бұл ұғымдарды П.Сорокин әлеуметтік топтар мен жүйелердің жабықтығын және «ашықтығын» сипаттау
үшін пайдаланған.
• Егер «лифтілер» жұмыс істемесе немесе нашар жұмыс істесе, онда қоғамдағы вертикальді мобильділік
қиындатылады және мұндай қоғам өз даму қарқынын дереу баяулатады. Қиындатылған вертикальды
мобильділік қоғамы жабық қоғам деп аталады. Онда әлеуметтік өмірдің серпіні бойынша азайтылған,
индивидте өз мәртебесін көтерудің, қоғамда үздік жағдайды иеленудің нақты перспективалары жоқ,
сондықтан ол өз дамуына, жаңа білім мен дағдыларды меңгеруге мүдделі емес. Жабық қоғамдар
міндетті түрде дағдарысқа келеді, оның нәтижесінде қалыптасқан әлеуметтік иерархия қирайды.
• Ашық қоғамдар жылдамырақ дамиды, олардың мүшелері өз алдынан әлеуметтік жағдайын арттыру
перспективасын көреді, сонымен әлеуметтік пирамиданың әртүрлі қабаттарының арасында тұрақты
алмасу жүріп жатады.

Ұқсас жұмыстар

Әлеуметтік құрылым және стартификация ұғымдары, олардың негізгі элементтері мен формалары

Әлеуметтік құрылым мен әлеуметтік институттар

Әлеуметтік теңсіздік көрсеткіштері

Қоғамның әлеуметтік құрылымы

СТРАТИФИКАЦИЯ ДӘРІС ЖОСПАРЫ

Зейнетақы төлеу жөнінде мемлекеттік орталық

ӘЛЕУМЕТТІК ҚҰРЫЛЫМ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК СТРАТИФИКАЦИЯ

Әлеуметтік стратификация - әлеуметтанудың орталық тақырыбы

ӘЛЕУМЕТТАНУ: ҒЫЛЫМҒА КІРІСПЕ ЖӘНЕ БАСТЫ ҰҒЫМДАРДЫ ТҰЖЫРЫМДАУ

Қоғамның әлеуметтік құрылымы және стратификациясы

Пәндер