Нарықтың мәні

Қарағанды мемлекеттік медициналық университеті.

Кафедра:Қазақстан тарихы және саяси- әлеуметтік пәндер.

Тақырыбы:Нарық. Түрлері, құрылымы, үлгілері

Орындаған:Байшонов М. Б.

Тексерген:Бегимбетова Р. К.

Қарағанды 2010 ж.

Кіріспе.

Негізгі бөлім .

1. Нарықтың мәні.

1. 1Нарық қызметтері.

1. 2. Нарықтың құрылымы.

1. 3. Нарық функциялары.

1. 4. Нарық жетіспеушіліктері.

1. 5. Нарықтық қайта құрудың Қазақстандық үлгісі.

1. 6. Қазақстан республикасы жедел экономикалық, әлеуметтік және саяси жаңару жолында.

2. Инфрақұрылым.

Қорытынды.

Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе.

Дамыған елдердің қазіргі таңдағы экономикасының нарықтық болуымен ерекшеленеді. Нарықтық экономика негізгі экономикалық мәселелерді ең тиімді жолмен шешетін жүйе болып шықты. Ол бірнеше ғасырлар бойы құрылды, өркениет формасын қабылдады және болашақта бүкіл әлем елдерінің экономикалық кейпін анықтап отырады. Осы тақырыптың өзектілігі біздің еліміздегі әкімшіл-әміршіл жүйеден нарықтық экономикаға өтуіне байланысы жоғары болып отыр.

Нарық дегеніміз:

Белгілі жүйе, әлі айырбас нәтижесімен жағдайына немесе өндіріс факторына қарай өндірістік қатынастарды қысқарту, шаруашылық субьектілерін байланыстыратын ұйым.

Өзін-өзі ретеуші ұдайы өндіріс жүйесі.

Қоғамды тұтыну үш өндірісті келістірудің тиімді механизмі сондықтан нарық әлемдік өркениеттің басты жетістігі.

Тауар айырбасының аясы, сатушы мен сатып алушылар арасындағы белгілі экономикалық қатынастар жүйесінің сипаттамасы.

Сатушы мен сатып алушы арасындағы тауарды өткізу жайлы қатынастар жүйесі.

Мал шаруашылығынан егіншілік шаруашылығының бөлінуі кезінде.

Шаруашылықтың өзіндік түрінің пайда болуы кезінде.

Сауданың құрылуы кезінде.

Ұдайы өндіріс процесін үнемі қамтамасыз ету.

Экономиканың жағдайы туралы обьективті ақпарат көзі.

Өндіруші мен тұтынушы арасындағы байланыс буыны.

Тауар мен еңбектің қоғамдық маңызын анықтау құралы.

Бәсеке арқылы тиімсіз шаруашылық түрінен экономикалық сауықтыру, тазарту.

Тауар өндірушіні жоғары сапалы және жоғары еңбек өнімділігіне экономикалық тұрғыдан мәжбүр ету.

Тұтынушылық табыс еңбегіне қарай таңдауға еркіндік беру.

Территориялық-базар, биржа, аукцион, жәрмеңке, аймақтық нарық, ішкі және әлемдік нарық.

Бәсекелестік тұрғысынан-монополиялық, олигополиялық, таза монополиялық, еркін нарық.

Тепе-теңдік тұрғысынан екіге бөлінеді:баланстанған, баланстанбаған.

Салалық тұрғысынан:салалық, сала аралық, ішкі сала аралық.

Тауарды бағыттау тұрғысынан-азық-түліктік, тағамдық, азық-түліктік емес, тағамдық емес.

Заңдылыққа сай келу тұрғысынан:арнайы, ресми, ресми емес.

Жетілу деңгейі тұрғысынан:дамыған, қалыптасушы нарық.

Нарық субьектісі тұрғысынан:сатушы және тұтынушы.

Нарық функция- лары:

Ақпараттық

Делдалдық

Баға құрушы

Реттеуші.

