Жай тахеометрлердің бұрыштық өлшеу дәлдігі

Презентация қосу

Тақырыбы:Электронды тахеометр
Кіріспе

Қазіргі заманғы геодезиялық аспаптарды жоғарғы
технологиялардың өнімі деп айтуға болады. Оның құрамына соңғы
жетілдірілген электроника, дәл механика, оптика, т.б. ғылымдар кіреді.
Ал қазіргі қолданылып отырған электронды тахеометриялық жүйелер
– жетекші жасаушыларға SPECTRA (Швеция – Германия), LEICA
(Швейцария), NIKON, SOKKIA TОPCON (Жапония), PENTAX,
TRIMBLE/ SPECTRA/ PRECISION (АҚШ), УОМЗ (Ресей) жатады.
Осы аталған жетекші фирмалар жүзден астам электронды
тахеометрлердің моделін модификацияларын және 2008 ж. LEICA
(Швейцария) электронды тахеометр мен жер серігі қабылдағышының
қосылған роботталған түрін жасап шығарды.
Тарихы
Егер 1960 жылға дейін геодезиялық аспаптар қарқынды дамыса, оның негізіне XIX ғ.
соңында жасалған физикалық принциптерді атап өтуге болады. Яғни, соңғы 30 жылда
микроэлектрониканың дамуы ХХ ғ. ең ерекше белгісі болып, геодезиялық жұмыстарда жаңа
бағыттардың басталуына жол ашты.
1990 жылдардың басында, электронды тахеометрлердің даму принципінің негізі
қаланды. Қазіргі электронды тахеометр оптикалық аспаптар сияқты бұрыштарды және белгіге
дейінгі ара қашықты өлшейді. Өлшеу дәлдігін, өлшеу бұрыштардың блоктары немесе модульдер
не компенсатор модульдері анықтайды. Дәлдік туралы айтатын болсақ, онда бұрыштық өлшеулер
талап бойынша 1”-пен шектеледі. Ал сызықтық қателер, өлшеу жүйелеріне байланысты емес.
Өйткені оған сыртқы орта әсер етеді. Егер дәлдік туралы айтатын болсақ, онда бұрыштық
өлшеулер 1" дәлдігінде шектеледі, ал 1mm+1ppm сызықтық болады. Бұл қателік ең бірінші, өлшеу
жүйелерінің техникалық және қоршаған орта әсеріне байланысты. Өндірушілер сипаттамасы
бойынша ең жоғарғы дәлділік жай жұмыстарда қоршаған ортаның әсерінен, орталандыру мен
келтіру қателіктерінің әсерінен, мүмкін болмайды. Жай тахеометрлердің бұрыштық өлшеу дәлдігі
5 – 6 , ал сызықтық өлшеу үшін 3мм+3ррm болады. Тахеометрмен өлшеу қашықтығы 500–1000
м-ден аспауына қарамай, кейде одан да алыс қашықтықтықтарды өлшеуге тура келеді. Сондықтан
қазір дәлдігі 2мм+2ppm 3000–4000 м қашықтықты алатын қашықтық өлшеуіш, ең нәтижелісі
болып есептеледі. Бұл параметрлер болашақта барлық тахеометрлер үшін стандарт болуы керек
Электронды тахеометрлер
Электронды тахеометр – жер бетінде горизонталь бұрышты, горизонталь ара
қашықтықты және өзара биіктікті өлшеуге арналған топографиялық электрондық –
оптикалық аспап. Электронды тахеометр құрылымында кодтық теодолит пен шағын
жарық қашықтық өлшеуіш біріктірілген. Көздеу нысанасы ретінде шағын габаритті
призмалық шағылдырғышы бар арнайы қада қолданылады. Өлшеу процесі
автоматтандырылған. Ара қашықтықты, горизонталь және вертикаль бағыттарды өлшеу
нәтижелері электрондық цифрлы таблода көрініп, бір мезгілде ақпаратты жинағышта
тіркелуі мүмкін. Перфорациялық тіркеудің мәні – далалық өлшеу аспабының
мамандандырылған элекрондық есептеу машинасымен қосылуында. Ол дала
өлшеулерінің мәліметтері бойынша, автоматты түрде жергілікті жердің түсіру жоспарын
сызады. Электронды тахеометр арқылы өзара биіктікті анықтаудың, көлбеу қашықтықты
горизонталь жазықтыққа келтірудің автоматты түрде атқарылуы, сондай-ақ жарықтың
ауада таралуын жылдамдығы үшін түзетудің, автоматты түрде есепке алынуы мүмкін.
Тахеометр жинағына шағылдырғыштар, штативтер, батарея, зарядтау құрылғысы,
аспапты жөндеу және күту жабдықтары кіреді. Оның түнде жұмыс істеуге арналған
жабдығы бар. Ол цифрлық таблоға берілетін жедел ақпарат пен жадтағы жинағышқа
шығарылуына мүмкіндік бар.
Қазіргі таңда электронды тахеометрлердің қолдану саласына, дәлдігіне және
орындалатын функциясына байланысты үш топқа бөлуге болады:
- жәй электронды тахеометр;
-орташа класты электронды тахеометрлер;
-сервожетекпен жабдықталған (роботталған)
тахеометрлер.
Жәй электронды тахеометр – бұл аспап,
дәстүрлі геодезиялық өлшеулерді (ара қашықтық,
өзара биіктік) орындауға арналған аспаптар.
Деректерді ішкі немесе қосымша жадқа жазады.
Мұндай аспаптардың бұрыштық қателігі 5”–6”, ал ара
қашықтықтікі 3–5 мм құрайды. Бір призма бойынша
ара қашықтықты өлшеу, 1100-1500 м құрайды.
Екінші типті электронды тахеометрлерге – орташа класты
аспаптар жатады (Leica, Nikon, Trimble). Бұл тахеометрлер жәй
тахеометрлерге қарағанда қымбат, бірақ кеңінен тараған. Олар барлық
геодезиялық жұмыстарды (геодезиялық тораптарды дамыту, өлшеулер және
қағаздан жерге түсіру, координаталау тапсырмаларын шешу: тура және кері
геодезиялық есептерді ауданды есептеуді, қиылыстыруды шешу) орындауға
қатысты есептеу программасымен қамтылған. Бұл аспаптардың бұрыштық
қателігі, кластық дәлдікке байланысты 1 -тан 5 -қа дейінгі аралықты
құрайды.

