Әлеуметтану ғылымының негізгі тарихи даму кезеңдері

Презентация қосу

“Астана Медицина Университеті” АҚ

“Әлеуметтану” кафедрасы

Т ақырыбы:

Әлеуметтану тарихының негізгі кезеңдерін – ХХ ғ.
әлеуметтану даму кезеңдерімен салыстыру (О.Конт, Г. Спенсер,
Т.Парсонс, Р. Мертон)
(Ш.Уалиханов,А. Құнанбаев, М.Аженов,
Н. Аитов)

2014 жыл
1.Кіріспе

2. Әлеуметтану тарихының негізгі кезеңдері
(О.Конт, Г. Спенсер,Т.Парсонс, Р. Мертон)

3. ХХ ғ. әлеуметтану даму кезеңдері
(Ш.Уалиханов,А. Құнанбаев, М.Аженов,Н. Аитов)

4.Қорытынды
Әлеуметтану ғылымының негізгі тарихи даму кезеңдері

Әлеуметтану ХІХ ғасырдың 30-40 жылдары өз алдына
дербес ғылым болып қалыптасты. Оның негізін салушы
Огюст Конт (1798-1857ж.ж) болды. Оның әлеуметтану
тұжырымдамасының негізінде қоғам дамуының сатыларға
жіктелуі туралы идея жатыр.
Жалпы, О.Конттың тұжырымдамасы бойынша, әрбір
қоғамды ақыл-сана, жалпы идея басқарады деген идеалистік
ой жатыр.Сондықтан О.Конт жалпы қоғамның дамуын
адамдардың интеллектуалды ақыл-ойының, санасының бір
ізгілікпен дәйекті дамуының 3 кезеңі, яғни теологиялық,
метафизикалық және позитивистік сатыларын тұжырымдау
арқылы түсіндіреді.
1.Теологиялық кезең

Бірінші, яғни теологиялық сатыда адам қандайда бір құбылыс,
процесс, зат болмасын, оларды діни тұрғыдан түсіндіруге
тырысты, оларға табиғат пен өмірге байланысты жоқ ғажайып,
абстрактілі ұғымдарды қолданды.
2.Метафизикалық кезең

Екінші, яғни метафизикалық сатыда адам табиғаттан, өмірден
тыс абстрактілі ұғымдардан бас тартты,ендігі жерде
құбылыстарды, процесс, олардың мәні мен себебін
философиялық абстракциялы ұғымдардың негізінде
түсіндіруге тырысты.Бұл кезеңнің басты қызметі – ол қандай
да бір затты, құбылысты, процесті алмайық, оларды сын
тұрғысынан өткізіп қарауды қажет етеді. Сөйтіп екінші кезең
адамның интелектуалды дамуының ғылыми түрін, яғни
позитивизмді дайындайды.
3. Позитивистік кезең

