Шығамын тірі болсам, адам болып өлеңі

Презентация қосу

Сұлтанмахмұт Торайғыров
«Шығамын тірі болсам, адам
болып» өлеңі
Сабақтың типі: Жаңа білімді
меңгерту
Сабақтың түрі:
Дуэт-панорамалық сабақ
Сабақтың әдіс-тәсілі:
Ой шақыру, мәнерлеп оқу, сезім,
ақыл-ой тұтастығы арқылы іздендіру,
проблемалық түйін тудыру, оқытушы
мен оқушының ашық әңгімесі,
антонимдік ассоциация
Оқытудың формасы: Ұжымдық
Пәнаралық байланыс: Тарих
1. Білімділік:
- Алаштың ардақты азаматы Сұлтанмахмұттың ақындық
қуаты арқылы оқушыларды адамгершілік пен
парасаттылыққа баулу, өлеңнің тақырыбы мен идеялық
мазмұнын ашу.

2. Дамытушылық:
- Шығарманың танымдық сипатын, құрылымдық бөліктерін
өздері байқап, түсіне алатын нәтижеге жеткізу. Оқып-
түйгендері жайлы ой қорытындысын айтқызып,
жаттықтыру. Бір-бірімен ой бөлісу арқылы ұжымдық
шығармашылық жұмыс жүргізе білуге үйрету

3. Тәрбиелік:
- Ақын еңбектерін оқи отырып, елін сүюге, адамгершілікке,
адалдыққа, ізгілікке, ғылым-білімді меңгерген көкірегі ояу
азамат болуға тәрбиелеу, өзіндік «менін» ояту.
1.Мен – Адаммын!
2.Сырлы сөз – саф алтын
3.Өмірдің шынайы
шындығы
4.Ой түйін
Үміт қып менен қарайсың,
Көңіліңе медеу санайсың.
Балалыққа жарасам,
Аталыққа жарайсың.
І. Ұйымдасыру кезеңі
ІІ.Ой шақыру
Мұғалімнің кіріспе сөзі:
- Балалар, мен бүгінгі сабақты «Адам» деген үлкен мағыналы сөзден
бастағым келіп тұр. Жалпы, біз «Сен кімсің?» дегенде, ең әуелі
«Адаммын!» деп жауап береріміз хақ. Алайда, Адам, Адамдық, Адам
болу деген сөздердің мәнін түсінеміз бе? Өмірден өз орнын таппай,
адасып жүрген адамдар да бар. Ендеше, ой-пікірімізді білдіре
отырайық.

1. Мен – Адаммын!
1. Адам болу деген не?
2. Адам өмірге не үшін келеді?
3. Менің өмірдегі мақсатым не?
4. Мен келешекте өз өмірімді қалай құруым керек?
5. Жаман адам кім?
6. Біз тамақ ішу үшін өмір сүреміз бе, әлде өмр сүру үшін
тамақтанамыз ба?
2. Сырлы сөз – саф алтын.
ХІ ғасыр мен ХХ ғасыр тоғысында
әдебиет әлеміне тың ой әкелген
бірнеше біртуар тұлғалар бар.
Олар шығармаларының тақырыптық
маңыздылығымен, көркемдік
шешімдерімен, жанрлық
ерекшеліктерімен дараланады.
Қазақ халқының рухын
аспандата келген оптимистік
көзқарастағы ақын-
жазушылар көшін мына
қайраткерлер бастайды:

Сәкен Сейфуллин
Сәбит Дөнентаев

Ілияс Жансүгіров

Сұлтанмахмұт Торайғыров

Мағжан Жұмабаев Бейімбет Майлин
Біз бүгінгі дәрісімізді адам сезімін суреттеудің хас шебері,
өзіндік үнін, азаматтық тұлғасын таныта білген ақын
Сұлтанмахмұт Торайғыров шығармашылығына арнаймыз.
«Талпынам асыққандай жігіттікке» деп ақын өзі
жырлағандай, оның өмірі күреске толы болды. Ескі дәуір
қоғамының саяси-әлеуметтік тұрақтылығын көрмей, не қилы
аласапыран болып жатқанда да С.Торайғыров өзінің күрескер,
халқы үшін жанын аямай еңбек етер үлкен тұлға екенін
көрсете білді. Жасынан өнер-білімге, ғылымға құныға өскен
ақын тағдыры оңай болмаған еді. Екі жасында анасынан
айырылды, тұрмыстағы қиыншылық, көңілі қалаған оқуына
қолы жете алмай өкінуі, науқасқа шалдығуы едәуір қиындық
туғызды. Алайда, өжет те қайсар, алғыр да зерек
Сұлтанмахмұт бұған бола мойымаған. Алдына адам болып
шығуды мақсат етіп қойған ақын ұмтылыс, ізденіс үстінде
болды. Жас ұрпақтың елге адал қызмет қылуы үшін өнер
үйренуіне, шарқ ұрып талмай еңбектенуіне өмір жолында
келер қиындықты жеңуді міндетіне алып, оптимистік қасиетін,
өнер сүйгіштік өр мінезін көрсетеді. Яғни, ол өзін «жарық
күнде сәуле қуған» халық баласы ретінде танытып, «елдің
бетін толған айдай болып көруге» уәде етеді. Сондай-ақ,
Сұлтанмахмұт – ұлы Абай дәстүрін жалғастырушы, Абайды
өзіне ұстаз тұтқан. Абай ашқан поэтикалық мүмкіндікті өзі өмір
сүрген қоғам шындығын, қайшылығын бейнелеуге еркін де кең
пайдаланған шебер ақын.
1. Мұғалімнің оқуы
Шығамын тірі болсам, адам болып,
Жүрмеймін бұл дүниеде жаман болып,
Жатқаным көрде тыныш жақсы емес пе?
Жүргенше өмір сүріп, надан болып.