Тахеометрлердің үшінші типіне – севрожетекпен (сервопривод)
қамтылған роботталған тахеометрлерді жатқызуға болады. Бұл аспаптар
арнайы шағылдырғыштарға өздігімен бағытталып, өлшеулер жүргізе алады.
Сонымен қатар, бұл аспап қашықтықтан басқарылатын (өлшенетін нүктеден
тұрып) арнайы жүйемен қамтылған. Яғни, бір адам ғана жұмыс істейді.
Мұндай өлшеу жұмыстары жұмыс өнімділігін 80%-ға дейін арттырады.
Trimble фирмасының
тахеометрі
Американдық Trimble
фирмасы өзінің заманға сай
геодезиялық аспаптарын
жылдан жылға жаңартуда.
Солардың ішінде Trimble
3600 DR TCU, 5600 DR
TCU және Trimble S6,
Trimble M3 аспаптарының
жаңа технологияларын
айтуға болады.
Trimble S6
Trimble S6 аспаптарының жаңа
технологиялары
Жаңа геодезиялық өлшеу технологиялары
Trimble SPS610 және SPS710 электронды
тахеометрлерінің серияларында іске
асырылып, бұл аспаптардың өнімділігін
арттырды (67-сурет). Бұл сериядағы
аспаптар үш модификацияда Servo, Autolock
және Robotic шығарылған. Электронды
тахеометрлердің жұмыс істеу технологиясы
үш бағытта бөлінген:
- MagDrive сервотехнологиясы;
- MuliTtrack технологиясы;
- SurеPoint технологиясы.
Trimble 3303 DR/3305 DR тахеометрі
Trimble 3303 DR лазерлі көрсеткішпен қамтамасыз етілген. Ол көру түтікшесінде құрылып,
жіптің ортасында жобаланған. Бұл ерекшелік – түсіріс кезінде нашар жарық берілетін және ғимарат
ішіндегі жұмыстарды орындауға ыңғайлы.
Тахеометрдің техникалық сипаттамасы;
-бұрыштарды өлшеу дәлдігі: 3";
-ара қашықтықты өлшеу дәлдігі: 3мм+2мм/км (сәулесіз);
-призма бойынша 2мм+2мм/км бір призма бойынша 3000 м);
-1900 нүктеге дейінгі жад;
-біржақты дисплей;
-орысшаланған .
Trimble 3303 DR-дің негізгі ерекшеліктері:
-жетілдірілген программалық қамтамасыз етілуі: топография үшін, табиғатқа шығару,
геометриялық координаталар есептерін шешуге арналған қосымша;
-қашықтық өлшеуіш стандартты режімде призмаға өлшегенде, сол сияқты бейнесіз режімде
жұмыс істейді;
-сәулесіз бейне режімін қосқанда, көрінетін лазерлі көрсеткіш қосылады. Лазерлі
көрсеткіштен көру дүрбісіне қарау қажеттігі жоқ. Бұл әдіспен өлшеу – қараңғыда не
туннельде өлшегенде ыңғайлы;
-сәулесіз режім (DR)
Trimble 3303DR тахеометрі сәулесіз
қашықтық өлшеуішпен шығарылады. Көбінесе
сәулесіз қашықтық өлшеуіштер жұмысты
жеңілдетіп, жай қашықтық өлшеуіштің
көмегімен, қиын түсірілетін объектілерден
есеп алуға көмектеседі. Мысалы, ауадағы
электр бергіш сымдарды, туннельдерді,
көпірлердегі ғимарат фасаттарын, карьерлер
мен жолдарды түсіруде ерекше маңызы бар.
Электронды тахеометр Trimble 303 DR лазерлі
көрсеткішпен қамтамасыз етілген. Ол көру
дүрбісі ортасының жіптер жүйесінде
жобаланған. Бұл ерекшелік – түсірісті қараңғы
жерде және бөлменің ішінде түсіруге қолайлы.
Ал Trimble 3300 DR тахеометрі Ресей
үшін арнайы Exctrime модификациясында
шығарылады. Ол аспап төменгі температурада
пайдалануға мүмкіндік береді (-35ºС-тан
+50ºС- қа дейін).
Trimble фирмасының жаңа механикалық 3600 сериясының «High-End
Total Station» Trimble 3603 / 3605 тахеометрлері.

