Еліктеуіш сөздер

Презентация қосу

Нұрмолда Алдабергенов атындағы орта мектеп

Сабақтың тақырыбы:
« Негізгі және
туынды еліктеу сөздер»
тақырыбын сыни тұрғысынан
ойлау технологиясын қолдана
отырып оқыту
6 « ә » сыныбы
Қазақ тілі мен әдебиет пән
мұғалімі М.Н. Базарбекова
2015-2016 оқу жылы
Сабақтың мақсаты:

Жалпы мақсаттар: Еліктеу сөздер туралы жан-жақты мәлімет беру,
ерекшеліктерін түсіндіру; логикалық ойлау қабілеттерін дамыту,
ынтымақтастыққа тәрбиелеу, өзгенің пікірін тыңдай біліп, өз пікірін
дәлелдеуге машықтандыру;

Негізгі мақсаттар: Сын тұрғысынан ойлауға үйрету және
қалыптастыру, есте сақтау қабілеттерін дамыту. Жұппен жұмыс істеуге
және топтық жұмысқа жұмылдыру. АКТ-ны қолдана білуге
дағдыландыру;

Оқыту нәтижелері: Негізгі және туынды еліктеу сөздер туралы
түсініктері қалыптасады, негізгі және туынды еліктеу сөздердің
ерекшеліктерін біледі. Сын тұрғысынан ойлау арқылы тапсырмаларды
орындауға талпынады, ынтымақтастық атмосферасында жұмыс істеуге
тырысады;
Өткен тақырыптарды пысықтау
мақсатында қойылатын сұрақтар:

• 1. Морфология нені зерттейді ?
• 2. «Сөз таптары» терминін қазақ тіл біліміне
еңгізген кім ?
• 3.Қазақ тілінде қанша сөз табы бар?
• 4. Еліктеу сөздер туралы айт. Мысал келтір.
• 5. Еліктеу сөздер қаншаға бөлінеді? Атап бер.
Мысалдар келтір.
.

Жаңа сабақты түсіндіру :

Еліктеу сөздер құрамына қарай дара
және күрделі түбір болып келеді. Дара
еліктеу сөздер тұлғасына қарай негізгі
және туынды түбір түрінде болады.
Жасалу жолына қарай

Туынды түбір: томп-аң, салп-
Негізгі: шіңк, қыңқ, жылт,
аң, домала-ң. Қосарланған:
қарс
арбаң-арбаң, сарт-сұрт
-аң, -ең, -ың, -ің, -ң жұрнақтары
арқылы жасалады . Мысалы: арс-аң,
болп-аң, елп-ең, ,жылт-ың

Туынды еліктеу
сөздер

Етістіктерден жасалған Жұрнақ арқылы жасалған кейбір еліктеу
туынды еліктеу сөздер: сөздердің түбірі қазіргі кезде жеке
ағар-аң, былға-ң, домал- қолданылмай , өлі түбірге айналып кеткен
. Мысалы:арбаң (арби), жарбаң (жарби)
ң.
Мағынасына қарай

Бейнелеуіш сөздер:
Еліктеуіш сөздер: қарш-қарш, ирелең, корбаң-
дүрс-дүрс, сарт, тарс корбаң, жылмаң-
жылмаң, зу-зу
Күрделі еліктеу сөздер

Негізгі және туынды еліктеу Негізгі және туынды еліктеу
сөздің қайталануынан : борт- сөздердің қосарлануынан болады:
борт, гүрс-гүрс, гүр-гүр. арбаң-ербең, адыраң-едірең
Құрамына қарай

Күрделі: сарт-
Дара : селк, кілт,
сұрт, жалт-жалт,
топ, дық
пыр-пыр
1 – тапсырма
( кітаппен жұмыс)

Суреттер топтамасындағы 12 және 13
суреттерге қарап, мәтін құра. Жайылымдағы
бие мен құлын немесе көлде жүзген қос
аққуды бейнелеп мәтін құра. Бейнелеуіш
еліктеу сөздер көп қолданылсын.
Кубизм әдісі

