Жабы жылқы қолтұқымын сипатта

Қызылорда қаласы

№43 Ж. Махамбетов атындағы қазақ орта мектебінің биология-география пәні мұғалімі

Досжанова Тоғжан Шекербекқызы

Үй тапсырмасын сұрау

Логикалық сұрақтар

1. Жер бетінде қандай жануардың төрт тізесі бар?

т ү й е

2Өкпе ауруымен ауырмайтын үй жануары?

и т

3. Әлемдегі ең биік жануар?

к е р і к

4. Бір жақ қырымен жатып ұйықтайтын жыртқыш сүтқоректі?

а қ а ю

5 Жер бетіндегі ең тісі көп жәндік?

Ұ л У

Бунақденеқоректілер

Кемірушілер

Жұптұяқтылар

Жыртқыштар

Төменде берілген жеке отрядтардың тұсына сәйкесін жазыңдар

Күрек тістері жақсы жетілген.

Дене температурасы онша тұрақты емес.

Түр құрамы өте көп.

Сойдақ және азу тістері жақсы жетілген.

Миы жақсы жетілген.

Үшінші және төртінші саусақтары жақсы жетілген.

Қарақұйрық, ақбөкен, бегемот.

Кірпі, жұпартышқан, жертесер.

Борсық. күзен, қабылан.

Қалқанқұлақ, жайра, көк суыр.

Тұмсығы алға қарай шығынқы.

Сойдақ тістері өте көп.

Тістерінің құрылысы біркелкі.

Кей түрі ін қазып тіршілік етеді.

Қуысмүйізділер деген тұқымдасы бар.

Жаңа сабақ

Сабақтың тақырыбы: Жылқы шаруашылығы

Түр: Қазақы жылқы

Туыс: Адай жылқысы

Тұқымдас:Жолат, домбай т. б

Отрядь: Тақтұяқтылар

Класс: Сүтқоректілер

Тип: Көпжасушалыра

Дүние: Жануарлар

Қазақы жылқы

Қазақстанда ерте кездерден бастап, өсіріп келе жатқан қолтұқымның бірі - қазақы жылқы. Оның негізгі тобын - «жабы» деп атайды. Бұл қолтұқым көлік малы ретінде және еті, сүті үшін де өсіріледі. Дене бітімі шымыр, қатаң ауа райына төзімді. Жыл бойы жайылымда, жемшөп талғамайды, тез қоңданады, салт мінуге ыңғайлы. Ең байырғы тұқымы нашар қазақы жылқы - жабы. Оның шоқтығына дейінгі биіктігі - шамамен 145 см, тұрқы - 150 см, салмағы - 460-470 кг. Жайылымда семіртілсе, одан 230-250 кг таза ет алынады. Жабы жылқылары Атырау, Ақтөбе, Қарағанды, Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан, Алматы, Жамбыл, Шығыс Қазақстан, Ақмола аймақтарында өсіріледі

Адай жылқысы

Қазақстанның батыс аймақтарында ертеден өсіріп келе жатқан қолтұқымы - адай жылқысы. Жергілікті халық «дала көркі» деп ерекше дәріптейді. Оны салт мініс көлігі ретінде пайдаланады

Көшім жылқысы

Көшім жылқысы да халықтық сұрыптау нәтижесінде Батыс Қазақстан аймағында шығарылған. Жергілікті биелерді басқа асыл тұқымды айғырлармен жұптастыру арқылы алынған қолтұқым

Қостанай жылқысы

Қостанай және Ресейдің Челябі аймақтарында өсіріледі. 1951 жылы өз алдына жеке қолтұқым ретінде бекітілген. Жергілікті қазақы жылқылардың биелерін асыл тұқымды қалмақ, дән, орлов жылқыларының айғырларымен жұптастыру арқылы шығарылды. Бұл қолтұқым тебінге төзімсіз.

Қазақстанның батыс өңірінде соңғы жылдары жылқының - мувалжар қолтұқымы шығарылды. Ол негізінен етті және сүтті бағытта өсіріледі. Биелері жылына 3000 литрдей сүт береді.

Қазақстанда жоғарыда аталған қолтұқымдардан басқа жон, желғор, қарабайыр, буденный, түрікменнің ахалтекесі жылқылары өсіріледі. Жылқы малын тек көлік ретінде ғана емес, оның дәмді еті, шипалы қымызы үшін де өсіреді

Жылқы өнімдері

Қымыз

Қымыздың 3 мың жылдық тарихы бар. Қымыз - халқымыздың кәделі әрі киелі сусыны. Қымыздық 40-қа жуық түрін дайындайды. Оны дайындау тәсілдері де түрліше. Мысалы, уыз қымыз, бал қымыз, бесті қымыз, дөнен қымыз, жуас қымыз, қысырақ қымыз, шырғанақ қымыз және басқа да түрлері бар. Қымыздың шипалық қасиетіне шет елдер де көңіл бөле бастады. Халқымыздың ұлттық мерекесінің бірі «қымызмұрындық» деп аталады

Ет өнімдері

Жылқы етінен өндірілетін өнімдер: жал, жая, қарта және шұжық. Жал - желке шайы, жая - екі жамбастың сырты, яғни сауыр еті. Қазы - қабырғаның майлы сүбе еті. Қарта - тік ішектің майлы бөлігі. Шұжық - туралған ет пен май тығылып, илектен жасалған тағам