Ауа - райының негізгі элементтері

Презентация қосу

Сабақ жоспары
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Үй тапсырмасын сұрау

а)сұрақ-жауап

в) Перфокартамен
жұмыс

с) Сергіту сәті

д) Тәжірибе

е) Кесте жұмыс
( Өткен тақырыптар бойынша)
I – топ
1. Атмосфера қабаттары?
(тропосфера, стротосфера, атмосфераның жоғары қабаты).

2. Ауа – райының негізгі элементтері?

(температура, ылғалдылық, атмосфералық қысым).

3. Жер шарындағы ауа массаларының негізгі типтері?
(арктикалық, қоңыржай, тропиктік, экваторлық).

4. Тұрақты желдердің қалыптасуы неге байланысты?
(қысым белдеулеріне).

5. Желбағар биіктігі қанша метрге орнатылады?
(10-12м).
II - топ
1. Ұсақ қиыршық мұз тартылған сымға, үйдің желдің
өтіндегі қабырғасына ең борпылдақ түрінде ілінген зат?
(қылау).
2. Климат құрушы негізгі факторлар?
( географиялық ендік, ауа массалары, жер беті
жамылғысы).
3. Ауа райының белгілі бір жерге тән сипаты, көп
жылдық орташа жай күйі?
(климат).
4. Бұлттың негізгі 3 түрі?
(будақ, қабат, шарбы).

5. Атмосфера құрамында ең көп мөлшерде кездесетін
газ?
(азот)
III - топ
1. Жауын – шашын түрлері?
(жаңбыр, қар, бұршақ, шық, қырау, қылау).

2. Жоғары және төменгі температура көрсеткіштерінің арасындағы
айырмашылық қалай аталады?
(амплитуда).

3. Жер бетіндегі ауаның горизонталь бағытта бір жерден екінші жерге
ауысуы?
( жел).

4. Температуралары бірдей нүктелерді қосатын қисық сызықтар?
(изотермалар).

5. Экватор маңында қандай қысым қалыптасады?
(төменгі).
Жылдық жауын-шашын мөлшері бірдей нүктелерді
қосатын сызықтар қалай аталады?

Изосызықтар
Пассаттар деген не?
Солтүстік және Оңтүстік жарты шарлардың тропиктік және
экваторлық ендіктерінде субтропиктік жоғары қысымды аймақтардан
экваторға қарай жыл бойы соғатын тұрақты желдер;

Климат деген не?

белгілі бір жердегі ауа райының көп жылдық
режимі, яғни осы жерде болуға тиісті ауа райы
жағдайларының жиынтығы мен оның бір ізбен
өзгеріп отыруы.
Әулиекөлдің климаты

Климаты тым континенттік — қысы суық, жазы ыстық. Қаңтар
айындағы орташа температурасы 18 — 19С, шілдеде 21 — 22°С.
Жауын-шашынның жылдық орташа мөлш. 260—280 мм
Жер шарының климаттық белдеулері қандай?
Солтүстік полюс

А (арктикалық )
600
Қ (қоңыржай)
300
Т (тропиктік )
экватор
Э (экваторлық) 00

Т (тропиктік )
300
Қ (қоңыржай )
600
А (антарктикалық )

Оңтүстік полюс
СЕРГІТУ СӘТІ
ЖҰМБАҚТАР
Ұстасаң, қолға ілінбес
Қарасаң, көзге түспес.
(ауа).
Ол келсе орман шулайды
Толқын теңіз тулайды.
Қуса өзен қуады,
Ешкім оны қумайды
(жел).
Қанатсыз құс маңып барады,
Көзінен жас тамып барады.
(бұлт).
Перфокарта
жауаптар 22 23 21 22
сұрақтар маусым қыркүйек наурыз желтоқсан

1. Күн мен түннің теңелетін уақыты?

2. Қай кезде күн ең қысқа, ал түн ең ұзақ
болады?
3. Көктемгі күн теңелу қай күні болады?

4. Күннің ең ұзақ, ал түннің ең қысқа
болатын уақыты?
5. Қай кезде күзгі күн теңелуі болады?
Тәжірибе:

Шарды үрлеп, бүйірінен қысу - бұл ауаның
сығылуы.
Тәжірибе:
Стаканға су құйып,бірер минут қойсақ,оны
қабырғасынан бүршіктер пайда болғанын
көреміз,бұл ауа.
Тәжірибе:
Шырағдан жағып
оны банкамен жабу
- ауа тұншығады,
жануды қолдауы.
Ауа райы
бұзылар
алдындағы
белгілер:
Ауа
райыны
ң
түрлері
17.10.2015Ж.

ГИДРОСФЕРА ЖӘНЕ
ОНЫҢ ҚҰРАМДАС
БӨЛІКТЕРІ,ҚАСИЕТТЕРІ.
СУ АЙНАЛЫМЫ.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға гидросфераның құрамы,
қасиеті, д.ж. су айналымы жөнінде түсіндіру.
Дамыту: Өз бетінше ізденіспен шығармашылық
тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру. Өз ойларын еркін
де сауатты, нақты жеткізу қабілеттерін арттыру.
Тәрбиелік: Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу,
тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру.

Жаңа сабақты түсіндіру

а) Гидросфера және оның құрамдас бөліктері.