•
1.Еліктеуіш сөздер туралы мәлімет бер.
2.Еліктеуіш сөздерді бейнелеуіш сөздермен
салыстыр.
3.Еліктеуіш сөз қандай етістікпен тіркесетіні
туралы айт.
4.Еліктеуіш сөздерді қатыстырып әңгіме құра.
5.Шынайы өмірмен салыстырып мысал
келтір.
Кубизм әдісі

• 1.Табиғаттағы заттардың қозғалуы, қақтығысуы,соғылуы
• сияқты алуан түрлі дыбыстарға еліктеуден туған сөздер.
• 2.Еліктеуіш сөздер табиғаттағы заттардың қозғалуы, қақтығысуы,соғылуы
• сияқты алуан түрлі дыбыстарға еліктеуден туған сөздер болса, бейнелеуіштер
табиғаттағы заттардың қозғалысын көру арқылы сипаттайтын, бейнелейтін сөздер.
• 3.Еліктеуіш сөздер көмекші етістікпен тіркесіп жұмсалады және көбінесе ет
етістігімен тіркесіп жұмсалады. Мысалы: тырс етті, сарт етті, гүрс ете түсті.
• 4. Орман іші еді. Қарлығаш қадамын тездете басып үйге асығып келе жатыр еді.
Тырс еткен дыбысты естіді. Қарлығаш тырс еткен дыбысқа қараса артында бір
тиін оған үрке қарап тұр екен. Қарлығаш оған аса назар аудармастан кете барды.
• 5.Мектептегі қоңыраудың даусы шыр- шыр етіп ойға шомған Азаттың тәтті
қиялын бұзды.
Фрейер моделі

• Анықтамасы Бейнелеуіштермен салыстыр
•
•
Еліктеуіш сөздер

•

• Еліктеуіш сөздер Еліктеуіш сөздерді
• құрамына қарай қаншаға қатыстырып сөйлем құра
• бөлінеді?
Фрейер моделі
Еліктеуіш сөздер табиғаттағы
заттардың қозғалуы,
Табиғаттағы заттардың қозғалуы, қақтығысуы,соғылуы сияқты алуан
қақтығысуы,соғылуы еліктеуден туған түрлі дыбыстарға еліктеуінен туған
сөздер сөздер болса, бейнелеуіштер
заттардың қозғалысын сипаттап
бейнелейтін сөздер

Еліктеуіш сөздер

Еліктеуіштер сөздер құрамына қарай Ол тарс - тұрс еткен дыбысқа жалт
екіге бөлінеді.(Дара( тырс,тарс, ) қарады.
және күрделі(борт- борт,баж -бұж )
Кластер әдісі

Еліктеуіш
сөздер
Кластер әдісі

жарқ –
жұрқ
етті

қыңқ Еліктеуіш гүрс ете
етпеді сөздер түсті

сарт
етті
Семантикалық картамен жұмыс
топтық тапсырма
Сөз таптары Сын есім Зат есім Сан есім Есімдіктер Етістік Еліктеуіштер

Елу

Адам
Отыр
Біреу
Тырс-тырс
Бүгжең-
бүгжең
Өзі
Парта
Қызыл
Оқыды
Жазды
Жарқ етті
Он тоғыз
Жетеу
Бағалау парақшасы.

№ Оқушының аты-жөні Өткен Есте сақтау Жаңа Жалпы
тақырыпты қабілеті тақырыпты ұпай саны
меңгеруі меңгеруі

«5» «4» «3»
Рефлексия
1.Сіздің ойыңызша бүгінгі сабақ
қай дәрежеде өткізілді?

2. Айтылған мәселелерді
кәдеңізге жаратуға сенімдісіз бе?

3. Ұстазға айтар тілек,
өкпе-наз.
Остиннің көбелегі.
Үй тапсырмасы
• 210-бет. Ереже жаттау. 2- тапсырма.
Сау болыңыздар!

Ұқсас жұмыстар

Еліктеуіш сөздер туралы мәлімет бер

Еліктеуіш сөз және оның түрлері

Бейнелеуіш сөздер

Еліктеуіш сөздер Бейнелеуіш сөздер

Жүмекенқызы сөздер

Қосарлама қос сөздер туралы ақпарат

Қос бәйтерек достығы

Шылаулар Шылау сөздер

Қосарлама қос сөздер

Еліктеу сөздер

Пәндер