Орта ғасырлық мәдениеттің аса көрнекті өкілі философ әрі ғалым - энциклопедист, Отырардан шыққан Әбу Насыр Мұхаммед ибн

Презентация қосу

Әбу Насыр Әл-Фараби әдебиет зерттеушісі
Әбу Насыр Әл-Фараби
Туған күні: 870 жыл
Туған жері: Отырар қаласы
Қайтыс болған күні: 950
жыл
Қайтыс болған жері: Сирия,
Шам
Азаматтығы: Түркістан
Ғылыми аясы: Метафизика,
Саяси философия, Логика,
Ғылым, Этика.
Ғылыми дәрежесі: Екінші
ұстаз
Ғылыми атағы:
түркітанушы, ойшыл
философ, математик
Ұстазы: Аристотель
Орта ғасырлық мәдениеттің аса көрнекті өкілі философ әрі ғалым-
энциклопедист, Отырардан шыққан Әбу Насыр Мұхаммед ибн
Мұхаммед ибн Тархан ибн Узлағ әл-Фараби ат-Түркі (870-950)
болды [1,154].
[1,155]
[1,155-156]
Фараби – әдебиет теориясымен жан-жақты
шұғылданған ғалым. Әдебиет теориясы бойынша
көптеген зерттеулер жазған.

[1,157]
[1,157]
Әл-Фарабидің өлең табиғатын терең зерттеуші
ғұлама ғалым ретінде танытатын шығармалардың
бірі – «Өлең өнерінің қағидалары туралы трактат»
болып табылады. Мұны Лондонда үнді диуаны
кітапханасынан белгілі шығыстанушы ғалым Артур
Арберри 1937 жылы тапқан болатын. Бұл зерттеу
Аристотельдің «Поэтика» атты еңбегінің ықпалымен
жазылған [1,159].
Фараби поэзияда екі түрлі құбылыс бар деп біледі.

(2,70)
Әл-фараби грек поэзиясын төмендегідей топқа бөліп сипаттайды, олар:

(2,72)
Бұл айтылған өлең формалары бүгінгі әдебиетке әбден орныққан әдеби
жанрларға айналғаны мәлім. Алайда, Фарабидің айтуы бойынша, кезінде мұның
бәрі өлеңнің түр-тұлғасы қызметін атқарған. Фараби грек поэзиясына тән осы
өлең түрлерінің әрқайсысына өзінше анықтама береді.

