Холерик темпераменті басым оқушының ерекшеліктері



Г. Ергешева
Бірінші мамыр жалпы орта білім беретін мектебінің педагог-психологы

Белгілі бір адамға тән және өмір әсерлеріне жауап реакциялардың динамикасы, тонусы мен бірқалыптығында көрініс беретін мінезқұлықтың табиғи ерекшеліктерін- темперамент деп ұғынуымыз керек



Бұл ұшып-қонып тұратын, күйгелек, тынымсыз, шамданғыш, көңіл күйі жиі өзгеретін, қарым-қатынаста аумалы-төкпелі, тұрақсыз, соқпа мінезді, белсенді пысық, бірақ бейкам, ашуланшақ бала. Оның бұл сияқты ерекшеліктері өткір көзінен, тез және оқтайлы қозғалыстарынан жақсы байқалады.
Бұл жөнінде И. П. Павлов былай дейді: «Байсалдылығы жоқ қажырлы адам, кез келген іске барлық күш жігерімен кіріседі, содан соң тез шаршап қалады, кейіннен зауқы аумай қояды…»
Холерик темпераменті басым оқушының ерекшеліктері.

Ашық, көпшіл, сөзшең, кісіге қайырымды, қысылып қымтырылмайды, оптимист, өмір сүргіш, көтеріңкі көңілді, басшылыққа, жетекшілікке құштар. Сондықтан да сангвиниктер өмірге икемді, тәрбиелеуге оңтайлы, ширақ темперамент болып саналады. Әр түрлі, көп қырлы жұмысты нәтижелі атқарады. Бір қалыптылықты және шапшаңдықты тілейтін жұмыстар оларға өте қолайлы.
Бұл темпераменттің өкілін И. П. Павлов қызу қанды, іскер адам деп санайды. Бірақ ол ылғи қызықты іспен айналысқанда ғана осындай күйде болады. Мұндай іс жоқ кезде ол жабыраңқы, сылбыр жүреді.

Меланхолик темпераменті басым оқушының ерекшеліктері.
Сәл нәрсеге ренжиді, өкпелегіш, пессимист, тұйық, сөзге сараң, аса баяу қозғалатын жай басар. Ол ұялшақ, тартыншақ, тұйық болғандықтан, көпшіліктен аулақ жүргенді жақсы көреді. Мектепте осындай баланы құрбы-құрдастары “қорқақ”, “сылбыр”, “үндемес”, т. б. сөздермен келеке ететін кездері де болады. Ол жасқаншақ, сіркесі су көтермейді, бірбет, қыңыр, қисық келеді. Кез келген күшті әсер меланхоликтің қимыл қозғалысын баяулатады, әлсіз тітіркендіргіштер де мазалайды, одан да зор әсер алады, сондықтан да ол ұсак-түйектің бәріне де қатты мұңаяды немесе қатты қуанады.

Флегматик темпераменті басым оқушының ерекшеліктері. Ол өте сақ, ұяң, байсалды, жұртқа жақсылық тілейтін, сенімді, тұрақты, бірқалыпты. Флегматик бала сабырлы, орынсыз асып-саспайды, сабақта тыныш отырады, жанындағы баланы мазаламайды. Ауыр мінезді, көрсе қызар емес, мәселені тез шешуге асықпайды, салқынқанды. Бір істі бастаса салпақтап соңынан қалмайтын бала. Флегматик темпераментіндегі балалардың көпшілігі мектепке келгенен кейін оқу дағдыларын меңгеруде өзінің икемділіктерін жақсы көрсетеді. Флегматик темпераментіндегі адам, И. П. Павловтың сипаттауынша, барлық уақытта да байсалды, ұстамды, бірқалыпты, табанды, төзімді және еңбекқор болады. Жүйке үдерістерінің тепе-теңдігі мен баяулығы флегматикке қандай жағдай да болмасын бір қалыпты тыныштықта болуға мүмкіндік береді.

