Сана және санасыздық

Презентация қосу

Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті.
Ақпараттық технологиялар факультеті

Сана және санасыздық
Дайындаған: Ысқақ Нұржігіт
Инф – 21к
Сана түсінігі психология саласында негізінен адам болмысы
тұрғысынан, яғни қоғамдық үдірістердің көрінісі, құбылыс
және адамзаттық тарих пен мәдениетті жалғастыруды қамтамас етуші әдіс
ретінде қарастырылады. Сана қоғамдық және жеке «өлшем» бірлігінен
көрінеді. Шын мәнісінде, сана арқылы қоғамдағы байланысты жеке адам
өзінде бекітеді.
Сана — бейнеге сүйене қоғаммен қарым-қатынасқа түсе алатын адам
қабілеттілігі, адамның заттармен байланыс іс-әрекеті, табиғи және мәдени
қатынасы, қашықтағы, жақындағы адамдар өзара қатынасы мен қызметі,
яғни осы образдарды өзінің мінез-құлық бағытында әдіс-тәсілі ретінде
пайдалану. Сана түсінігі бұл психика түсінігі; психика тірі жанның қоршаған
ортаментікелей байланыс тәсілі (сондай-ақ жеке адам) деп түсіндіріледі,
демек олардың өмірлік үрдістерінде әсерлендірушісі және көрінісі
ретіндегі, психикалық қабілеттілік жыйынтық, табиғи және
ғарыштық ырғақтар байланыстарында адамның қоғамдық және мәдени іс-
әрекеттерінде өз-өзіне бағыт-бағдар жасай алуы мен басқара алатын
қабілеттілікпен қамтамасыз етуі.
Сана құрылымы
Сана мидың айналадағы объективтік шындықты
бейнелеуінен туады, яғни ми қызметінің жемісі.
Адамның психикалық өмірінде кездесетін негізгі психикалық
процестерге таным процестері — түйсік,
қабылдау, зейін, елес, ес, қиял, ойлау мен сөйлеу: эмоциялық,
процестер адамның көңіл-күйлері сезімі; ерік процестері —
адамның алдына қойған мақсатына ұмтылуы, талаптануы
және соған байланысты әрекет жасауы жатады. Осы
психикалық процестердің құрылымы деп сана құрылымын
айтады.
Сана мен іс-әрекеттің бірлігі
Сана мен іс-әрекеттің бірлігі - сананың генетикалық және
функционалдық байланыс бірлігі. Бұл ұстаным ғылыми
психологияның философиялық
және методологиялық іргетасын қалайды. Психология
ғылымының негізгі принциптерінің бірі — сана іс-әрекетті,
іс-әрекет саналы болуға тиісті дегенді ұстанады.
Санаастылы — психиканың түрлі саналанбайтын
жүйелерін (мысалы: санаалды мен санасыздық) немесе
олардың жиынтығын білдіретін жинақтаушы ұғым.
Санасыздық
Санасыз — санасыз акт, адамның жан дүниесінде санадан тыс
атқарынатын әрекет. Санасыз әрекетке адам мән бере қоймайды. Санасыздық,
субъект өзіне әсері бар екенін есеп бере алмайтын шынайы құбылыстың
ықпалымен болатын психикалық үрдістер, актілер мен күйлер жиынтығы
немесе психикалық бейнелеудің формасы. Санасыздың санадан
айырмашылығы: санасыздықты ырықты бақылау және ондай әрекеттерді
бағалау мүмкін емес. Санасыздықта өткен, қазіргі және болашақ жай бірігіп бір
психикалық актіде іске асады (мысалы, түс көруде). Санасыздық балада
ертеректе болатын (таным әрекетінде): ойлауында, интуициясында
аффектісінде, үрейленгенде, түстерінде, гипноздық жағдайда көрініс береді.
