Ежелгі Қытай жазуымен әдебиеті

Презентация қосу

ЕЖЕЛГІ ҚЫТАЙ МӘДЕНИЕТІ

1) Ежелгі Қытай мәдениеті, Конфуций ілімі, Сыма
Цяннның тарихи еңбегі және ғылыми білім мен
өнер табыстары туралы түсінік беру;
2) Оқушылардың есте сақтау, салыстыру
қабілеттерін дамыта отырып, өз ойлары мен
пікірлерін жүйелеуге үйрету;
3) Конфуций ілімі мен қазақ халқының
дүниетанымындағы ұқсастықтарға тоқтала отырып,
оқушылардың бойында адамгершілік
ұстанымдарын қалыптастыру
ЕЖЕЛГІ ҚЫТАЙДЫҢ БАМБУК
КІТАПТАРЫ
Кун-фуцзы (Конфуций)-ежелгі қытай
данышпаны:өмірбаяны.шәкірттеріне айтқан
нақылдары. М.Кемелдің аударған Конфуцийдің
нақылдарынан үзінді.
Кун-фуцзы б.з.б 551-479жж өмір сүрді. Оның
шын аты Кун-Цю. Ол өз халқының салт-
дәстүрін ,өлең-жырларын жақсы білді.

Балалықты тастадым, білім қудым он бесте,
Отыздарға келгенде кісі болу түсті еске.
Қырық жасқа келгенде ойдағы желді тастадым,
Елулердің кезінде аға бола бастадым.
Өтірікті шындықтан ажыраттым алпыста,
Жетпісімде жетіліп, қария болдым расында – деп
жазады.
Жастар оны өз ұстазымыз деп есептеген.Оның
өсиеттері «Нақылдар» деп аталады. Оған бір шәкірті
«Жамандыққа жақсылық жасау керек пе?» деп
сұрағанда, ол: «Онда жақсылықтың төлемі қандай?
Жамандыққа әділдігіне қарай төлем жаса,
жақсылыққажақсылық жаса»-деген екен.
Конфуцийдің даналығы қазақ халқының
дүниетанымына өте ұқсас келеді:
Оның «Қайрымдылық бар жерде береке бар» немесе
«Қайырымы жоқ кісі жарымайды. Ол қуаныштың не
екенін шындап сезіне алмайды. Мейірімді кісі өзі де
мейірім көреді» (М.Кемелдің аудармасынан) дегені
қазақ халқының «Ақкөңілден армдық шықпас,
арамдық шықса да жамандық шықпас» -деген
мақал-мәтелімен ұқсастығын байқауға болады
немесе «Білетін кісі күмәнданбайды, адамгершілігі
бар уайымдамайды, батыр кісі қорықпайды»
(М.Кемелдің аудармасынан )-деген Конфуцийдің
нақылы қазақтың «Білген кісі тауып айтады,
білмеген кісі қауіп айтады» -деген мақалымен
Сыма Цянь (шамамен б.з.б. 140 – 86 ж.)
— ежелгі қытай тарихшысы, әдебиетші.
Қытай тарихнамасында іргелі еңбек
саналатын “Ши цзидің” (“Тарихи
жазбалар”) авторы. Әкесі Сыма Тань Хань
әулеті сарайының басты жылнамашысы
болған. Сыма Цянь жас кезінде император
сарайында күзетшілік қызмет атқара
жүріп, ғылыми жұмыспен айналысты.
Б.з.б. 108 ж. әкесі қайтыс болған соң үш
жылдан кейін, оның орнына
императорлық архивке орналасты. Жаңа
қызметте ол әкесі жоспарлап, жазуды
бастаған қытай тарихындағы аса іргелі
еңбекті әрі қарай жалғастырды. Б.з.б. 104
ж. “Тай чу ли” күнтізбесін жасауға ат
салысты. Б.з.б. 99 ж. көшпелі
сюннулардан жеңіліс тапқан әскери
қолбасшыға ара түскені үшін түрмеге
қамалды.
Түрмеден шыққан соң, мемлекеттік кеңсенің хатшысы қызметіне тұрып, өзінің
негізгі еңбегін б.з.б. 92 ж. жазып бітірді. Бұл шығармада көне
замандағы Аңыздарда ғана айтылатын Хуан-ди императордан бастап, замандасы У-ди
император билігінің аяқ кезіне дейінгі 24 ғасырлық тарихи оқиғалар баяндалған.
Еңбек 130 тараудан тұрады, 528 мың иероглифті қамтиды. “Ши цзи” бес үлкен
бөлімнен: әулеттер, текті отбасылар жылнамасы, генеологиялық тізімдер, сондай-ақ
дәстүрлер, күнтізбелер, астрономия, экономика, география, суғару жүйелері туралы
трактаттар мен көптеген тарихи тұлғалардың өмірбаяндарынан тұрады.
Түрмеден шыққан соң, мемлекеттік кеңсенің
хатшысы қызметіне тұрып, өзінің негізгі еңбегін
б.з.б. 92 ж. жазып бітірді. Бұл шығармада көне
замандағы Аңыздарда ғана айтылатын Хуан-ди
императордан бастап, замандасы У-ди император
билігінің аяқ кезіне дейінгі 24 ғасырлық тарихи
оқиғалар баяндалған. Еңбек 130 тараудан тұрады,
528 мың иероглифті қамтиды. “Ши цзи” бес үлкен
бөлімнен: әулеттер, текті отбасылар жылнамасы,
генеологиялық тізімдер, сондай-ақ дәстүрлер,
күнтізбелер, астрономия, экономика, география,
суғару жүйелері туралы трактаттар мен көптеген
тарихи тұлғалардың өмірбаяндарынан тұрады.
Қытайда ең алғашқы
құбылнама ойлап тапты. Ол
өзі қазіргі құбылнамаға
ұқсамағанымен сол дәуірдің
өзінде дүниенің төрт
бұрышын дәл бағдарлауға
мүмкіндік берді. Әсіресе
қытай теңізшілері осы
құбылнама арқылы ашық
теңізге шығып, Үндістан
жеріне дейін бара алатын
еді.
Ең ежелгі сейсмографты,
яғни жердің сілкінісін алдын
ала болжауға, жер сілкінген
кезде оның қай жерде
қаншалықты дәрежеде
болғанын айқындауға
мүмкіндік беретін аспапты
да ойлап тапқан қытайлар
болды.
Қағаз жасау ісі.

Ежелгі Қытай жазуымен әдебиеті.
Жазу құралдары: ағаш тақтайшалар, жібек матаға жазу, қағаздың пайда болуы.
Әдеби шығармалары: дүниенің жаратылуы туралы аңыз.Ақын Сыма Сянжу.
ҚАҒАЗДЫҢ ҰЗАҚ ЖОЛМЕН БІЗГЕ ЖЕТКЕН ЖОЛЫ

Ұқсас жұмыстар

Ахмет Йүгінеки

Фальклорлы зерттеу әдісі

ЕНИСЕЙ ЖАЗБА ЕСКЕРТКІШТЕРІ - Енисей өзені бойында табылған, ежелгі түркі сына жазуымен жазылған ескерткіштер

Бәдіздердегі жырлар ( Тастағы жазулар- «руна») туралы зерттеулер»

Мәдениеттің бастаулары

Тәңір сөзі

Түркілердің Ислам тарихына араласуы

Түркі философия

Орхон Енисей ескерткішінің ашылуы

Орталық Азияның өзіндік мәдениеті

Пәндер