Трагедия дегеніміз – арнайы өлшемі бар,
Трагедия – сахнаға арналып жазылатын
бәріне – тыңдаушыға һәм айтушыға да
әдеби шығармалардың, яғни драмалық
ләззат беретін поэзия түрі. Онда еліктеуге
жанрдың бір түрі. Трагедияның өзіндік
тұрарлық, үлгі алар орайлы оқиға бар:
жанрлық ерекшеліктері – өмірдегі
онда билеушілер мен шаһар манаптары
шиеленіскен күрес-тартысты, бір-біріне
марапатталады. Орындаушылар, әдетте,
қарама-қайшы күштердің ешбір ымыраға
оны патшазадалар алдында келістіріп
келмейтін, белдескен күресін, қақтығыс-
айтып береді. Егер патша өлсе,
таластарын зерттейді [3,511].
трагедияның орнына кейбір әуен қосып,
марқұмды жоқтайды [2,72].
Комедия – ерекше өзіндік
өлшемі бар поэзия түрі. Оған
кейіпсіз, келеңсіз жайлар арқау Комедия – өмір
болып, жеке адам мінез- құбылыстарының, мінез-
құлқының көлеңкелі құлықтың, іс-әрекеттің
көріністері шенеледі. Кейде күлкілі жақтарын көрсету
адам мен хайуанға тән мақсатымен сахнаға
құлықтың, сонымен қатар лайықталып жазылған
сырты ұсқынсыз тұрпаттың драмалық шығарма [3,268].
нышандары келемежделеді
[2,73].
Драма — көркем шындықты
ерекше тәсілдерімен шиеленіскен
Драма – алдыңғы түр
тартыстар желісіне жинақтап,
сияқты, оған жеке есімдерге
оқиғаға қатысатын кейіпкерлер
қатысты мақалдар мен
сөзі мен іс-қимылы арқылы
қанатты сөздер кіреді. (2,73)
көрсететін сөз өнерінің күрделі
тегі. (3,166)
Эпос – әдебиеттің бір
Эпос – мейлінше көркем саласы. Құрамына
немесе әдеттен тыс аңыз, ертегі, әңгіме,
новелла, повесть, роман,
эмоциялық күшімен эпик. поэма, эпопея
ләззат беретін поэзия жанрлары, сондай-ақ
түрі. (2,73) көркем очерктер кіреді.
(3,571)
Сатира – өзі суреттеп
Сатира дегеніміз –
отырған оқиғаны,
музыканттар ойлап тапқан
поэзия түрі. Осы өлшемді олар құбылысты немесе
әндеріне пайдаланып, сол кейіпкерді өткір
арқылы жабайы хайуандарға сынға алып, әжуаға
әдеттегісіне ұқсамайтын сан айналдыратын
алуан қимыл жасатады. (2,73) көркемдік бейнелеу
тәсілі. (3,458)
Поэма – сұлулық пен Поэма — эпостық
тұрпайылықты, жүйелік пен жанрдың бір түрі; белгілі
бейберекеттікті жырлайтын бір оқиғаны, адам
поэзия түрі. Осы орайда әр тағдырын, заман
поэзияның түрі өзі шындығын эпикалық не
жырлайтын затқа – сұлулық лирикалық үлгідегі
пен әдемілікке, келістілік пен өлеңмен сипаттайтын
ұсқынсыздыққа сәйкес көлемді поэтикалық
келеді. (2,73) шығарма. (3,433)
Дифирамбы – трагедиядан Ямб – ерекше өлшемі бар
екі есе артық өлшемі бар жыр түрі. Ондаға жалпыға
поэзия түрі. Онда да жалпы мәлім жағымды, жағымсыз
бекзаттар жайлы, жайлар айтылады, ең
марапаттарлық мінез, бастысы, ол көпшілікке
адамзатқа тән ізгі жайлар кеңінен аян болуы тиіс,
айтылады. Дифирамбыда да мәселен, мақалдар.
көбінесе қайсыбір Жырдың бұл түрі тайталас
патшаларды мақтауға бәсеке мен соғыста, ашу мен
талпынады, бірақ негізінен беймазалық үстінде
жалпы ізгі істер тілге тиек қолданылады [2,73].
етіледі [2,73].
Диаграмма – заң Эпика мен риторика – ежелгі
шығарушылар қолданатын басқару мен заң формаларын
поэзия түрі. Онда адамдар жырлайтын поэзия түрі. Мұнда
жанын күтіп тұрған патшалардың парасаты мен
бақытсыздық бейнеленеді ерлігі, жорықтары мен бастан
(егер ол бейәдеп һәм шектен кешкен қызықты жәйттері
шыққан болса) [2,73]. айтылады [2,73].
Амфигеноссос – Акустика – шәкіртті
жаратылыс ғылымдарын музыка өнеріне
баяндайтын оқымыстылар үйрететін поэзия түрі.
ойлап тапқан поэзия түрі. Оның пайдалылығы
Поэзияның барлық осымен шектеледі, өзгеге
түрінен өлең өнеріне дәл онша қажеті жоқ [2,74].
келетін ең сәттісі осы
[2,74].
«Өлең өнерінің қағидалары туралы трактат» атты осы
шығармасында Фараби ақындарды үш топқа бөліп
қарастырады әрі әрбір топқа өзінше сипаттама береді.

[2,74]
Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Н.Келімбетов. «Ежелгі дәуір әдебиеті», Атамұра, 2005
2. С.Мақпыров. Әдебиеттануға кіріспе, Алматы, 1991
3. Қазақ әдебиеті энциклопедиялық анықтамалық, Алматы,
«Аруна», 2010
Тыңдағандарыңызға рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Әбу Насыр Әл-Фараби әдебиет зерттеушісі

Сырдарияның сол жағалауында Ақжар сайында, Отырардан солтүстік батысқа қарай

Ежелгі Мұсылман философиясы

ХІІІ ғ-ХУ ғ. бірінші жартысында қалалық мәдениеттің дамуы

Батыс Еуропа философиясы

Ежелгі Шығыс философиясы тарихи философиялық процесте дербес өзіндік ерекшелігі бар бағыт

Араб мұсылман философиясы

Шығыс философиясы

Түркі дәуірінің ойшылдары

ИБН РУШД МУХАММЕД АХМЕД ЯССАУИ

Пәндер