Реформа жылдарында

Презентация қосу

Оңтүстік Қазақстан облысы
Сайрам ауданы Манкент ауылы
№11 “Манкент” жалпы орта мектебі
тарих пәні мұғалімі
Юсанова Лола Тохтаназаровна

18.02.2016 ж
Жүректен жүрекке
Топқа бөлу
I топ “Қыран”

II топ “Барыс”

III топ “Зияткер”
Үй тапсырмасын сұрау

“Кім жылдам”
әдісі
Сабақтың тақырыбы:

Қазақстандағы 1867-1868 жылғы
әкімшілік реформалар

Реформы 1867-1868 годов в Казахстане

Reforms of 1867-1868 years in Kazakhstan
Күтілетін нәтиже:
Патша үкіметінің Қазақстанда жүргізген реформаларын естеріне
Жаңа түсіреді.1867—1868 жылдары жаңа әкімшілік-аумақтық және
әлеуметтік-экономикалық реформалар жасау қажеттігінің
білім туындағанын тұжырымдайды.
1867—1868 жылдары реформалар бойынша әкімшілік-аумақтық
Жаңа бөлінісін айырып таниды.

түсінік
Қазақтардың ежелгі дәстүрлі қоғамын күйреткен патша
Қолданым үкіметінің отарлау саясатымен байланысын анықтайды.

әрекеті
Елде байлық пен қызметті сатып алу,қорқыту,күш көрсету,жала
Талдау жабу сияқты келеңсіз қылықтардың көбейуінің себептерін
бөлшектеп қарастырады.
әрекеті
Ш. Уәлиханов "Сот реформасы туралы хат" атты Омбыда
Шығарма- жазылған әйгілі еңбегінде қазақ даласындағы сот реформасы
жайлы пікірін қайта қарайды,түсіндіреді.
шылық

әрекет
Реформаның отаршылдық сипатын негіздейді.
Сабақ жоспары:

1.Қазақстанда жаңа әкімшілік-аумақтық және
әлеуметтік-экономикалық реформалар
жасау қажеттігінің туындауы

2. 1867—1868 жылдары реформалар бойынша
әкімшілік-аумақтық бөлінісі

3.Реформаның отаршылдық сипаты
1867-1868 жылғы реформалар
• 1822 және 1824 жылдары жүргізілген
реформалар XIX ғасырдың 60-жылдарына қарай
бірте-бірте жарамсыз болып қалғандықтан, жаңа
реформалар жүргізудің қажеттігі туындады.
Ресей империясы Қазақстанда отаршылдық
төртіпті күшейтуді колға алды
• Біріншіден, қазақ даласында сұлтандардың билігі әлі де бұрынғысынша
сақталып қала берген еді. Олардың билігі патша үкіметінің Қазақстан
аймағын неғұрлым тезірек отарлауына кедергі келтірумен болды.
• Екіншіден, әкімшілік-аумақтық бөлініс оған қосымша аумақтардың
қосылуына байланысты жаңа жағдайдағы өзгерістерге сәйкес келмей
қалды. Мәселен, XIX ғасырдың 60-жылдарында Ресей империясына
Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу аумағы қосылған болатын. Өлкені басқару
ісін Ресейдің өзге аймақтарындағы басқару құрылымына барынша
жақындату талап етілді.
• Үшіншіден, Ресейдің еуропалық бөлігінде қарқынды дамып келе жатқан
өнеркәсібі үшін арзан шикізат көздері мен жұмысшы күші қажет болды.
• Төртіншіден, Қазақстанның кең-байтақ аумағын мекендеген қазақтар
үшін бірыңғай салық жүйесін енгізу талап етілді.
• Бесіншіден, Ресейдің еуропалық бөлігіндегі жері жоқ шаруаларды Қазақ-
стан аумағына ұйымдастырылған түрде көшіру көзделді.
Осы себептерге байланысты Қазақстанда жаңа әкімшілік-аумақтық
және әлеуметтік-экономикалық реформалар жасау қажеттігі
туындады.
Патша үкіметінің отаршылдық саясатының осылайша
өзгертуінің айқын көрінісі - қазақтарды басқару туралы 1867-
1868 жылдардағы әкімшілік реформасы

