Экологиялық білім берудің негізгі ұстанымдары

Презентация қосу

ӘЛ-ФАРАБИ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ
АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ
ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
УНИВЕРСИТЕТІ
География
География және
және табиғатты
табиғатты пайдалану
пайдалану факультеті
факультеті
Тұрақты
Тұрақты даму
даму жөніндегі
жөніндегі ЮНЕСКО
ЮНЕСКО кафедрасы
кафедрасы

Экологиялық
білім

Орындаған: Экология мамандығының 1 курс
магистранттары
Экология проблемасы тек бүгін көтеріліп отырған жоқ. Олар
ғасырлар бойы ғалымдардың зерттеу объектісінен түскен жоқ.
Адамзат баласына экологиялық тәрбие мен білім берудің
маңыздылығы ІХ-ХV ғғ. ғұламалары Әл-Фараби, Ж.Баласағұн,
М.Қашқари, Қ.А.Иассауи, Қорқыт ата-бабалардан бастау алады.
Қоршаған
Қоршаған ортаны
ортаны қорғау
қорғау проблемасы
проблемасы әр
әр кезеңде
кезеңде де
де өткір
өткір қойылып
қойылып отырды.
отырды.
Қоршаған
Қоршаған ортаны
ортаны күйзелтпеу,
күйзелтпеу, оны
оны асқындырмау
асқындырмау әрбір
әрбір адамның
адамның қасиетті
қасиетті борышы
борышы
деп
деп түсіндіреді.
түсіндіреді. Алайда,
Алайда, осы
осы қоршаған
қоршаған ортаны
ортаны біреулер
біреулер білместікпен
білместікпен ластап
ластап жүрсе,
жүрсе,
екінші
екінші біреулері
біреулері «Табиғаттың
«Табиғаттың жаратылысы
жаратылысы ешқашан
ешқашан да
да өзгермейді,
өзгермейді, оо баста
баста қандай
қандай
болса, сол күйінде мәңгі сақталады» деген тұжырымның жетегінде, ал үшіншілері
болса, сол күйінде мәңгі сақталады» деген тұжырымның жетегінде, ал үшіншілері
«Біз
«Біз табиғаттың
табиғаттың қайырымдылығын
қайырымдылығын күтіп
күтіп отырмай,
отырмай, оны
оны бағындыруымыз
бағындыруымыз керек»
керек»
деген
деген ойда
ойда болады.
болады.

Айта
Айта кету
кету керек,
керек, ХІХ
ХІХ ғасырдың
ғасырдың өзінде
өзінде табиғатқа
табиғатқа деген
деген дұрыс
дұрыс көзқарастар
көзқарастар да
да болды.
болды.
Мысалы,
Мысалы, белгілі
белгілі философ
философ Ф.Энгельс
Ф.Энгельс «Табиғат
«Табиғат диалектикасы»
диалектикасы» атты
атты еңбегінде
еңбегінде «...
«... біз
біз
табиғатты жеңдік деп шаттанбайық, себебі әрбір жеңісіміз үшін, табиғат бізден кегін
табиғатты жеңдік деп шаттанбайық, себебі әрбір жеңісіміз үшін, табиғат бізден кегін
алып
алып отырады.
отырады. Осындай
Осындай жеңістердің
жеңістердің аяғы
аяғы біз
біз күтпеген
күтпеген нәтижелерге,
нәтижелерге, дағдарыстарға
дағдарыстарға
әкеліп
әкеліп бұл
бұл жеңістердің
жеңістердің маңызын
маңызын жоққа
жоққа шығарады»,
шығарады», -- деп
деп ойын
ойын білдірген
білдірген екен.
екен.

