ЖҰМЫРТҚА КЛЕТКАСЫНЫҢ ҰРЫҚТАНУЫ

Презентация қосу

Қарағанды облысы,
Қарқаралы ауданы,
Қарағайлы кентінің
№17 орта мектебінің
биология пәнінің мұғалімі
Карибаева Перизат
Сериковна
Онтогенез L/O/G/O
Онтогонез(грек. ontos – нағыз, нақты
деген сөзінен шыққан) – организмнің жеке
дара дамуы. Онтогенез ұрық болып
түзілуінен бастап, тіршілігінің соңына
дейінгі барлық өзгерістердің жиынтығы.
Онтогенез терминін неміс биологы
Э.Геккель үсынған (1866). Онтогенез
барысында дамып келе жатқан
организмнің жеке мүшелері өсіп,
жіктеледі және бірігеді. Онтогонез
барысында жасушалардың үнемі өсуімен
бірге морфогенез жаңа құрлымдардың
түзілуі қатар байқалып отырады.
Морфогенез (жаңа
формолардың түзіл)
жасушалар формасының
өзеруі;жасушалар
қабаттарының қозғалуы мен
майысып иілуі т.б күрделі
құбылыстарды қамтитын
үрдіс болып табылады.
кезеңдер Сатылар Фазалар құбылыстар
І. Ұрық пайда болғанға 1. Сперматогенез
дейінгі кезең (прогенез) 2. Оогенез А) жұмыртқа жасушасының
полярлығы

ІІ. Эмбриональдық (дүниеге 1. Ұрықтық саты а) зиготаның түзілуі
келгенге дейінгі – б) бөлшектену
антенатальдық) кезең в) бластуланың түзілуі
г) гаструлация –гаструланың түзілуі
а) гисто-органогенез-нейрулация –
2. Құрсақтағы бала сатысы морфогенез
б) өсу

ІІІ Постэмбриональдық 1.Ювинильдік (балалық шақ 13-15 а) нәрестенің дүниеге келуі
(дүниеге келгеннен кейінгі – жасқа дейін)саты б) емізулі бала-11 күннен 1жасқа дейін
постнатальдық)кезең в) сәби2-3жасқа дейін
г) бөбек 4-6жасқа дейін
д) бүлдіршін 7-11жасқа дейін
е) жеткіншек 11-13жасқа дейін

2. Репродуктивтік (жыныстық а) бозбала14-20 (16-20) жас
жетілген шақ) саты б) жігіт 21-35 жас
в) орта жас 36-50жас
г) жігіт ағасы 51-60жас

3.Кәрілік сатысы а)кәрия 61-75жас
б) егде адам 75-90 жас
в) ұзақ жасушалар 90-жастан артық
г) дүние салу
ЖҰМЫРТҚА КЛЕТКАСЫНЫҢ ҰРЫҚТАНУЫ
Ұрықтану дегеніміз жұмыртқа
жасушасы мен сперматозоидтардың
қосылуы.Ұрықтану аналық жатырдың
түтігінде өтеді.Жұмыртқа клеткасы
үлкен және аз қозғалатын клетка.
Аталық жыныс бездері
300млн.спермотозоиды бар 3-5мл сперма
бөледі.Бірак жұмыртқа жасушасын бір
сперматозоид ғана ұрықтандырады.
Спермотозоид енгенінен кейін,жұмыртқа
жасушасының сыртын басқа
сперматозоидтардың кіруіне кедергі
жасайтын қабықша түзіледі.