в)Судың қасиеттері

с)Табиғаттағы су айналымы, оның маңызы
Гидросфера— Жер
шарының су қабығы, ол
Гидросфераны және
ғаламшардағы
оның құрамдас
химиялық қосылысқа
бөліктерін зерттейтін
түспеген аймақтардың
ғылымды гидрология деп
барлығын (сұйық, қатты
атайды.
және бу түріндегі)
қамтиды.

. .
Гидрология зерттеу объектісіне қарай екі
салаға:

Дүниежүзілік мұхит пен
онын бөліктерін
зерттейтін мұхиттану

құрлықтағы суларды
зерттейтін құрлық
гидрологиясына жіктеледі.
Гидросфераның
жалпы көлемі, 2,5%-ы ғана тұщы
шамамен, 1,4 млрд су, қалған бөлігін
км3. Бұл орасан Дүниежүзілік
мұхит пен
мол су массасының құрлықтағы ащы
тек сулар құрайды.

Тұщы
сулардың
басым бөлігі
мұздықтарда
шоғырланған.
Гидросфераның құрамдас бөліктері және
олардағы су көлемі

Гидросфераның құрамдас бөліктері Су көлемі, км3
Дүниежүзілік мұхит 1 370 000 000
Жерасты сулары 60 000 000
Топырақ ылғалы 82 000
Мүздықтар 24 000 000
Көлдер 230 000
Өзендер 1 200
Атмосферадағы су 14 000
Барлығы 1 454 327 200
Су — Жер шарындағы ең көп таралған айрықша зат, химиялық құрамы
жөнінен сутек оксиді (Н2О) болып табылалы. Оның өзіне тән қасиеттері бар, бұл
қасиеттерінің географиялық қабықға жүретін процестерінің маңызы зор.

Біріншіден, су қалыпты жағдайдың өзінде үш бірдей күйде бола алады.
Судың бір күйден екінші күйге ауысуы белгілі бір мелшерде жылу жұмсалады
(булану, қар мен мұздың еруі) немесе бөлініп шығады (конденсация, судың
қатуы). Мысалы, 1 г суды буландыру үшін жұмсалатын жылу 1 г мұзды ерітуге
қажет жылудан 7 еседей артық болады.
Екіншіден, басқа заттармен салыстырғанда су қатқан кезде көлемін
ұлғайтады. Таза су қалыпты қысым жағдайында +100°С-та қайнап, 0°С-та
қататынын білесіңдер.
Үшіншіден, су еріткіш болғандықтан табиғатта таза күйінде болмайды, яғни
оның құрамында еріген күйде азды-кепті бөгде заттар кездеседі. Суда тұздардың
шоғырлану мөлшері, яғни тұздылығы әркелкі болады.
Төртіншіден, су баяу жылынып, баяу суиды. Бұл судың жылу
сыйымдылығының өте жоғары болуымен түсіндіріледі. Судың жылу
сыйымдылығы құмға қарағанда 5 есе, темірмен салыстырғанда 10 есе жоғары.
Гидросфераның құрамдас бөліктерінің жанару кезеңдері

Гидросфераның Гидросфераның
Жаңару кезеңі Жаңару кезеңі
кұрамдас беліктері құрамдас бөліктері

Дүниежүзілік мұхит 2500 жыл х х

Жерасты сулары 1400 жыл Көлдер 17 жыл

Топырақтағы ылғал 1 жыл Батпақтар 5 жыл

Полярлық Өзен
мұздыктар мен 9700 жыл арналарындағы 16 тәулік
тұракты қар қабаты сулар

Тау мұздықтары 1600 жыл Атмосфералык су 8 тәулік
Көпжылдық тоң
аймактарындағы 10000 жыл Биологиялык су Бірнеше сағат
жерасты мұздары
Су айналымы литосфера, гидросфера
мен атмосфераны бір-бірімен байланыстыру арқылы
географиялық қабықты қалыптастырды. Осы шарының
жаңа қабығы — биосфераның (тіршілік қабығы) түзілуіне
жасады.
Су айналымының табиғаттағы айрықша рөлі мұнымен
ғана тоқталмайды. Ылғал айналымы барысында жылудың
алмасуы қоса жүреді. Өйткені бір жерде булануға жылу
жұмсалса, екінші бір жерде ылғалдың конденсациялануы
барысында, керісінше жылу бөлініп шығады. Бір жыл
ішінде су айналымына Күннен келетін жылудың 25%-ға
жуығы қатысады.
Сонымен су мен жылуды тасымалдау арқылы су
айналымы Жер шарының табиғат кешендерін
қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.
Бейнеролик
Жаңа сабақты бекіту
Гидросфера—
………………………………… Гидросфераны және
………….., ол ғаламшардағы оның құрамдас
химиялық қосылысқа
түспеген аймақтардың бөліктерін зерттейтін
барлығын ғылымды ………………
(………………………………… деп атайды.
……………………) қамтиды.

. .
Гидрология зерттеу объектісіне қарай екі
салаға:
Тест
Қорытынды
Бағалау

Ұқсас жұмыстар

Атмосфералық қысым

Метеорологиялық элементтерді өлшеу

Жаңақорған шипажайы

Континентальды ауа райы

Жер бетінде температураның таралуы

АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫНДАҒЫ ЖӘНЕ АДАМ ӨМІРІНДЕГІ АТМОСФЕРАЛЫҚ АУАНЫҢ МАҢЫЗЫ

Тәжікстанның теміржол саласы

Метеорологиялық ескерту

Жауыншашынның түрлері

Ауа райы

Пәндер