Мен- балаң, жарық күнде сәуле қуған,
Алуға күнді барып белді буған.
Жұлдыз болып көрмеймін елдің бетін,
Болмасам толған айдай балқып туған.

Бұл сөзім асып айтқан асылық емес,
Ойында оты барлар асылық демес,
Тебем деп, тірі болсам надандықты,
Серт етіп, өз-өзіме еткем егес!
2. Оқушының оқуы
3. Өлеңнің тақырыбы мен идеясы туралы
1. Өлеңнің тақырыбы не? (Адамдық)
2. Жыр жолдарының идеялық мазмұнын
ашу
(Білім-ғылымға, өмірге деген құштарлық)
3. Осы өлеңнің мазмұны өздеріңе қалай
әсер етті?
Кім болуды армандайсыңдар?
4. Сұлтанмахмұттың көздеген мақсаты не?
5. Ауыспалы мағыналы (эпитет, теңеу)
сөздерді теріп жазу.
(Көрде тыныш жату, жарық
күнде сәуле қуған, алуға
күнді барып белді буған,
толған айдай балқып
туған,
ойында оты барлар,
надандықты тебу)
Ақындық тұлға немесе лирикалық қаһарман
С.Торайғыровтың
«Шығамын тірі болсам, адам болып» өлеңіндегі
лирикалық қаһарман – ақынның өзі, яғни ақынның
тұлғасы танылып тұр. Лирикалық шығармаларда
ақын
тұлғасы өлең кейіпкерімен тұтасып, кірігіп кетеді.
Ақын
өз атынан сөйлей отырып, сол дәуірдегі ұрпақтың
мұрат мақсатын, арман-аңсарын, сезім-күйін жырға
қосады.
1.Ақындық тұлға мен Адамдық дуэті
2. Ақын мен оқушы дуэті.
«Мен!» – ол сенің тұлғаң, ішкі менің.
Шы-ға-мын ІІ ті-рі бол-сам,ІІ а-дам бо-лып,
а)
Жүр-мей-мінІІ бұл дү-ни-е-де ІІ жа-ман бо-лып,
а)
Жат-қа-нымІІ көр-де ты-нышІІ жақ-сы е-мес пе?
б)
Жүр-ген-шеІІ ө-мір сүр-іп, ІІ на-дан бо-лып.
а)
1.Үш шумақты өлең
2.Төрт тармақты шумақ
3.Үш бунақты шумақ
4.Он бір буынды өлең жолы
5.Қара өлең деп аталатын
асқақты ұйқас: (а,а,б,а)
АБАЙ
Сұлтанмахмұт
1.Ұлттық сананың
оянуына ықпал етті.
2.Әлемдік даму
даңғылына апарар жол
өнер мен білімге
үндейді.
«Мен Адаммын!»
(Антонимдік ассоциация құру)
- Балалар, әрбір адамның да кемшілігі
болуы мүмкін. Алайда, ерік-жігеріміз
мықты болса – алмайтын қамал жоқ.
Өзіміздің кемшілік-қателерімізді
жөндеуге ешқашан да кеш болмайды.
Олай болса, адам бойындағы жақсы-
жаман қасиеттерді антонимдік жұп
арқылы топтастырайық:
Ақылды –

Білімді –

Еңбекқор –
Сұлтанмахмұт
Торайғыров

Ұстаз
- «Жақсы сөз – жарым ырыс»
деген, балалар. Қандай
тілек жақсы?
(Оқушылар жақсы
тілектерін ортаға салады)
Адамның өміріндегі мақсаты – өзін-өзі
танып, таза ақылына салып, ақ пен
қараны, жақсы мен жаман ойды
ажыратып, тура жолын – әлемдегі өз
орнын табу. Абай да: «Сен де бір кірпіш
дүниеге, кетігін тап та, бар, қалан» –
дейді.
С.Торайғыровтың
«Шығамын тірі болсам,
адам болып» өлеңін
жаттап келу.

Ұқсас жұмыстар

Шығамын тірі болсам адам болып 4 сынып

Ахмет Байтұрсынов "Қара бұлт"

Әдебиет әлемінде

Етікші аспабының бірімен аттас есімдік

СҰЛТАНМАХМҰТ ТОРАЙҒЫРОВ (1893 - 1920)

LOGO САБАҚТЫҢ БАРЫСЫ

Бағалау таксономиясы (Б.Блум)белгілері, сатылары

Сұлтанмахмұт Торайғыров ӨМІРБАЯНЫ

Тарих пәнінен сайыс сабақ

Абайдың лирика лирикасы

Пәндер