Санасыздық құбылыстарды психоанализ бағытымен түсіндіруге әрекеттеніп 3.
Фрейд "санасыздықты динамикалық ығыстыру" терминін ғылымға енгізді. Ол
санасыздықта әлеуметтік нормалардыңталабына байланысты іске аспаған
әуесқойлықпен құштарлықтар болады деп түсінген. Психолошяда
санасыздықты зерттеуге қазіргі кезде көп көңіл бөлінуде.
Сананың бүлінуі — орталық жүйке жүйкесінің
зақымдалуынан туындайтын психикалық ауру адамның миы әр түрлі
жағдайларға байланысты ауруға шалдығуы мүмкін. Ми зақымдалған кезде
оның жоғары жүйке қызметі өзгеріске ұшырайды. Адамның қабылдауы,
ойлауы, көздеген әрекегі бұзылады. Балаларда сананың бүлінуі әр түрлі
кезеңде орталық жүйке жүйесінің зақымдалуынан болады. Біреуінде
зақымдану құрсақта жатқан кезде болса, енді біреуінде туғаннан кейін 3
жасқа дейін болады. Процестің өзін тікелей миға әсер еткен дәл осы кезеңде
оның зақымдануын органикалық зақымдану, ал балалардың өздерін
олигофрендер деп атайды. Санасына зақым келген, санасы бүлінген
балалардың психикасын психологияның арнайы саласы
— дефектология ғылымы қарастырады. Балалардың орталық жүйке жүйесінің
бұзылуы әртүрлі себептерге (әйелдердің жүкті кезде жарақаттануы,
анасының немесе баласының жұқпалы аурулармен ауыруы, анасының теріс
резус-факторы, зат алмасудың бұзылуы және т.б.) байланысты болады. Ал
мидың зақымдануынан жоғары жүйке жүйесінің қызметі қатты бүлінеді. Бұдан
бүкіл психикалық процестердің дамуы бұзылады. Кейде 3 жастан кейін де
баланың санасы бүлінуі мүмкін. Оған әр түрлі жарақаттар, мидың қабынуы,
психикалық аурулар және т.б. себеп болады. Бұдан балалардың бүкіл
психикалық процестері — ойлау, сөйлеу, есте сақтау, қабылдау және т.б.
қабілеттерінің дамуы бұзылады. Ақыл-ойы кем мектеп оқушыларындағы басты
белгі және психикалық ерекшелік — ойлау процестерінің жетілмеуі (атап
айтқанда, ой қорытындылаудың, талдап жинақтаудың нашарлығы) болып
табылады. Мұның бәрі сананың бүлінуінен болады
Санасыз әрекет — адамның жан
дүниесінде санадан тыс атқарылатын әрекет.
Санасыз әрекетке адам мән бере қоймайды,
қашан, қалай болғаны жөнінде есеп бере
алмайды. Санасыз әрекеттің қарапайым
мысалына адамның ой жүгіртпей істелетін
дағдылы әрекеттері, түс көру, кейбір мәселенің
шешімін кенеттен аян бергендей табуы, т.б.
жатады. Санасыз әрекет туралы ойлар Г.
Лейбниц, В. Вундт, З. Фревд. т.б. ғалымдардың
еңбектерінде кездеседі. Санасыз әуестік —
белгілі бір уақытта адамның өзі түсінбейтін,
бірақ оның психологиясы мен қылығына әсер
ететін адамның ішкі түрткілері, қажеттіліктері,
қылық себептері
Дайындаған: Ысқақ Нұржігіт
Инф – 21к

Ұқсас жұмыстар

Сананың бұзылысы

Санасыз әрекет

Иррационализм философиясы

Зигмунд Фрейд өмірбаяны

САНА ТУРАЛЫ ТҮСІНІК

Шетелдік психологиялық тұжырымдамалардағы психикалық даму мәселелері

Әлеуметтік болмыс

ШЖҚ Жоғарғы медициналық колледжі КМК

БОЛМЫС ФИЛОСОФИЯСЫ. БОЛМЫСТЫҢ НЕГІЗГІ ТҮРЛЕРІ

Психология ғылым ретінде

Пәндер