• 1867—1868 жылдардағы патша үкіметі реформасының негізгі
мақсаты — қазақ өлкесінде отаршылдық тәртіпті нығайтуға
бағытталды.
• Осы міндетті жүзеге асыру үшін XIX ғасырдың 60-жылдары
басында қазақтардың саяси әкімшілік, сот ісін басқару жүйесін
қайта құрудың жобасын әзірлеуге арнаулы комиссия құрылды
• 1868 жылы «Торғай,Орал,Ақмола және Семей облыстарын
басқару туралы уақытша Ереже» жобасы бекіді.
• 1869 жылғы 1-мамырдан бастап енгізу көзделді.
• Әкімшілік реформаның себептерін түсіндіретін мәлімдеме қазақ
және орыс тілінде жазылып,таратылды.
1867-1868 жылдардағы реформалар бүкіл Қазақстанды тұңғыш
рет қамтыды.
Патша үкіметінің қазақ даласында әзірлеп жатқан әкімшілік-сот
құрылысы реформасының үлгісін алғаш рет сынға алғандардың
қатарында Шоқан Уәлиханов (1835—1865 жылдары) тұрды
• Ш. Уәлиханов "Сот реформасы туралы хат" атты Омбыда
жазылған әйгілі еңбегінде қазақ даласындағы сот реформасы жайлы
айта келіп:
«Біз қабылдағалы отырған реформа сол халықтың мүддесі, пайдасы
үшін жасалынып отырғандықтан, оның материалдық
мұқтаждығына шақталуы әрі сол қоғамның ұлттық мінез-
құлқына сай келуі қажет. Бұл жағдайдан тыс жасалынған
өзгерістің бәрі де зиянды әрі аномал (жат) құбылыс ретінде
қауымды айықпас дертке шалдықтырып, тұралатып,
мешеулетуі мүмкін»деп ескертеді.
Өкінішке орай, Шоқанның бұл демократиялық көзқарастары
кезінде ескерусіз калды
1865—1866 жылдары елдің Ішкі істер министрі Гирс
басшылығымен «Дала комиссиясы » құрылды
• қазақ жерлерін басқару туралы жаңа "Ереженің" негізін жасау
барысында екіге бөлінді Олардың бір тобы "қазақ даласын
жоғарыдан тағайындалған шенеуніктер басқаруы қажет" деп
санады, ал енді бір тобы қазақтардың өздерін-өздері басқаруын
жартылай қалдыру керектігін алға тартты.
• Жаңа ережені жасауға қазақ ақсүйектері қатыстырылмады.
• 1867 жылы 11 шілдеде II Александр «Жетісу және Сырдария
облыстарын басқару туралы»
• 1868 жылы 21 қазанда «Торғай, Орал, Ақмола және
Семей облыстарын басқару туралы » реформалардың жобасына қол
қойды.
Қазақ халқын басқару жөніндегі ережелер жобасы отаршыл билік
өкілдерінің белсенді араласуымен жоғарыдан дайындалды.
*II Александр(1818-1881) – 1855жылдан Ресей императоры
В 60-е годы XIX в для изменения системы
управления Казахстаном
Была образована комиссия,которую возглавил
статус секретарь И.И.Бутков.
Для подготовки проекта управления казахским
краем в 1865 году была
Образована “Степная комиссия”. 5 июня 1865 года в
соответствии с указом
Александра II были составлены вопросники по
изучению казахской степи.
В них были охвачены основные проблемы,
связанные с введением новой системы
административного управления: собственные
тяготы,виды землепользования,судебные
дела,просвещение,религиозные проблемы.
11 июня 1867 года Александр II
утвердил “Временное положение об
управлении в Семиреченской и
Сырдарьинской областях”
21 октября 1868 года Александр II
утвердил “ Временное положение
об управлении в степных областях
Оренбургского и Западно-
Сибирского
Генерал-губернаторства”.
Западно-Сибирское
Оренбургское

Туркестанское
The reform was 1867-1868 years in
Kazakhstan. Kazakhstan devided
•
3 general gubernator:

Orenburg general - gubernator

Turkestan general - gubernator

West - Siberia general - gubernator
Ресейдегі капитализмнің қарыштап дамуы
Қазақстанның рөлін өсірді
• Қазақстан — шикізат пен арзан рынок көзіне айналды.
Қазақстан өлкесінің жері мен қазба байлығын тезірек
игеру үшін қазақтарды басқаруды Ресейдің әкімшілік-
саяси жүйесімен жақындастыру қажет еді.
• Қазақстандағы буржуазиялық реформалар бағыты
Ресейдің қазақ даласындағы ұстанымын нығайтуға
бағытталды.
• XIX ғасырдың бірінші жартысындағы басқару жүйесі
ескіріп, жергілікті басқару шекаралық басқарумен бірігіп
кеткен еді.
1867—1868 жылдары Қазақстан аумағы 3 генерал-губернаторлық
пен 6 облысқа кірді

Әкімшілік бөлініс былай болды:
Әр облыс – уездерден, әр уезд – болыстардан, әр болыс – ауылдардан
тұрды.
Қазақстандағы отарлаушы әкімшіліктің жоғары өкілі —
генерал-губернаторлар болды
• Олар өлкенің бүкіл әкімшілік-полициялық аппаратын басқарды, өз
қарамағындағы аумақтың тыныштығына жауап берді.
• генерал-губернаторлар: әскери қолбасшы, соның ішінде казак
жасағының атаманы; кең түрдегі әкімшілік функция (уезд бастығын
тағайындау, т.б.); сот функциясы (уездік соттарды бекітті).
• Түркістан генерал-губернаторына кең құқықтар беріледі, себебі
Ұлы жүз Ресей империясына ең соңында кіргендіктен, өлкенің
қашықтығынан көрші елдермен дипломатиялық қатынас орнату
сияқты, т.б. міндеттерді атқарды.
• Облысты әскери губернатор басқарды.

