Оқушыларға Махамбет шығармаларын кеңінен талдап, әлеуметтік мәнін ашу

«Намыс отына өртенген өр ақын”

Батыс Қазақстан облысы

Қаратөбе ауданы

Жамбыл ЖОББМ-балабақшасы

Олжатаева К. Х

Мақсаты:

Оқушыларға Махамбет шығармаларын кеңінен талдап, әлеуметтік мәнін ашу;

Ой еркіндігін, эстетикалық сезімін ояту, сөйлеу мәдениетін қалыптастыру, сұрақтар арқылы белсенділігін арттырып, өздігінен білім алуға баулу.

Ақын шығармалары арқылы патриоттыққа, Отансүйгіштікке, ерлікке, елдікке тәрбиелеу;

Қас жауыңды

Ел алдында жазықты

Жерге қағып жібересің қазық қып.

Қайсар бопсың, бірақ сенің жырыңның

Ар жағында жатады бір нәзіктік.

О. Сүлейменов

Жоспары:

1. «Мен Өтемістің баласы, Махамбет атты батырмын» (өмірінен мағлұмат беру)

2. «Қорлықта жүрген халқыма,

Бостандық алып берем деп» (Исатай Махамбет бастаған шаруалар көтерілісі жөнінде түсінік) .

3. «Атадан туған аруақты ер» (Өлеңдерін талдау)

4. «Тартынбай сөйлер асылмын» (шығармашылық тапсырмалар орындау, өз туындыларын оқу) .

5. «Ей, Махамбет, жігерсің!

Ұлт үшін туған ұлы ерсің!» (Қорытындылау)

Кіріспе:

Қазақ халқы талай қиын кезеңді басынан кешірді. Елін, жерін көзінің қарашығындай қорғаған, оның мүддесі үшін қабырғасы қайысып, қасық қаны қалғанша қорған болуды мақсат еткен дара тұлға батырлары болған. Міне, осындай көрнекті өкілдердің бірі- Махамбет Өтемісұлы. Ол -тасқындаған қайраттың ғана емес, ең алдымен кең толғап, кем пішер кемеңгер ақылдың көрінісі. Махамбет Нарын өлкесінде өмір сүріп “қара қазан, сары бала қамы үшін” ашық қимылға шыққан, халықты соңынан ерте білген. Ол ерлікті, өрлікті өзі ғана жасамай, бүкіл поэзиясына ерлікті ту етті, оны кейінгі ұрпаққа өлмес мұра етіп қалдырды. Исатай-Махамбет тердің ереуіл атқа ер салуы, егеулі найзаға еркіндік берсем деген арманы. Жырларын оқыған әркімнің бойында Отанға деген сүйіспеншілік, елге деген махаббат, ерлікке, елдікке деген құлшыныс сезімін тудырары- ақиқат.

Ақынның туған жылы

Шығармалары

Ақынның отбасы

Ерекше қасиеттері

Қайтқан жылы

Зерттелуі

1803 жылы Батыс Қазақстан облысы Нарындағы Бекетай құмында дүниеге келген.

«Соғыс», «Ереуіл атқа ер салмай», «Күн қайда?», «Қайран Нарын», «Исатай деген ағам бар», «Тайманның ұлы Исатай», т. б.

Ұлтуған, Типан атты әйелдері,

Махмуд, Нұрсұлтан атты балалары болған.

Төкпе ақын, найзагер, жауынгер ақын, күйші

1846 жылы

1. 1925 жылы Махамбеттің алғаш өлеңдер жинағы шықты.

2. 1927 жылы «Жаңа мектеп» журналында «Баймағамбет сұлтанға айтқаны» өлеңі басылған. 2002-2003 жылдары ақын өлеңдері толықтырылып шықты.

1. «Мен Өтемістің баласы, Махамбет атты батырмын»

Өтемістен туған он едік

ТОҚТАМЫС

МА Х А М Б Е Т

ҚОЖАХМЕТ

ЫБЫРАЙЫМ

Ә Й І П

Х А С ЕН

ЫСМАЙЫЛ

СҮЛЕЙМЕН

ДОСМАЙЫЛ

Замана Адам Ерлік

Ел Халық

Жылдар

Негізгі оқиғалар

Оқиға ізімен туған өлеңдер

1828 жылдары

Махамбет Жәңгір хан ордасы

«Жалған дүние», «Аспандағы боз торғай», «Арғымақтан туған қазанат», «Хан емессің қасқырсың»

1829 жылы

Махамбет «Калмыков» Қамалында тұтқынды отырады.

«Зынданда»,

«Әй, Исеке, Исеке»

1830 жылы

Махамбет түрмеден қашып шығады.

1833-1836

Көтеріліске дайындық

«Орай да борай қарай жауса»

1836жылы 14 сәуір

«Қиялы мола» көтерілісі»,

«Тастөбедегі шайқас»

«Ереуіл атқа ер салмай», «Бағаналы терек», «Соғыс»

1838 жылы

12 шілде

Көтерілістің жеңіліс табуы, Исатайдың қазасы

«Мұнар күн», «Арғымаққа оқ тиді», «Тарланым»,

«Ұлы арман», «Қызғыш құс»

1846 жылы

Дүниеден өтті.

Хронологиялық кесте

1. 1829-1830 жылы Махамбет Жәңгір ханның үстемдігімен қала бекінісінің түрмесінде отырды, бостандыққа шыққан соң Исатай Тайманұлына қосылды.

2. 1836 жылы ақпанда орыс отаршылдарына қарсы Исатай мен Махамбет бастаған ұлт -азаттық күрес басталды.

3. 1836 жылы сәуірде Қиялымола деген жерде үлкен айқас болады. Жәігір мен Исатай қолы осы жерде кездеседі.

4. 1837 жылы қарашада Исатай мен Махамбет бастаған 3000 адам хан ордасына екінші рет аттанады. Орданы қоршап алды.

5. 1838 жылы көтерілісшілер жеңіліске ұшырады. Гекке басқарған орыс әскерінен Исатай Тайманұлы қаза табады. Махамбет бірнеше жолдастарымен әскердің шебін бұзып шығып құтылады.

6. 1838-1841 жж Махамбет қайта қол жинайды. Хиуаға барған сапары сәтсіз аяқталады.

7. 1841-1846 жж Ақынның жалғыз қалуы.

8. 1846 жылы Күрескер ақын 42 жасында дүние салады. Ақынның зираты Атырау облысының Махамбет атындағы «Махамбет ойы» деген жерде.