Қасым Аманжоловтың Ақын өлімі туралы аңыз поэмасының тақырыбы, идеясы және сюжеттік-композициялық құрылымы

Қасым Аманжолов

“Ақын өлімі туралы аңыз”

Қасым Аманжоловтың отбасы

Топтастыру

ақын

дастаншы

сазгер

әнші

патриот

жауынгер

қоғам қайраткері

аудармашы

“Ақын өлімі туралы аңыз”

Ақын поэмасын екінші дүниежүзілік соғыс кезінде майданда қапылыста мерт болған досы Абдолла Жұмағалиевке арнаған. Ата жаумен арпалысқан ұланды ұлы ететін, жаужүрек батыр ететін оның Отанына деген махаббаты. Елін, жерін сүйген адам ғана батырға айналады!

“Ақынның соғыс тақырыбына жазылған жақсы өлеңдерінің ең биік шоқтығы «Абдолла». Бұл батырдың қанымен жазылған, әр сөзі оқ болып атылған, от болып шашылып тұрған оптимистік трагедия”

Әбділдә Тәжібаев.

Поэманың тақырыбы мен идеясы

Поэма соғыс тақырыбына жазылған. Себебі поэма Ұлы Отан соғысының аспан айналып жерге түскендей сәттерін көз алдымызға жайып салады. Поэмада саяси-тарихи арпалыс пен майдан даласындағы тарихи әлеуметтік шындық бейнеленген.

Идеясы. Отан басына төнген қасіретті күндерде жауға қарсы соңғы демі біткенше күрескен батырлардың ерлігі өшпейтіндігін, ақынның өлмейтіндігін кейінгі ұрпаққа жеткізу.

Поэманың сюжеттік-композициялық құрылымы

Басталуы:

Сұрапыл соғыс суреті

Байланысуы:

Шиеленісуі:

Шарықтау шегі:

Шешімі:

Найзаға іліп ар-ұятты,

Келе жатты сұм жендеттер

Кеудені кернеген ашу-кек

Батырдың жан қиналысы

“Мен бе екенмін болар тұтқын”

“Аялдамай жалт берді өмір”

“Таптатпан, - деп күліп жауға”

Абдолла

Кейіпкері

Қасымның досы

ақын

қайсар

батыр

патриот

намысшыл

жауынгер

қайратты

Әдеби-теориялық ұғым

Ойшыл орман мүлгіп-қалғып,

Күн де шомды ұлы ұйқыға.

Бұлтын жиып көкірегіне,

Күрсінді бір аспан ауыр.

Қос қанатын соғып жерге,

Азланып жетті дауыл. ( . . . )

Қанды пышақ-жау күлкісі ( . . . )

Килодай қорғасын, жараланған жолбарыстай ( . . . )

Аударды бір отты көзін ( . . . )

Кекті зіл, қорғасын бұлт ( . . . )

Бұл емес ед көксегенім,

Бұл емес ед арман-арман!

Осы-ақ болды келген қолдан,

Осы-ақ болды-ау, әттең, шіркін ( . . . )

Сөздікпен жұмыс

1. Нұх-пайғамбар аты.

2. Прометей - от құдайы.

3. Қызойнақ-жастардың бас қосқан ойыны.

4. Гүрзі - соғыс қаруының аты.

1. Сұрақ-жауап

1) Поэма неге “Ақын өлімі туралы аңыз” деп аталады?

2) Абдолла өлімі - өмірді жеңген өлім бе, өлімді жеңген өмір ме?

3) Абдолланың Отанына деген махаббатынан, жауға деген айбарлы үнінен ақын Қасым, жауынгер Қасым үнін естуге бола ма?

4) Поэмадан Абдоллаға арналған бейнелі сөздерді табыңдар.

2. «Қасымның бұл поэмасынан қанды майданда жараланған жолбарыстай жаумен отымен жағаласқан от жанарлы жауынгер бейнесін көреміз . . . Поэма оқушыны тартып, кейіпкерге ыстық сезімін тудыратын, ерлік істерге баулитын шығарма»

Қалижан Бекхожин.