Қалған сперматозоиттар жатырда
лейкоциттер тарапында жойылып кетеді
Спермотозоидтардың ұзындығы 0,05мм пішіні
үлкен,3 бөліктен тұрады.Басы,денесі және
құйрығы.Ұрықтанған кезде сперматозоид
жұмыртқа клеткасының ішіне
қосылып,зигота түзеді
Д ЫҚ Д АМУ
НАЛ
ЭМБРИО
1)Зигота – ұрықтанудан кейін түзілетін
қ
ұрықты ұрықтың бір жасушалы кезеңі
дамуы ейінгі
-айға д гі даму
ал ға ш қы 4
4- а й дан кейін ы.
ң у, ал лад
Ұрықты ш) дам деп ата
(зароды (п ло д) даму
қ
шаралы

2) Бластула - көп жасушалы көпіршік кезеңі.
Зигота бөлшектене, яғни митозбен бөліне
бастайды, бірақ түзілген жаңа жасушалар бір-
бірінен ажырамайды. Ұрықтанған жұмыртқа
жасушасы жатыр түтігін бойлай жылжып
бөлінеді де, көп жасушалы ұрыққа айналып 4-
5 күннен кейін жатыр қуысына түседі.

3) Гаструла ұрықтың жатырда даму кезе-ңі
басталады. Ұрық жатырда 2-кундей жатып,
сонынан жатырдың клегейлі қабықшасына
Ұрықтың даму батады да сонда бекінеді.Гаструлада
кезеңдері: бластуладан үш қабат жасушалар- ұрық
жапырақшалары пайда болады.

4)Ұрықтың гаструладан кейінгі сатысы
нейрула деп аталады. Бұл кезеңде жүйке
тақташасынан жүйке түтігі қалыптасады.
Жүйке түтігінен ми мен жұлын дамиды.
1 ТӘУЛІК –ЗИГОТА 3 ТӘУЛІК -МОРУЛА

Морула
Зигота
Зигота кезеңдері 24сағат
кейін ұрықтанған жұмыртқа
клеткасының ішін әйел және
еркек клеткаларының
ядролары бірігіп жаңа
хромосома құрайды.

Морула кезеңі эмбрион
ұрықтануынан кейін 4-ші
тәулікте 16 клеткадан
тұрады,бұл-морула
5 тәулік –бластулла 10 тәулік -гаструла

5 тәулік
10 тәулік
Эмбрион өмірінің 5-ші
күнінде оны қорғап 10 тәулігінен кейін басталады-ол
тұрған мембранадан ұрықтың жатыр қабырғасына енгізілуі
басталып жатыр ерекше ферменттер бөлініп шығады да
қуысына түседі. 2 тәулік жатыр қабығы мен сосудтарын
аналық қабырғасында бұзады.Ұрықтың өсуіне жағдай
жылжиды, 50 сағаттан жасайтын органдар түзіледі
кейін ұрықтанады
5. Органогенез немесе нейрула ұрық жапырақшаларынан
мүшелердін дамуы. Оргоногенез жүктіліктің үшінші
аптасының сонында басталады. Сыртқы ұрық
жапырақшасы –эктодермадан жабын эпителий, жүйке
жүйесі, сезім мүшелері дамиды. Ортаңғы ұрық
жапырақшасы- мезодермадан дәнекер ұлпа, қаңқа,
бұлшықеттер, қан айналым, зәр шығару, көбею мүшелері
дамиды. Ал ішкі ұрық жапырақшасы –энтодермадан ас
қорыту мүшелері және ас қорыту бездері, тыныс алу
мүшелері дамиды. Осы үш ұрық жапырақшадан ағзаның
бүкіл жүйелері қалыптасады. Осы кезеңде ұрық дәрілік
препораттар алкоголь, никотин сияқты әр түрлы жағымсыз
әсерлерге өте сезімтал келеді. Жатыр қабырғасына
бекінген гаструланың сыртын қабықшалар қаптайды.
Жүктіліктің үшінші айында ананың және ұрықтың
ұлпаларынан екі ағзаны байланыстырып тұратын ұрық
жолдасы (плацента) дамиды. Ұрық жолдасының беткі
жағында көптеген бүрлер болады. Бүрлердің
қабырғалары арқылы ана қанынан ұрық қанына оттегі мен
қоректік заттар сінеді және ұрпақ керексіз заттар
шығарады.
3-ші апта мидың дамуы