Темпераменттің негізгі төрт типінің өкілдері бірқалыпты жағдайдың өзінде өздерін түрліше ұстайды екен. Осылайша темперамент адамның белсенділік сипатынан, мінез-құлықтың түрлі қалпынан, үнемі өзгерісте сыртқы ортаға бейімделе алу жағдайынан көрініп отырады.
Адамның мінез-құлқы оның туыстан пайда болған тип өзгешелігіне ғана тәуелді болмай, жүйке қызметінің тікелей өмір барысында қалыптасатын түрімен де байланысты екенін есте . ұстау қажет. Кейде тыныш бірқалыпты . флегматик холерикше эмоциясы . бұрқанып, күйіп-пісіп, әлек болады, ал . холериктің кейбір жағдайларда өз күшіне сенбейтін, енжар меланхоликтің қалпына түсіп кететін кездері де болады.

Бір адамның өзінде де әр жағдайда түрлі мінез-кұлық көрініп отырады, оны талдауда алғашқы кезде осы адамның типтік өзгешіліктері еске алынады, өйткені, мұндай жағдайларда жүйке жүйесінің түрлі типтерінде көңіл күйі түрліше байқалады. Мәселен, холерикке - көңілдің түсуі, бұрқануы, ал флегматикке - ұстамдылық, меланхоликке - өз күшіне сенімсіздік т. б. тән қасиет. Олай болса осы жағдайлар адамның типтік белгісі болып табылады. Егер адам сыртқы әсерге қалай болса солай қарайтын болса, осы әсердің өзі қандай екенін зерттеу қажет. Мұндайда кездейсоқ реакцияның типтік болып шығуы да ықтимал. Мәселен, флегматиктің ашуы мен эмоциялық күйіп-пісуі ұзақ уақыт ішінде сан рет қайталанған әсерден кейін туса, холерикте осындай жағдай бірден пайда болады.

Адамның жабырқауы мен солқылдақтығы да осы тектес болады. Холериктерде бұл ұзақ зорығып жұмыс істеген кездегі қажудан туындаса, меланхоликтерде бұл жайт қарым-қатынас пен өмір жағдайының түбегейлі өзгеріске түскен кезінде немесе қысқа мерзімді күйзеліс үстінде белең береді.

Ағылшын психологы Ю. Айзенк психологияның биологиялық бағытындағы лидердің бірі. Ол қозу және тежелу процесі негізінде экстраверсия - интроверсияны ұсынды.

Интроверсия -(лат. intro - ішінде, versave -қарау) ұялшақ, көп нәрсені ішінде сақтайды. Аяқ астынан ашуланбайды, жинақылықты жақсы көреді, суық, тұрақты, субьективті, қарапайым, экстраверсияға қарама -қарсы.
Интроверттерге флегматиктер мен меланхоликтер жатады

Экстраверсия - (лат. exter -сыртқы, versave -қарау) қоғамшыл, импульсивті, белсенді, өжет, көңілшек. Олар кештерді жақсы көреді, адамдар арасында болғанды ұнатады, қалжыңды жақсы көреді, эмоциялы.
Экстраверттерге сангвиниктер мен холериктер жатады

Мектепте 5-7 сыныптарға психологиялық зерттеу жұмыстарын жүргіздім. Зерттеуге 5-7 сынып аралығында 348 бала қатысты. Оқушылардан А. Беловтың «Темперамент формуласы » тесті және «Өзін-өзі бағалау» әдістемесі алынды. Темпераментті зерттеу барысында
анықталғаны:

Сыныптар
Бар
Қатыс
флегматик
сангвиник
холерик
меланхолик
5 сыныптар
117
117
62-53, 1%
42-35, 9%
10-8, 5%
3-2, 5%
6 сыныптар
119
119
57-47, 8%
54-45, 4%
4-3, 4%
4-3, 4%
7 сыныптар
112
112
54-48, 2%
40-35, 7%
16-14, 3%
2-1, 8%
348
348
173-49, 7%
136-39, 1%
30-8, 6%
9-2, 6%

Сыныптар
Барлығы
Қатыс
Өзін адекватты бағалау
Өзін жоғары бағалау
Өзін төмен бағалау
5 сыныптар
117+3ү. о
117
86-73, 5%
24-20, 5%
7-6%
6 сыныптар
119
119
84-70, 5%
31-26, 1%
4-3, 4%
7 сыныптар
112
112
93-83%
15-13, 4%
4-3, 6%
348
348
263-75, 5%
70-20, 1%
15-4, 4%

- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz