Реформа жылдарында

Оңтүстік Қазақстан облысы

Сайрам ауданы Манкент ауылы

№11 “Манкент” жалпы орта мектебі

тарих пәні мұғалімі

Юсанова Лола Тохтаназаровна

18. 02. 2016 ж

Жүректен жүрекке

Топқа бөлу

I топ “Қыран”

II топ “Барыс”

III топ “Зияткер”

Үй тапсырмасын сұрау

“Кім жылдам”

әдісі

Сабақтың тақырыбы:

Қазақстандағы 1867-1868 жылғы әкімшілік реформалар

Реформы 1867-1868 годов в Казахстане

Reforms of 1867-1868 years in Kazakhstan

Күтілетін нәтиже:

Жаңа

білім

Патша үкіметінің Қазақстанда жүргізген реформаларын естеріне түсіреді. 1867-1868 жылдары жаңа әкімшілік-аумақтық және әлеуметтік-экономикалық реформалар жасау қажеттігінің туындағанын тұжырымдайды.

Жаңа

түсінік

1867-1868 жылдары реформалар бойынша әкімшілік-аумақтық бөлінісін айырып таниды.

Қолданым

әрекеті

Қазақтардың ежелгі дәстүрлі қоғамын күйреткен патша үкіметінің отарлау саясатымен байланысын анықтайды.

Талдау

әрекеті

Елде байлық пен қызметті сатып алу, қорқыту, күш көрсету, жала жабу сияқты келеңсіз қылықтардың көбейуінің себептерін бөлшектеп қарастырады.

Шығарма-

шылық

әрекет

Ш. Уәлиханов "Сот реформасы туралы хат" атты Омбыда жазылған әйгілі еңбегінде қазақ даласындағы сот реформасы жайлы пікірін қайта қарайды, түсіндіреді.

Бағамдау

әрекеті

Реформаның отаршылдық сипатын негіздейді.

Сабақ жоспары:

1. Қазақстанда жаңа әкімшілік-аумақтық және әлеуметтік-экономикалық реформалар жасау қажеттігінің туындауы

2. 1867-1868 жылдары реформалар бойынша әкімшілік-аумақтық бөлінісі

3. Реформаның отаршылдық сипаты

1867-1868 жылғы реформалар

1822 және 1824 жылдары жүргізілген

реформалар XIX ғасырдың 60-жылдарына қарай бірте-бірте жарамсыз болып қалғандықтан, жаңа реформалар жүргізудің қажеттігі туындады.

Ресей империясы Қазақстанда отаршылдық төртіпті күшейтуді колға алды

Біріншіден, қазақ даласында сұлтандардың билігі әлі де бұрынғысынша сақталып қала берген еді. Олардың билігі патша үкіметінің Қазақстан аймағын неғұрлым тезірек отарлауына кедергі келтірумен болды.

Екіншіден, әкімшілік-аумақтық бөлініс оған қосымша аумақтардың қосылуына байланысты жаңа жағдайдағы өзгерістерге сәйкес келмей қалды. Мәселен, XIX ғасырдың 60-жылдарында Ресей империясына Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу аумағы қосылған болатын. Өлкені басқару ісін Ресейдің өзге аймақтарындағы басқару құрылымына барынша жақындату талап етілді.

Үшіншіден, Ресейдің еуропалық бөлігінде қарқынды дамып келе жатқан өнеркәсібі үшін арзан шикізат көздері мен жұмысшы күші қажет болды.

Төртіншіден, Қазақстанның кең-байтақ аумағын мекендеген қазақтар үшін бірыңғай салық жүйесін енгізу талап етілді.

Бесіншіден, Ресейдің еуропалық бөлігіндегі жері жоқ шаруаларды Қазақ-стан аумағына ұйымдастырылған түрде көшіру көзделді.

Осы себептерге байланысты Қазақстанда жаңа әкімшілік-аумақтық және әлеуметтік-экономикалық реформалар жасау қажеттігі туындады.

Патша үкіметінің отаршылдық саясатының осылайша өзгертуінің айқын көрінісі - қазақтарды басқару туралы 1867-1868 жылдардағы әкімшілік реформасы

1867-1868 жылдардағы патша үкіметі реформасының негізгі мақсаты - қазақ өлкесінде отаршылдық тәртіпті нығайтуға бағытталды.

Осы міндетті жүзеге асыру үшін XIX ғасырдың 60-жылдары басында қазақтардың саяси әкімшілік, сот ісін басқару жүйесін қайта құрудың жобасын әзірлеуге арнаулы комиссия құрылды

1868 жылы «Торғай, Орал, Ақмола және Семей облыстарын басқару туралы уақытша Ереже» жобасы бекіді.

1869 жылғы 1-мамырдан бастап енгізу көзделді.

Әкімшілік реформаның себептерін түсіндіретін мәлімдеме қазақ және орыс тілінде жазылып, таратылды.

1867-1868 жылдардағы реформалар бүкіл Қазақстанды тұңғыш рет қамтыды.

Патша үкіметінің қазақ даласында әзірлеп жатқан әкімшілік-сот құрылысы реформасының үлгісін алғаш рет сынға алғандардың қатарында Шоқан Уәлиханов (1835-1865 жылдары) тұрды

Ш. Уәлиханов "Сот реформасы туралы хат" атты Омбыда жазылған әйгілі еңбегінде қазақ даласындағы сот реформасы жайлы айта келіп:

«Біз қабылдағалы отырған реформа сол халықтың мүддесі, пайдасы үшін жасалынып отырғандықтан, оның материалдық мұқтаждығына шақталуы әрі сол қоғамның ұлттық мінез-құлқына сай келуі қажет. Бұл жағдайдан тыс жасалынған өзгерістің бәрі де зиянды әрі аномал (жат) құбылыс ретінде қауымды айықпас дертке шалдықтырып, тұралатып, мешеулетуі мүмкін»деп ескертеді.

Өкінішке орай, Шоқанның бұл демократиялық көзқарастары кезінде ескерусіз калды

1865-1866 жылдары елдің Ішкі істер министрі Гирс басшылығымен «Дала комиссиясы » құрылды

қазақ жерлерін басқару туралы жаңа "Ереженің" негізін жасау барысында екіге бөлінді Олардың бір тобы "қазақ даласын жоғарыдан тағайындалған шенеуніктер басқаруы қажет" деп санады, ал енді бір тобы қазақтардың өздерін-өздері басқаруын жартылай қалдыру керектігін алға тартты.

Жаңа ережені жасауға қазақ ақсүйектері қатыстырылмады.

1867 жылы 11 шілдеде II Александр «Жетісу және Сырдария облыстарын басқару туралы»

1868 жылы 21 қазанда «Торғай, Орал, Ақмола және Семей облыстарын басқару туралы » реформалардың жобасына қол қойды.

Қазақ халқын басқару жөніндегі ережелер жобасы отаршыл билік өкілдерінің белсенді араласуымен жоғарыдан дайындалды.

*II Александр(1818-1881) - 1855жылдан Ресей императоры

В 60-е годы XIX в для изменения системы управления Казахстаном

Была образована комиссия, которую возглавил статус секретарь И. И. Бутков.

Для подготовки проекта управления казахским краем в 1865 году была

Образована “Степная комиссия”. 5 июня 1865 года в соответствии с указом

Александра II были составлены вопросники по изучению казахской степи.

В них были охвачены основные проблемы, связанные с введением новой системы административного управления: собственные тяготы, виды землепользования, судебные дела, просвещение, религиозные проблемы.

11 июня 1867 года Александр II утвердил “Временное положение об управлении в Семиреченской и Сырдарьинской областях”

октября 1868 года Александр II утвердил “ Временное положение

об управлении в степных областях Оренбургского и Западно-Сибирского

Генерал-губернаторства”.

Оренбургское

Западно-Сибирское

Туркестанское

The reform was 1867-1868 years in Kazakhstan. Kazakhstan devided

3 general gubernator:

Orenburg general - gubernator

Turkestan general - gubernator

West - Siberia general - gubernator

Ресейдегі капитализмнің қарыштап дамуы Қазақстанның рөлін өсірді

Қазақстан - шикізат пен арзан рынок көзіне айналды. Қазақстан өлкесінің жері мен қазба байлығын тезірек игеру үшін қазақтарды басқаруды Ресейдің әкімшілік-саяси жүйесімен жақындастыру қажет еді.

Қазақстандағы буржуазиялық реформалар бағыты Ресейдің қазақ даласындағы ұстанымын нығайтуға бағытталды.

XIX ғасырдың бірінші жартысындағы басқару жүйесі ескіріп, жергілікті басқару шекаралық басқарумен бірігіп кеткен еді.

1867-1868 жылдары Қазақстан аумағы 3 генерал-губернаторлық

пен 6 облысқа кірді

Әкімшілік бөлініс былай болды:

Әр облыс - уездерден, әр уезд - болыстардан, әр болыс - ауылдардан тұрды.

Қазақстандағы отарлаушы әкімшіліктің жоғары өкілі -

генерал-губернаторлар болды

Олар өлкенің бүкіл әкімшілік-полициялық аппаратын басқарды, өз қарамағындағы аумақтың тыныштығына жауап берді.

генерал-губернаторлар: әскери қолбасшы, соның ішінде казак жасағының атаманы; кең түрдегі әкімшілік функция (уезд бастығын тағайындау, т. б. ) ; сот функциясы (уездік соттарды бекітті) .

Түркістан генерал-губернаторына кең құқықтар беріледі, себебі Ұлы жүз Ресей империясына ең соңында кіргендіктен, өлкенің қашықтығынан көрші елдермен дипломатиялық қатынас орнату сияқты, т. б. міндеттерді атқарды.

Облысты әскери губернатор басқарды.

Үш билік: әкімшілік, сот билігі ісіне бақылау, әскери билік

әскери губернаторлардың қолына жинақталды.