Үш билік: әкімшілік, сот билігі ісіне бақылау, әскери билік
әскери губернаторлардың қолына жинақталды.
Әрбір уезд болысқа, болыс ауылға бөлінді
• Бір болыста — 2 мың, бір ауылда — 200 түтіннен аспауы керек болды.
• Патша үкіметі қазақ болыстары мен ауылдарында отарлық биліктің мықты
тірегі болатын жергілікті әкімшілік құруға тырысты.
• Болыс пен ауыл старшындарын (селолық қоғамды, ақсақалдар қоғамын)
сайлау сатып алу арқылы жүр
• Уезді уезд бастығы басқарды.Оны Ресейлік шенеуніктер қатарынан әскери
губернатордың өзі таңдап тағайындады.
• Әкімшілік басқарудың ең төмен сатысында болыстар мен ауыл старшындары
тұрды.
1867—1868 жылдарғы "Ереже" бойынша Сот билігінің органдарына
мыналар жатты
• уездік соттар,әскери-сот комиссиялары,облыстық басқарма және үкімет сенаты.
• Уездік сот, әскери сот комиссиялары қылмыстық істерді қарады,ал облыстық
басқармада азаматтық істер қаралды.
Бұл сот мекемелерінің барлығы жалпы империялық заң негізінде жұмыс
істеді.
Сайлау жүйесі
• Ауыл старшындары мен болыстар ақсүйек топтардан іріктеп ,
сайлауда шар салу (дауыс беру ) нәтижесі бойынша
тағайындалатын.
• Бұл лауазымды қызмет орнына халықтың сенімі мен
құрметіне ие адамдар ғана үміттенді.Жасы 25 – тпн кем
болмауы шарт саналды.
• Болысқа әрбір 50 үйден бір адам (шар салушы) сайланатын.
• Болыстар мен ауыл старшындары 3 жыл мерзімге майланатын.
• Болыстар мен ауыл старшындарына қоладан құйылған төс
белгілер, арнайы мөр берілетін.
Елде байлық пен қызметті сатып алу,қорқыту,күш
көрсету,жала жабу сияқты келеңсіз қылықтар көбейді.
Қазыналық жүйе және міндетті атқарылатын борыштар
• жергілікті тұрғындардан салық жинау жүйесі қайтадан
жасалды.
• Біртұтас «түтін салығы» енгізілді.
• Мал санағы үш жылда бір рет өткізілді.
• Жеңілдіктер Шерғазы Айшуақұлының отбасына,сұлтандар
Баймағамбет Айшуақұлы мен Арыслан Жантөреұлы
отбасыларына,1844жылы Кенесары Қасымұлы
жасақтарының қолынан қаза болған қазақтар отбасына
жасалды.
• Біртұтас төлқұжаттық тіркеу тәртібі енгізілді.
Қазақтар міндетті әскери борыш өтеуден босатылды.
Денсаулық сақтау саласындағы реформалар
• Әрбір облыста облыстық дәрігер тағайындалды. Әрбір
уезде бір дәрігер мен акушер – кіндік шеше болатын
болды.
• Уездік дәрігерге шешекке қарсы егу міндеттелді.
• Дәрігер науқастарға тегін көмек көрсетуге,дәрі беруге тиіс
болды.
• Денсаулық сақтау саласындағы реформаларның
жаңалығы қазақтар әскери мен азаматтық мекемелерге
тексеріле алатын болды.
Дәрігерлердің жетіспеуінен қазақтар арасында өлім көп
болды.
Жерді пайдалану мәселелері
• Қазақтардың қоныстанған жерлері мемлекет
меншігі деп жарияланды.
• Қоныс аударып кеген орыс шаруалардан жерді
қазақтарға жалға алуға құқы берілді.
• Қоныс аударып кеген орыс шаруалары көп
жеңілдіктер алды.
Үй салуға жер, құрылыс материалдары тегін
берілді.
Реформаның отаршылдық саясаты

• Реформа Қазақтанды Ресейге қосып алу үрдісінің аяқталуын көрсетті.
• Патша үкіметі қазақтардың жерін кез келген уақытта ала беретін
болды.
• Құнарлы жерлер қоныс аударып кеген орыс шаруаларына,казактарға
берілді.
• Қазақтанның табиғи байлығы Ресей экономикасының қосалқы арзан
шикізат көзіне айналды.
• Түтін салығы 1 сом 50 тиыннан 3 сомға бірақ көтерілді.Әр түрлі
қажеттерге жұмсау үшін қара шығын деп аталатын қосымша салық
та салынды.
• Ол қаржы жол салуға,жөндеуге, көпір, мешіт, мектеп, аурухана салуға
жұмсалды.
Патша үкіметі қазақтардың ежелгі дәстүрлі қоғамын күйретті.
*қара шығын- алдын ала көзделмеген , төтенше шығындар
Постер қорғау
“Реформа
жылдарында”
“Екі жұлдыз, бір тілек”

Ұқсас жұмыстар

1867-1868 жылдардағы Қазақстандағы реформалар

Жапония саяси жағдайы

КСРО ЖОҒАРҒЫ КЕҢЕСІНІҢ 1957 ЖЫЛҒЫ МАМЫР АЙЫНДАҒЫ СЕССИЯСЫ

Ресейге бағынышты халықтарды бір басқару жүйесінің құрамына біріктіру

Жер бетінде адамзат баласы санының демогр

Ауылшаруашылық артельдерінің жарғысы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ

НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАҒА КӨШУДІҢ ЖОЛДАРЫ

Светофор ойыны

Облысты - губернатор

Пәндер