Тұрақты сөз тіркестері

Презентация қосу

Нұрмолда Алдабергенов атындағы орта мектеп

Сабақтың тақырыбы:
Қазақ тіліндегі
лексика саласының «Тұрақты сөз
тіркестері» тақырыбын сыни
тұрғысына ойлау технологиясын
қолдана отырып оқыту

2015-2016 оқу жылы
Сабақты дайындаған мұғалім:
Алматы облысы, Көксу ауданы,Балпық би ауылы,

Н. Алдабергенов атындағы
орта мектебінің
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Базарбекова Меңтай Нүсіпбайқызы
Сабақтың мақсаты:

Сыни тұрғысынан ойлау технологиясын
қолдана отырып, қазақ тіліндегі лексика
саласы бойынша тұрақты тіркестерді
оқыту.
Сабақтың міндеттері:

1. Оқушыларды сыни ойлауға үйрету, талдау жасау,
пікір айту, дәлелдеу, бағалау арқылы тұрақты сөз
тіркестерін нәтижелі оқытуға қол жеткізу.
Сыни ойлау технологияларына сәйкес түрлі
шығармашылық тапсырмалар орындату арқылы
оқушылардың логикалық ойлауын , яғни
тұрақты тіркесті тани білуге үйрету.
3. Оларды ізденімпаздыққа, шығармашылыққа, өз
бетімен ойлауға,шешім шығаруға тәрбиелеу.
Күтілген нәтиже:

• Оқушы «Тұрақты сөз тіркестері» ұғымын сыни
тұрғысынан талдай біледі;

• Тақырып бойынша өз сұрақтарын қойып,оған
жауап таба алады;

• Оқушы алған білімдеріне болжам жасай алады;

• Өз ойын, өз пікірін жаза алады.
І. Ұйымдастыру кезеңі. (5минут)

• 1. Психологиялық дайындық
• а) шаттық шеңбері
• ә) топқа бөлу
Қима қағаздарға сөздерді жазып, сол
сөздер арқылы өз орындарын тауып отыраы.
І топ.
Омонимдер (жүз,арық,түс, қол)
ІІ топ. Антонимдер (ақ-қара, аласа-биік, жоғары-төмен)
ІІІ
топ.Омонимдер (әдемі,сұлу,әсем,)
ІV топ. Сөз тіркестері(ерке қыз, ит-құс, ер жігіт)
• б)топ басшысын саулау
ІІ. Сыни тұрғыдан ойлау технологиясы бойынша
(5 минут)
• 1. Үй тапсырмасын тексеру. 1. Тірек сызбада берілген сөздердің эвфемизм
мен дисфимизмін табыңдар. Ұ
р
ы
дүние
салды
өтірікші

қолды болды

сөзуар

топас
ұры (эвфемизм) – қолының жымысқысы бар (дисфемизм )
дүние салды(эвфемизм) - өлді
(дисфемизм)
өтірікші (эвфемизм)- қосып айту (дисфемизм)
қолды болды (эвфемизм) -
ұрланды(дисфемизм)
сөзуар(эвфемизм) - мылжың (дисфемизм)
топас (дисфемизм) - ақымақ (эвфемизм
Ұр
ы
дүние салды

өтірікші

қолды болды

сөзуар

топас
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру. Тұрақты сөз тіркестері

Сөз
тіркестер
і

Еркін Тұрақты
тіркес тіркес
Екі немесе бірнеше
сөздердің тіркесуі
арқылы жасалады.

Мән-мағынасы жағынан
Ол сөздер тұтасып
бір-біріне қарама-қарсы
барып, бір мағына
антоним болып та келеді.
береді.(Тас бауыр-
(Бетінен оты шықты-беті
мейірімсіз)
бүлк етпеді)

Тұрақты
тіркестер

Тұрақты тіркестердің
Бұрыннан қалыптасқан
синонимдік баламалары
жүйемен қолданылады.
болады.(Қыздың жиған
(Тайға таңба басқандай)
жүгіндей)

Тұрақты тіркестер бір
сұраққа жауап береді,бір
сөйлем мүшесі болады.
(Тас бауыр)
ІІІ. Жаңа сабақты бекіту тапсырмалары:
• 1-тапсырма. Берілген диаграммадағы сөздерге сүйене
отырып,өз мәтінін құрау.
Ол
жұлдызы
жарасқан

жерден
Тұрақты аузы
алып,
-аузына
жерге
салды
тіркестер жұқпай

ит терісін
басына
қаптады

Ол бұрын жұлдызы жарасқан досын,аузы-аузына жұқпай, жерден алып жерге
салып, ит терісін басына қаптап жамандап отырды.
Суреттер сөйлейді.
2-тапсырма. Фрейер моделі (Топтық жұмыс )

• І топқа арналған тапсырма. ІІ топқа арналған тапсырма.

•

Күн
Көз қырын құрғатпай
салу келу
ІІІ топқа арналған тапсырма. ІV топқа раналған тапсырма .

Айы
Бетінен
оңынан
қақпау
туды
І топқа арналған тапсырма . ІІ топқа тапсырма

Көз қырын салу-қарау Көз тастау , қарау,
Күнде, ылғи Жиі-жиі
деген мағына береді. байқау

Күн
Көз қырын
құрғатпай
салу
келу

Асан өзінің досына да Марат ауруханадағы ауырған
Көз қырын салмау көз қырын салмады. Ат ізін салмау анасына күн құрғатпай келіп
тұрды.
ІІІ топ тапсырмасы. ІV топ тапсырма

Бетінен
Айы оңынан туды Жолы болды қақпау- Еркелету
еркелету.