Ал, үшінші, яғни позитивистік кезеңде адам құбылыс,
процестердің, заттардың абстрактылы мәндері мен
мазмұндарынан, себептерінен бас тартады.Ол тек қана
құбылыстарды бақылап, олардың арсындағы тұрақты
байланыс пен қатынастарды белгілеп отырады.
О.Конттың пікірінше, ғылым позитивтік сипатта болуы керек, ол үшін нақты
фактілерді оқып, үйрену керек.Нақтылы фактілер – бұл әлеуметтік
құбылыстар мен процестер.
Ғылымдардың дамуы, бір кезеңнен екінші кезеңге өтуі ретпен болады, бірақ,
ол бір уақытта болмайды.Бұл арада басшылыққа алатын бір қағида – ғылымға
қарапайымнан күрделіге, төменнен жоғарыға қарай даму тән.Обьект
қарапайым болған сайын одан алынатын позитивтік білім жеңілірек, тезірек
болды.Осыған орай позитивтік әдіс алғаш рет математика, физика,
астрономия, химия, биология ғылымдарында қолданған.
Герберт Спенсер (1820-1903 ж.ж.) - ағылшын философы, әлеуметтанушысы,
психологы және инженер, әлеуметтанудың негізін қалаушынардың бірі,
әлеуметтанудағы эволюционизмнің классигі.
Спенсердің басты еңбегі — "Синтетикалық философия" жүйесінің он томы, ол
теориялық жаратылыстану мен қоғамдық ғылымдарды ортақ эволюциялық
идеямен біріктіре отырып, мыналарды қамтьщы: "Негізгі бастамалар" (1862,
болмыстың алғашқы принциптері туралы кітап), "Биологияның негіздемелері" (
1864 - 1867), "Психология негіздемелері" (1879 - 1893), "Әлеуметтану
негіздемелері (3 томдык, 1876 — 1896). Баска да аса маңызды әлеуметтану
еңбектері — "Әлеуметтік статика" (1850) және "Әлеуметтану зерттеу пәні
ретінде" (1873).
Мертон Роберт Кинг (1910 жылы) - қазіргі құрылымдық функционализмнің
өкілі. Ол өзінің алдындағы функционалистердің функция қоғамның жеке
бөлікгері арасындағы байланысты нығайтып, олардың өзара әсерін камтамасыз
етеді деген тұжырымдамасына өзгертулер енгізеді. Оның пайымдауынша бір
құбылыстың әртүрлі функциялары болатыны сияқты, бір функция әртүрлі
құбылыстармен орындалуы мүмкін. Мертон мынандай үш негізгі постулатты
береді:
1.функционалды бірлік постулаты (жоғарыда айтылғандай);
2.әмбебап функционализм постулаты (функционалдық барлық әлеуметтік
құбылыстардың пайдалылығы);
3.функционалды қажеттілік, шарасыздық постулаты.
Қазақтың ұлы ойшыл-ағартушылары Шоқан мен Абайдың дүниетанымы мен
шығармашылық бағытында, тарих пен заман мәселелерін түсінуі мен талдауыңа,
әсіресе, мәдени мұраны меңгеру, дамыту, оны елдің рухани қажетіне жарату
әрекетінде мол үндестік байқалады. Бұл Абай мен Шоқанның ауыз әдебиетінің
асыл үлгілерін жас кезінен санаға сіңіріп, өшпес тағлым алуынан да, небір
шешендер мен ақындардың тапқыр сөздерін естіп есуінен де, арғы түбі шығыс
елдерінен таралған, араб, парсы, түркі тілдеріндегі қисса, дастан, аңыз, әпсана,
ғазел мүлкін өздігінше ізденіп оқып, білімін байытуынан да, орыс және Европа
кітаптары, соның ішінде олардағы фольклорлық нұсқалармен терең
таныстығынан да көрінеді. Шоқан халық әдебиетін тарихты танудың аса бағалы
ескерткіштері деп қараса, Абай көркемсөз байлығын жамағатты кәміл адамдық
жолдарға баулып, тәрбиелеудің, жақсылықтарды өнеге етіп көрсетіп, зұлымдық,
надандық атаулыны әшкерелеуің құралы санады. Абай осы мақсатты көздеп,
езінің шығармаларында ауыз әдебиетінде қалыптасқан неше алуан нақыл
сөздерді, мақал-мәтелдерді, тұрақты тіркестерді жаңғырта пайдаланды. Абайдың
халық елеңдеріндегі дәстүрлі ұйқастар мен буындық өлшемдерді, арнау, толғау,
жоқтау, жұбату секілді фольклорлық жанрларды қолдануы осыны көрсетеді.
Шығыс фольклорындағы фабулаларға сүйеніп, «Ескендір», «Масғұт», «Әзімнің
әңгімесі» тәрізді келемді туындылар жаратуы да ақынның жаһан халықтарының
рухани қазынасын кең игергендігін дәлелдейді.
Шоқан мен Абайдың қазақ тарихы туралы толғамдары өткеннің тәжірибесін
қорыту, халықтың сенімді болашағы үшін жол іздеу талабынан туған. Шоқан
секілді Абай да шығыс пен батыстың тарихи шежірелерімен жақсы таныс болған,
тарихи құбылыстарды бірі ғалым сипатында, екіншісі суреткер кезімен бағалап
отырғанымен, бұрынғы замандардың қалдырған сабақтарымен мүддесіне тарату
мұраттары жақын, халықты ғасырлар бойында тұмшалап келген қараңғылық
тұманынан арылтып, өркениеттің даңғыл жолына түсіру қажеттіктері
мәселелерінде екеуінің ойлары өте орайлас шығады. Шоқан өзінің тарихи-
этнографиялық, фольклорлық еңбектерінде қазақ халқын көркейтудің амалы оқу-
білім жүйесін жақсартуда деп көрсетсе, бұл аң бар Абай шығармаларының өзекті
жемісіне айналған. Түрік халықтарының генетикалық , мәдени бірлігін, тарихи
тағдырластығын айтқанда ұлы ойшылдар үні бірдей шығады. Мұның бәрін
Шоқан мен Абай өмір кешкен дәуірдің тарихи-әлеуметтік мұқтаждары мен
сауаптарының сабақтастығынан туындаған құбылыстар деп те қарауға болады.
Қазақ халқының тәуелсіздіктен айрылып, Ресейге бағынышты, кіріптар күн
кешкен заманында қоғам көкжиегінде жарқырап шыққан қайраткерлердің
қалдырған мұрасы өзінің тақырып кеңдігі, талдау тереңдігі, ойларының биіктігі
жағынан 19 ғасырдағы әлемдік озық ескерткіштер қатарына қосылады
Аитов Нариман Әбдрахманұлы (1925 - 1997 жылдар) - философия
ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы әлеуметтік
ғылымдар академиясының толық мүшесі. Аитов ресейлік және қазақстандық
әлеуметтану ғылымының көрнекті өкілдерінің бірі. Ол 300-ден астам ғылыми
жұмыстың авторы. Олардың ішінде 24-тен астамы ғылымимонографиялар.
ТМД елдерінің әлеуметтанушыларының арасында Аитов алғаш рет 1964 жылы
қоғамның әлеуметтік құрылымын зерттей отырып, әлеуметтік орын ауыстыру
мәселесін алға қойды. Сондай-ақ, ғалым тұлғаның әлеуметтік-кәсіби жағдайының
құбылмалығы туралы ойды алғаш айтып, дәлелдеп берді. 1987 жылы жарық
көрген "Социализм және теңдік" атты еңбегінде Аитов социализм кезіндегі теңдік
және теңсіздік мәселелеріне жаңа көз-қарасын білдірді. Аитов әлеуметтік
жоспарлаудың аймақтық жүйесі туралы ілімін өзінің 50-ден астам еңбегінде
сипаттап берді. Аитов тұрғыңдардың қоныстану мәселесін зерттей отырып,
қоныстану қарым-қатынасын қоғамдық қатынастардың ерекше түрі ретінде
негіздеуші ғалым
Аитов көп зерттеген саласы - еңбек әлеуметтануы. Техникалық прогрестің
әлеуметтік салдарларын әлеуметтанулық тұрғыдан зерттеу қажетілігін ұсынған
және әдістерін жасаушы да Аитов болды.. Аитов ғылыми-техникалық прогрестің
әлеуметтік әсерін зерттей отырып, жұмысшылар мен интеллигенция өкілдерінің
кәсіби мобильділігі, жұмыскерлерді жұмыспен қамтамасыз ету мен қайта окыту,
еңбектің өмірлік қажеттілікке айналуы сияқты мәселелерді алға қояды. Аитов
жоғары және арнайы орта білім беру мәселелері төңірегінде де ой қозғап, 4 кітап
пен 26-дан астам мақала жазды. Аитовтың 3 кітабы мен 50 мақаласы шетелде
басылып шықты. Ғалымның жетекшілігімен 18 ғылым докторы мен 52 ғылым
кандидаты дайындалды. Аитов Ресейде басылып шығатын "Әлеуметтанулық
зерттеулер" журналының редколлегия алқасының мүшесі болды.
. Аитовтың соңғы еңбектері:
Қазақстандық ауылдың тағдыры. Алматы, 1991 (К.Ғабдуллинамен бірге).
Өтпелі кезең қоғамы. Алматы, 1993. Өтпелі кезеңдегі жұмысшылардың еңбекке қатынасы.
Алматы, 1994. (Е. Раисовпен бірге);
ТМД елдерінің түрғындарының әлеуметтік құрылымы. Уфа, 1995.
Нарық әлеуметтануы. Лекциялар курсы. Алматы, 1995;
Интеллигенция. Социология бөлімінің студенттеріне арналған лекциялар курсы. Алматы,
1996.
Әлеуметтану негіздері. Алматы, 1997.
Тең емес адамдардың теңдігі. Алматы, 1998.
Білім әлеуметтануы. Алматы, 2000.[
Пайдаланылған
әдебиеттер