Егер
Егер бұдан
бұдан да
да ары
ары баратын
баратын болсақ,
болсақ, осыдан
осыдан екі
екі мың
мың жылдай
жылдай бұрын
бұрын сол сол заманның
заманның
ғалымы
ғалымы Эпикур – «Табиғатты қорлауға болмайды, адамдар өзіне қажетті тілектерін,
Эпикур – «Табиғатты қорлауға болмайды, адамдар өзіне қажетті тілектерін,
оны
оны ырқына
ырқына көне
көне отырып
отырып залал
залал келтірмей
келтірмей іске
іске асыруы
асыруы тиіс...
тиіс... »» -- депті.
депті.
Бүгінгі
Бүгінгі қоғам
қоғам алдында
алдында тұрған
тұрған негізгі
негізгі
мәселелердің
мәселелердің бірі
бірі -- экологиялық
экологиялық
мәселелер,
мәселелер, табиғатты
табиғатты қорғау
қорғау және
және
табиғи
табиғи байлықтарды
байлықтарды үнемді
үнемді
пайдалану
пайдалану болғандықтан
болғандықтан
Республикада
Республикада қоршаған
қоршаған ортаны
ортаны
қорғау
қорғау үкіметіміздің
үкіметіміздің саяси,
саяси,
экономикалық
экономикалық және
және әлеуметтік
әлеуметтік
міндеттерінің
міндеттерінің негізі
негізі болып
болып
саналады.
саналады.
*Елбасы
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың
Н.Ә.Назарбаевтың 2030
2030 жылға
жылға дейінгі
дейінгі стратегиялық
стратегиялық даму
даму бағдарламасында
бағдарламасында қоршаған
қоршаған
ортаны
ортаны ластауға,
ластауға, экологиялық
экологиялық қалыпты
қалыпты жағдайды
жағдайды бүлдіруге
бүлдіруге жол
жол бермеуге
бермеуге зор
зор көңіл
көңіл
бөлінгендіктен,
бөлінгендіктен, оқушыларға
оқушыларға экологиялық
экологиялық білім
білім беріп,
беріп, табиғатты
табиғатты қорғауға
қорғауға тәрбиелеу
тәрбиелеу бүгінгі
бүгінгі
күннің
күннің кезек
кезек күттірмейтін
күттірмейтін өзекті
өзекті мәселелерінің
мәселелерінің бірі
бірі болып
болып табылады.
табылады.
*Экология
Экология -- бүкіл
бүкіл адамзат
адамзат баласының
баласының шалыс
шалыс басқан
басқан әрбір
әрбір іс-әрекетіне
іс-әрекетіне келешекте
келешекте шек
шек қоятын,
қоятын,
оның
оның тыныс
тыныс -- тіршілігіне
тіршілігіне тікелей
тікелей атсалысатын
атсалысатын ғылымның
ғылымның жаңа жаңа саласы.
саласы. Ол
Ол қоршаған
қоршаған ортаны
ортаны
кесапат
кесапат жағдайлардан,
жағдайлардан, кейбір
кейбір көлденең
көлденең оқиғалардан
оқиғалардан сақтауға,
сақтауға, табиғатпен
табиғатпен арадағы
арадағы тепе-
тепе-
теңдікті
теңдікті қалпына
қалпына келтіруге
келтіруге бағытталған
бағытталған маңызды
маңызды мемлекеттік
мемлекеттік және
және әлеуметтік
әлеуметтік шара.
шара.
* ҚР
ҚР «Қоршаған
«Қоршаған ортаны
ортаны қорғау
қорғау туралы»
туралы» (73-74
(73-74 баптар),
баптар), ҚР
ҚР «Білім
«Білім туралы»
туралы» заңдарында
заңдарында (3-бап)
(3-бап)
экологиялық
экологиялық білім
білім мен
мен тәрбие
тәрбие беру
беру мемлекеттік
мемлекеттік саясаттың
саясаттың білім
білім беру
беру саласының
саласының негізі
негізі болып
болып
табылатыны
табылатыны атап
атап көрсетілген.
көрсетілген.
*Бүгінгі
Бүгінгі таңда
таңда шегіп
шегіп отырған
отырған экологиялық
экологиялық
зардаптар
зардаптар бүкіл
бүкіл адамзат
адамзат қауымын
қауымын алаңдатып
алаңдатып
отыр.
отыр. Қазақстандағы
Қазақстандағы Арал,
Арал, Балқаш
Балқаш
проблемаларын,
проблемаларын, Семей
Семей полигонын
полигонын және
және тағы
тағы
басқаларды
басқаларды адам
адам қолымен
қолымен жасалған
жасалған залалдар
залалдар
деп
деп түсінуге
түсінуге болады.
болады. Көптеген
Көптеген ғалымдардың
ғалымдардың
пікірі
пікірі бойынша,
бойынша, табиғаттағы
табиғаттағы күрделі
күрделі
өзгерістерді
өзгерістерді болдырмау
болдырмау үшін
үшін экологияның
экологияның
адам
адам психологиясындағы
психологиясындағы экологиялық
экологиялық
мәдениетті
мәдениетті дамытып,
дамытып, қалыптастырудан
қалыптастырудан
бастау
бастау қажет
қажет деген
деген ұсыныстарды
ұсыныстарды айтады.
айтады.
Экологиялық мәдениетті қалыптастыру бала кезден
басталады, ал балаларға қоршаған орта туралы көзқарастарын
үнемі кеңейтуге ұмтылу тән.