Айы Бетіне
оңынан н
туды қақпау
Әкесі
Оның айы оңынан Мұратты
Жолы болмады туып, іздегені Бетімен кету
табылды. бетінен
қақпай өсірді.
3-тапсырма. Әріптерді сөйлетейік. (Сыныпқа тапсырма)
• Т -
ұ -
р -
а -
қ -
т -
ы -
•

т-
і -
р -
к -
е -
с -
Әріптерді сөйлетейік.
• Т -тайға таңба басқандай
ұ - ұялған тек тұрмас

р -риясыз көңіл
а - аузына қақпақ болу

қ - қабақ шыту

т -түн ұйқысын төрт бөлді
ы -ырызық дарыған
•

т - тас
бауыр
і -іліп аларлық
р -рақымды адам

к -көзді ашып-жұмғанша
е - екі көзі төрт болу
Тауып жаз.
4-тапсырма. Оқушылар тұрақты тіркестердің жалғасын табады. (Сыныптық жұмыс)

• 1. ....нің түгі бар
2. .....ын шүйіру
3. ....нен қақпау

1. ...іне көк ала шыбын үймелету
2. .....тай ұшты
3. .....ыңды балта кеспейді

1. ....і тоймау
2. ..... ұйықтаса
3. Жұмған ...ын ашпау
4-тапсырма. Оқушылар тұрақты тіркестердің жалғасын табады. (Сыныптық жұмыс)

• 1. Жүрегінің түгі бар
2. Мұрнын шүйіру
3. Бетінен қақпау

1. Көзіне көк ала шыбын үймелету
2. Мұрттай ұшты
3. Мұртыңды балта кеспейді

1. Көзі тоймау
2. Үш ұйықтаса
3. Жұмған аузын ашпау
IV. Са бақты қо рыты нды лау. А ш ық және жа бық тест.

•1.Жабық тест 1.
Тұрақты тіркес қандай жүйемен айтылады? а)қалыптасқан
жүйемен ә)
бөлек-бөлек б) бір
сарнынмен в) жеке-жеке
2. Күн құрғатпай келу
А) антоним
ә) синоним
б) тұрақты тіркес
в) омоним
3. Ит терісін басына қаптау
а ) мейрімсіз
ә) қорқақ
б) балағаттады
в) көрікті
4. Тұрақты сөз тіркестері неше сөзден
құралады? а) бір сөзден құралады
ә) бір сөйлемнен жасалады
б) мағынасыз сөздерден құралады
в) екі немесе бірнеше сөздердің тіркесуінен

•
2. Ашық тест Топқа тұрақты тікестер туралы мынандай сұрақтар қойылады. Топқа мағынасы қисық сұрақтар қойылады. Оқушылар оған тұрақты тіркеспен жауап береді.

• 1. Адамның төбесі аспанға жете ме?
• -----------------------------------------------------------------
2. Сөйлегенде сөз ауыздан түсіп қала ма? Неге ?
• -----------------------------------------------------------------
3. Екі аяқ бір етікке сия ма? Неліктен симайды?
• ---------------------------------------------------------------------------
4. Адамның қай жерінде нан піседі?
• ---------------------------------------------------------------------------
5. Неге қақпақ қойылады?
• ----------------------------------------------------------------------------
6. Қар жана ма? Не себепті жанады деген?
• ----------------------------------------------------------------------------
• 1.Аспанға төбесі жетті.

2. Аузынан сөзі түсіп қалайындеп.

3. Екі аяғын бір етікке тығу

4.Кеудесіне нан пісу.

5. Аузына қақпақ
қою
6.Қалауын тапса,
қар жанар.
V .Бағалау

• 1.Оқушылардың аты-жөні:
2. Сыныбы: 5 –сынып
3.Тақырыбы: Тұрақты тіркестер

№ Бағалау Оқу Жалпы Жинақталған
критерийлері тапсырмалары ұпай ұпай
1 Ең төменгі 3 1.Өткен
тақырыптарды
меңгергені
2 Төмен 4 2.Тұрақты
тіркестерді
қолданып, мәтін
құрауы
3 Жақсы 6 3.Тұрақты
тіркестердің
мағыналарын ашуы
4 Өте жақсы 7 4. Қатыстық
тапсырмаларды
орындауы
5 Үздік 10 5. Шығармашылық
тапсыомаларды
орындау
Баға қою
• «30-23» ұпай- 5
«22-15»
ұпай-4
«14-7»
ұпай-3
Рефлексия

• 1.Сіздің ойыңызша бүгінгі сабақ қай дәрежеде
өткізілді?
2. Айтылған мәселелерді қадеңізге
жаратуға сенімдісіз бе?
3. Ұстазға айтар тілек,
өкпе-наз.
• Остиннің көбелегі.
Остиннің көбелегі
VI. Үйге тапсырма.

• Бір бірімен синоним болатын және бір бірімен
антоним болатын бірнеше тұрақты тіркестер
жазып келу.
• Тұрақты тіркестерді қатыстырып мәтін құрау.
Қолданылған әдебиеттер

• Қазақ тілі оқулығы 5-сынып Алматы “Атамұра”
2010жыл. Г. Қосымова, Ж. Дәулетбекова.
• Қазақ тілі Алматы “Астана-кітап” 2013жыл. Қ.
Егенбердиев, Қ.Ибрагимов.

Ұқсас жұмыстар

Еркін сөз тіркестері

Еркін сөз тіркестері Тұрақты тіркестер

Құрамындағы сөздердің орнын

Кеңесбаев аталған сөздіктегі қазақ тілінің фразеологизмдері туралы жазған мақаласында фразеология туралы

Сөз тіркестері

Фразеологиялық тіркестер

Мақаланың жазылуы және оған қойылатын талаптар

ИДИОМАЛАРДЫҢ АУДАРЫЛУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Тұрақты тіркестің ерекшелігі

Терминдердің түрлері

Пәндер