2-ші және 3-ші аптада 3 ұрық
жапрағы дамиды.Клеткалар тобы
ұрық жапырақтары арқылы
белгілі бір организмдермен
клеткалар дамиды.1-ші ми, бауыр,
жүрек содан кейін басқа органдар
дамиды.
5-ШІ АПТА ҰЗЫНДЫҒЫ 10-15 СМ

5-ші апта басында жүрек
бөлігі дамиды.1-ші қан
тамырларының түзілуі
басталады,кейін қалған
клеткалар
дамиды.Жыныс
мүшелері түзіле
бастайды,бүйрек бөлігі
дамиды,жүрек және қан
айналым жүйесі жақсы
даму үстінде болады.Ең
ірі ұрық бөлігі - бас.
6-ШЫ АПТА ҚОЗҒАЛУЫ

Ұрық қозғалысы
тұрақтанады,жүрек
кішірейеді.Ұрық
ұзындығы 13-15
см,ішкі құлақ және
көз бөліктері
түзіледі.Бас,
омыртқа миы
тұрақтанады.Бүйрек ,
бауыр даму
үстінде.УЗИ-де жүрек
тамыры байқалады.
8-10 АПТА АРАЛЫҒЫ
Барлық органдар қалыптасқан , эмбрион ұзындығы 22-24 см,сыртқы құлағы
көріне бастайды.
Оргондардың көбісі тузіліп бойы өседі.Сүйек пен буын белсенді өседі.Эмбрион
денесі түзілген ,бас дене ұзындығына қарай теңеседі. Жыныс органдары дами
бастайды .
9 апта.Баланың саусақтары шығып ,ауырған жерлерін сезе бастайды.Алғашқы
рефлекстері пайда болады.Ұрық 10мм-ден 35-40см-ге дейін өсіп адам қалпына
келеді
10 апта,Сұйықтықты жұтады.Жарықты,шуды сезе бастайды 10 апта

8 апта

9 апта
11-12 АПТА АРАЛЫҒЫНДА
ОРГАНДАРЫ ЖЕТІЛУ ҮСТІНДЕ
Ұрық ұзындығы 8-9 см.салмағы 49г.Басы үлкендеу,жыныс
органдары толық жетіледі. Қолдары, аяқтары көріне бастайды.Қан
тамырларында гемоглобин пайда болады
11 апта 12 апта
16 -18 АПТА АРАЛЫҒЫ
ҰРЫҚ ТЕЗ ДАМЫП,АНАСЫ ҚОЗҒАЛЫСТЫ
СЕЗЕ БАСТАЙДЫ

Ұзындығы 13,5см ,салмағы
120-180 г.Бет әлпеті
қалыптасады.Бұлшық ет
системасы қалыптасады.Ұрық
анық көріне бастайды
СОҢҒЫ ДАМУ КЕЗЕҢІ
28 аптада ұрық 32
см,салмағы 100-1500г
болады.Тері асты майы
қалыптасады,ұсақ шаштар
болады.Құлақ пен мұрын
шеміршектері жұмсақ
болады.Тырнақ пайда бола
бастайды.Ұрық толығымен
дамыған болып
есептелінеді.Бірақ қауіпті
кезкңдердің бірі.
36 аптада ұрық ұзындығы
45-46см.салмағы 2400-
3000г.Тері жұмсақ әрі
қызғылт ,дене шаштары
азаяды.Басындағы
шаштары ұзара бастайды.
9 АЙЛЫҚ,ДҮНИЕГЕ КЕЛУІ
Туылғанда қатты шыңғырып ,көзін ашады
З ДЕР
І К СӨ
ИНД
ЕРМ
1.Онтогенез дегеніміз-ағзалардың
жеке дара дамуы.
2. Аналық гаметталар-
жұмыртқа жасушасы деп
атталады.
3.Аталық гаиетта –сперматозойд
деп аталады.
.

www.themegallery.com
З ДЕР
І К СӨ
ИНД
ЕРМ
Овогенез- жұмыртқа
жасушасының пайда болу және
жіктелу процесі
Сперматогенез-
сперматозойдтардың пайда болуы
және пісіп жетілу үрдісі

www.themegallery.com
Тапсырмалар
www.themegallery.com
2.
1. 3.