Экологиялық ағарту осыны қанағаттандыра алады, сондықтан
білім берудің негізгі баспалдағы - мектепте оны қолға алу
керек. Қоғамның экологиялық мәдениеті негізі балалық
шақтан қалыптасқан әр адамның экологиялық мәдениетінен
тұрады.

Қазіргі таңда мектептердің басым көпшілігі бүгінгі күні осы
бағытта балаларға үздіксіз экологиялық тәрбие мен білім беру
ісін өзінің негізгі міндеттерінің бірі ретінде қарастыруда
немесе кейбір мектептерде жекелеген пәндерде экологиялық
білім мен тәрбие беріп оқушыларды экологиялық мәдениетті
тұлға ретінде қалыптастыруда
Экологиялық білім беру мәселесі
ұлттық педагогиканың негізгі арқауы
десек те болады. Түркі жұрты
табиғатпен тікелей қарым-қатынаста
өмір сүргендіктен, табиғатқа деген
қамқорлыққа үлкен жауапкершілікпен
қараса, ұлы ақын Абай табиғаттың
ерекше құбылыстарын өз туындыларын
арқау ете отырып, ұлттық экологиялық
мәдениеттің негізін қалады.
Ал ұлттық білімнің негізін салушылар
А.Байтұрсынов, М.Дулатов,
М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов және тағы
басқалар қоршаған ортаны аялау,
салауатты өмір сүру салтын құрудың
ғылыми алғы шарттарын жасады.
Жоғары және орта оқу орындарында экологиялық білім және
тәрбие беру мәселелеріне көптеген ғалымдардың ғылыми-
зерттеу еңбектері арналған. Белгілі эколог-ғалым академик Әлия
Бейсенова мектептен бастап жоғары оқу орындарындағы ұлттық
экология ғылымының жүйесін жасады. Сонымен қатар
экологиялық мәдениетті қалыптастыру Н.Сарыбековтың
еңбектерінде негізгі орын алады.

Гуманитарлық-экологиялық бағыттағы мектеп-гимназияның
экологиялық білім және тәрбие беру кешенін жасауда Ресей
ғалымдары Е.С.Сластенинаның, Н.А.Рыковтың,
А.И.Щербаковтың және қазақстандық ғалымдар
Ә.Бейсенованың, М.Сарыбековтың, Ж.Жатқанбаевтың,
Е.Мәмбетқазиевтің ғылыми ұсыныстарын, сонымен қатар
халықтық педагогика негізінде экологиялық тәрбие беру
мәселесі бойынша профессор С.Қалиев, К.Қожахметов,
К.Бөлеев және тағы басқа ғалымдардың зерттеу жұмыстары
мектептің оқу-тәрбие үрдісінде пайдаланылды және
оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие беруде
Ы.Алтынсарин атындағы Қазақтың Білім академиясының
орта білім беру институтының әдіскер ғалымдары ұсынған
ғылыми тұжырымдамалары басшылыққа алынды
*Қазіргі таңда экологиялық
дайындықтан өткен тәрбиешілердің,
мұғалімдердің жеткіліксіз болуына
және оқу құралдары мен
бағдарламалардың болмауына
байланысты 323 000 бала экологиялық
тәрбие беру жүйесінен шет қалып
отыр. 3 млн-нан аса оқушылар оқитын
республика мекетептерінде экология
сабақтары жүйелі түрде өткізілмейді.