Сауықтырушы

Нарықтық жүйені атқару экономикалық реттеушілердің іс-әрекетіне байланысты. Осы жағдай экономикалық тұрақсыздықты жеңеді.

Нарықтық ортаның бақылаусыздық негізінде бәсекенің еркіндігін шектейтін монополизацияланған құрылымдар пайда болады.

Нарық жұмысқа жарамды халықты кепілденген еңбектік төлемақымен немесе тұрақты түрде жұмыспен қамтамасыз ете алмайды. Әрбір адам қоғамдағы белгілі бір орын алуына өзі ғана әсер ете алады, мұның барлығы қалай болса да әлеуметтік жағынан қабаттануға, әлеуметтік топтарға, яғни кедей мен бай етіп бөлінуге мәжбүр болады. Нәтижесінде әлеуметтік жағдай күрделене түседі.

Нарықтық экономика-ның моделдері

Қытай моделі

Оңт. Кореялық модель

Француз моделі

Швед моделі

Неміс моделі

Америка-лыќ модель

Жапондық модель

Қазақстанда нарық проблемасы бойынша зерттеулер салыстырмалы түрде жуырда басталды және оған деген қызығушылық ұдайы өсуде. Бұл жұмыстарда’’мемлекет’’, ’’нарық’’ұғымдарының мәні және олардың өндіріс категорияларымен байланысы қарастырылған. Бірақ мемлекет- нарық-экономика -қатынастарын зерттеу, әдеттегідей, олардың мәні мен мазмұнын тануға негізделетіндіктеріне байланысты, онда олар ерікті немесе еріксіз түрде тек жеке аймақтармен шектеледі.

Қазақстанда мемлекеттік құрылымдық қайта құруға стратегияның араласуынан қашып құтылу мүмкін емес, өйткені қуып жететін экономика моделін іске асыру үшін ғана емес, сонымен бірге әзірше толық көлемде қалыптаспаған нарықтық шаруашылық механизмді толықтыру, түзету үшін қажет. Жаңа тұжырым-аймақтың тұрақты әлеуметтік дамуы үшін жағдайлар жасауға бағытталуы керек, бұл ең алдымен оның әлеуметтік проблемаларын шешудегі басымдықты болжайды. Сондықтан тұтынушылар нарығын дамыту және қажетті инфрақұрылымды құру үшін күрделі салымдар түрінде тұтыну сферасына бірінші кезекте көңіл бөлу қажет.

Нарыққа әсер етуші факторлар:

Меншік түрлерінің көп болуы(жеке, мемлекеттік, ұжымдық)

Нарық субьек-тілерінің жауапкершілік-тері мен тәуелсіздіктері.

Тауар өндірушілер мен сауда делдалдарының бәсекелестігі.

Нарыққа өнімдерді шығару.

Өнімге бағаны қою.

Қажетті инфра- құрылымның болуы.

Нарықттық экономиканың субьектілері

Үй шаруашылығы материалдық(жер менкапитал) және адами (еңбек пен кәсіпшілдік) ресурстарды өткере отырып, оларды фирмаларға нарық ресурстары арқылы ұсынады.

Фирмалар өндіріс ресурстарын біріктіреді және қозғалысқа келтіріп, өнім шығарады, қызметкөрсетеді және осы тауарды ұсынады.

Үкімет фирмалардан салық алып, жеке кәсіпорындарға дотациясубсидия береді және кәсіпкерлерден қажетті ресурстарды сатып алады.

Инфрақұрылым дегеніміз- бұл институттар (ұйымдар, фермалар және мекемелер) жиынтығынан тұратын және нарықтың дамуы мен қызмет жасау үшін қалыпты жағдай қалыптастыратын мекемелер жиынтығы. Қазіргі уақытта бұл институттар бір- бірімен байланысты және мүдделі. Ерекше нарық шеңберінде жұмыс істеп, бір- бірімен байланысты және арнайы міндеттер атқаратын институттардың жиынтығы нарықты экономиканың инфрақұрылымын құрастырады.