www.themegallery.com
Суретті толықтай баяндау.

www.themegallery.com
бер .
ам а
н ық т
р ге а
тте
Сур е

www.themegallery.com
Зигота кезеңдері 24сағат экуляциядан
кейін ұрықтанған жұмыртқа
клеткасының ішін әйел және еркек
клеткаларының ядролары бірігіп
жаңа хромосома құрайды.

www.themegallery.com
www.themegallery.com
Гаструла-10 тәулік.
10 тәулігінен кейін
Бластула сатысы-5 тәулік
басталады-ол ұрықтың
Эмбрион өмірінің 5-ші
жатыр қабырғасына
күнінде оны қорғап тұрған
енгізілуі ерекше
мембранадан басталып
ферменттер бөлініп
жатыр қуысына түседі.2
шығады да жатыр
тәулік аналық
қабығы мен сосудтарын
қабырғасында
бұзады.Ұрықтың өсуіне
жылжиды,50 сағаттан кейін
жағдай жасайтын
ұрықтанады
органдар түзіледі

www.themegallery.com
МА.
Қ ТА
А Н Ы
РГ Е
Н ДЕ
РМИ
ТЕ 1.Онтогенез дегеніміз не?
..................................................
2.Морфогенез дегеніміз не?
..................................................
3.Сперматогенез дегеніміз не?
..................................................
4.Овогенез дегеніміз не?
..................................................
5.Эмбрион дегеніміз не?
..................................................

www.themegallery.com
РЫ:
АПТА
ЖАУ

1.Онтогенез дегеніміз-
ағзаның жеке дамуы.

www.themegallery.com
Р Ы:
ПТА
АУА
Ж
2.Морфогенез (жаңа формолардың
түзілуі)- жасушалар
қабаттарының қозғалуы мен
майысып иілуі т.б күрделі
құбылыстарды қамтитын үрдіс
болып табылады.

www.themegallery.com
Р Ы:
ПТА
АУА
Ж

3.Сперматогенез- сперматозойдтардың
пайда болуы және пісіп жетілу үрдісі.

www.themegallery.com
РЫ:
ПТА
АУА
Ж

Овогенез- жұмыртқа
жасушасының пайда болу және
жіктелу процесі.

www.themegallery.com
РЫ:
ПТА
АУА
Ж

«Эмбрион» (грек, embryon — ұрық)
аталық және аналық жыныс
жасушаларынын қосылуы
нәтижесінде пайда болады.

www.themegallery.com
А Н А
К И Б
ЭГОЕНЗТОО
НГО
ЕН
ЕТ
ЕКЗДІКУ
Д
ДАММ
АУ Ң
КЕК
ЗДЕЗ
ҢІД
ЕЕРР
ЕІ

- ШМҮЛРЕЕІДКДАМУ
ОРГОНОГЕНЕЗ-МҮШЕЛЕРДІК
РГЕОГНЗОЕНО ДМУА

ЙЕРУ
ЛЛУА, Б
ЛСЛА
ТЛСТ
А У
БЛУА
А ,,Г
САТС
ГТРР
АУЛЛАА
У ,,Н
РЙЕН
МО
М ЛУ
РР ОЛ
У А

LERY.COM
WWW.THEMEGAL
НАЗАРЛАРЫҢЫҒЗҒА
РАХМЕТ!
www.themegallery.com

Ұқсас жұмыстар

Биологиялық бағалау

Гаметогенез жә не ұрықтану процесі

Жұмыртқа жасушасы

Құстардың көбею мүшелерінің ерекшеліктері

Аталық малдың жыныстық ағзаларының атқаратын қызметі

Аналық жыныс

Көмір тасбақасы Египеттік тасбақа

Қосарлы ұрықтану

Жыныс жүйесі. Эмбриональдық даму кезеңдері

Гидратәрізд Көпқармалауы естер шты маржандар

Пәндер