Жамбыл Жабаевтың өмірі мен шығармашылығына поэтикалық және фольклорлық талдау

ЖАМБЫЛ ЖАБАЕВТЫҢ ӨМІРІ МЕН ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ

Жамбыл Жабаев

1846-1945

1846 жылы 28 ақпанда қазіргі

Жамбыл облысы

Мойынқұм ауданы, Жамбыл

тауының

етегінде туылған.

Қақаған қар аралас соғып боран,

Ел үрей, - көк найзалы жау торыған.

Байғара, Жамбыл, Ханда мен туыппын

Жамбыл деп қойылыпты атым сонан

Екі ғасырдың куәсі,

жыршы-жырау, халық

ақыны, ірі айтыскер

ақын

Жамбыл тауының етегі

Ақын шығармаларының

тақырыптары

Алғашқы өлеңі

бала Жамбылдың

молданың үстінен

жасаған шағымы

1916 жылғы ұлт-

азаттық қозғалыс

жайлы

Ашынған елдің

айбарлы ерлігі,

қаһармандық қуаты

“Шағым”

“Патша әмірі

тарылды”, “Зілді

бұйрық”, “Халық

кегі”, “Халықтың

еркі кетті

басынан”

“Қамал бұзған

қаһарман”,

“Аттан батыр

ұрпағым",

“Ата жаумен

айқастық”

Сатиралық

өлеңдеріі

Отан туралы

“Кәдірбайдың

төбеті”, ”Кәкімге”,

“Сәт сайланар-

да”, ”Өстепкеде”

“Ленинградтық

өрендерім”,

“Ұлы көш”.

Поэзиялық шығарманыңсырт пішінінің өзі

прозалық шығармадан өзгеше, бөлек:

кесте-кесте, тақта-тақта . . . әр кесте,

яки әр тақта - шумақ деп аталады

Әр шумақтың әр жолы-

тармақ деп аталады.

Әр тармақтағы дауыс толқынының

соқпа -соқпасы- бунақ деп аталады.

Өлең тармақтарындағы сөз соңының

үндестігі, өзара ұқсас, дыбыстас

естілуі ұйқас деп аталады.

Ауызекі сөйлеу стилі-қарапайым сөздерді

еркін пайдалану, сұраулы,

лепті сөйлемдерді жиі қолдану,

диалогқа құрылу.

Поэзиялық шығарманы талдау үлгісі

/Қызығыңды/ /көп көрдім, / а 7

/Қарабастау, / /Құлансаз. / б 7

/ Күндерімді/ /өткердім, / а 7

/Сен де жүріп/ /ұзақ жаз. / б 7

Айтыс туралы түсінік

Айтыс - топ алдында суырып салып айтылатын сөз сайысы, жыр жарысы. Сөзге ойға жүйрік ақындар еркше сөз саптауларымен, тосын теңеулермен, жарасымды әзіл-қалжыңдармен айтысады. Қазақ ауыз әдебиетінде айтыстың бірнеше жанрлық түрлері бар, олар: жар-жар айтысы, бәдік айтысы, жануар мен адам айтысы, өлі мен тірі айтысы, жұмбақ айтыс, салт айтыс, қыз бен жігіт айтысы. Қыз бен жігіт айтысына Жамбыл мен Айкүмістің айтысын жатқызуға болады.