Оқу
Оқу процесінде
процесінде пайдаланатын
пайдаланатын экология
экология
пәні
пәні бойынша
бойынша оқулықтар
оқулықтар менмен оқу
оқу
құралдары
құралдары ескірген,
ескірген, қазіргі
қазіргі таңдағы
таңдағы
Қазақстандағы
Қазақстандағы экологиялық
экологиялық
проблемалардың
проблемалардың ерекшеліктерін
ерекшеліктерін көрсете
көрсете
алмайды.
алмайды. Осы
Осы күнге
күнге дейін
дейін елімізде
елімізде
экологиялық
экологиялық білім
білім берудің
берудің біртұтас
біртұтас
бағдарламасы
бағдарламасы және
және экологиялық
экологиялық арнайы
арнайы
мектептер,
мектептер, гимназиялар,
гимназиялар, лицейлер
лицейлер жоқ
жоқ деп
деп
айтуга
айтуга болады.
болады.
* Экологиялық білім беру мен тәрбиелеудің міндеттеріне табиғат туралы,
оның тұтастығы және қоғаммен бірлігі хақындағы ғылыми негізделген
білімді меңгеру, оған ықпал етуге байланысты туындайтын практикалық
шараларды дәлелдеп орнықтыру, қоғам мен адам үшін табиғаттың
құндылығы шексіз екенін ұғындыру, табиғи ортада дұрыс жүріп–тұрудың
нормаларын сақтау, табиғат пен сырласа білу қабілетін дамыту, табиғат пен
қайта түлеген ортаны жақсарту жөніндегі қызметті сауатты ұйымдастыру
жатады. Міне, осы міндеттерді шешу жастардың экологиялық білімін
арттырып, олардың табиғатқа деген қарым–қатынасын қалыптастыруға
бағытталады.
*Қазіргі кездегі жастар тәрбиесінің өзекті мәселелерінің бірі
экологиялық білім мен тәрбие әлемдегі экологиялық деректерді
ғылыми мағлұматтық білім мен тәрбие процесінде пайдалану
мұғалімнің терең білімділігіне, педагогикалық шеберлігіне,
жоғары мәдениеттілігіне байланысты. Ең басты міндеттердің
бірі табиғатты қорғау мәселелері мен оқушыларды ғылым
негізінде теориялық және практикалық біліммен қаруландыру.
Бұл үшін экологиялық білімнің негізгі көздері химия, физика,
биология, география, астрономия пәндері.
*Экологиялық білім мен тәрбие беру қазіргі кезде барлық
ғылымдар саласымен сабақтастықта әрекет ететін кешенді
ғылымға айналуда.
*Қоғамдық ой санада әлі күнге дейін табиғатқа қарым-қатынас,
жаулап алу, бұзып қиратып пайдалану орын алып келеді.
Сондықтан да жаңа ой-сананы, экологиялық білім беру
концепциясына сүйене отырып дамуы қажет.
Осы
Осы орайда,
орайда, елімізде
елімізде жас
жас өспірімдерге
өспірімдерге үздіксіз
үздіксіз экологиялық
экологиялық білім
білім беруді
беруді
ұйымдастырудың
ұйымдастырудың бүгін
бүгін күн
күн тәртібіне
тәртібіне қойылуы
қойылуы орынды.
орынды. Оның
Оның өзіндік
өзіндік объективті
объективті және
және
субъективті
субъективті себептері
себептері бар.
бар. Олар:
Олар:
*Аталған проблемаларды шешу үшін экологиялық білім алу ауадай
қажет. Мектеп, гимназия, колледждер және басқа да оқу мекемелері
үздіксіз экологиялық білім берудің қайнар көзі және
ұйымдастырушы ордасы болуы тиіс.
*Экологиялық білім берудің негізгі ұстанымдары. Экологиялық
білімді жүзеге асыруда білім беру аспектілерімен принциптерін
сақтау керек. Ұстанымдар:

ғылымилық, жалғастырушылық,
байланыстылық интеграциялау,
, көрнекілік,
тепе-теңдік, қабылдаушылық
қызығушылық, өлкелік
үздіксіздік,
ҚОРЫТЫНДЫ

«Табиғаттың - әр беті терең мазмұнға толы
бірегей кітап» - деген И. Гёте. Олай болса,
мазмұнға толы табиғатымызды сақтап қалу
экологиялық білімді талап етеді.

Ұқсас жұмыстар

Қазақстан Республикасындағы халыққа экологиялық білім және тәрбие беру

Экологиялық білім

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДІҢ МӘНІ МЕН СИПАТЫ

Психология пәнінің теориялық және методологиялық негізі, ғылыми негізі

Адамды сыйлау және оған сенімділікпен қарау

Экологияны оқыту әдістемесі

Әдістанымның жалпы сипаты

Оқыту үрдісінің әдіснамалық тұғырлары

Психикалық дамуында кемістігі бар балалар

Экологиялық тәрбие берудің мазмұны

Пәндер