1.Аитов
1.АитовН.А.
Н.А.Основы
Основысоциологии.
социологии.Алматы,
Алматы,1997.
1997.

2.2.
2.2.Андрушенко
АндрушенкоВ.П.,
В.П.,Горлач
ГорлачН.И.
Н.И.Социология:
Социология:наука
наукаобобобществе.
обществе.Харьков,
Харьков,1996.
1996.

3.3.Антонов
АнтоновА.И.,
А.И.,Медков
МедковВ.М.
В.М.Социология
Социологиясемьи.
семьи.М.,
М.,1996.
1996.

4.4.Биекенов
БиекеновК.,
К.,Садырова
СадыроваМ.
М.Әлеуметтанудың
Әлеуметтанудыңтүсіндірме
түсіндірмесөздігі.
сөздігі.——Алматы:
Алматы:Сөздік-Словарь,
Сөздік-Словарь,2007.
2007.

5.5.www.Google.ru
www.Google.ru

6.6.Конт,
Конт,Огюст
Огюст——Биография.
Биография.Библиография.
Библиография.Философские
Философскиевзгляды.
взгляды.Высказывания
Высказывания

Ұқсас жұмыстар

КЕЗЕҢДЕРІН ТАЛДАУ

Социология ғылымы және оның құрылымы

Әлеуметтану ғылымның әдістері

Әлеуметтану ғылымның құрылымы

ӘЛЕУМЕТТАНУ НЕГІЗДЕРІ

Әлеуметтану ғылым ретінде

Әлеуметтану объектісі мен пәні

Әлеуметтану ғылым ретінде. Әлеуметтік білімнің құрылымы

Әлеуметтану ғылымының даму тарихы

Әлеуметтанудың дамуының негізгі кезеңдері

Пәндер