Бұрыштық дәлдігі:
-3”және 5”;
-қабылдағыш контроллермен жабдықталған ;
-trimble CU и Geodimetr. қашықтықты өлшеу жүйесі:
-қос EDM - IR және DR; фазалық салыстыру әдісін қолданады;
-3mm + 2ppm;
-ара қашықтықты өлшеу мөлшері 2500 м.
Шағылдырғыш құралысыз өлшеуге болатын мүмкіндіктер:
-ғимараттарды өлшеу;
-Құрылыстың іші және сырты;
Көпір;
-Туннель;
-Жол;
-Темір жолдар;
-Қол жетпейтін нысаналар ;
-Шахта және карьер;
-Бір адамның басқаруына мүмкіндік.
Trimble фирмасының 3600 сериясының Trimble CU арнайы
Arctic моделі және «High-End Total Station» тахеометрі

Сонымен қатар, суық клитматқа
арналған электронды тахеометрлер
жасап шығарылуда, оларға; Trimble
3603 (3'') ArcticTS, DR EDM, 3-P tribr,
w/ Trackl, OpPl, Trimble CU Kit, SC
SW; Trimble 3605 (5'') ArcticTS, DR
EDM, 3-P tribr, w/ Trackl, OpPl, Trimble
CU Kit, SC SW жатады.
Жылдам әрі шексіз айналатын
бұрандалар:
-дәл бағыттайтын жылдам бұрандалар;
-горизонталь және вертикаль бағытқа
арналған бір осьтегі бұрандалар;
-лазерлік немесе оптикалық тіктеуіш.
Trimble 5600 Servo сериясының – базалық моделі.

-Бұрыштық қателігі 3”-5” құрайды, басқа да контроллерлермен TCU, GDM, TSC2
жинақталып жұмыс істеуге бейімделген. Экраны түрлі-түсті графикамен жабдықталған.
Ерекшеліктері:
-шексіз дәл бағыттау;
-4 бұранда орнына – 2;
-аспаптың 4 айналу жылдамдығы;
-бөлу кезіндегі автоматты позиционирлеу;
-эргономикалық қолайлылығы;
-жұмыс істеу өнімділігі 30% жоғарылатылған.
Жұмыс істеу тәртібі
Аспаппен жұмыс істер алдында батареяны зарядтап, оның жұмыс істеу
қызметін, жад картасының көлемі мен оның батареясын тексеру қажет.
Тахеометрде өлшенген горизонталь бұрыш мәндерінің коллимациялық
қателігіне түзетулер, автоматты түрде енгізіледі. Оның мәні тахеометрдің
қателіктерін анықтау процесінде анықталып, тахеометр жадында түзету
мәндерін анықтауға дейін сақталады.
Өлшеулер кезінде вертикаль осьтің көлбеу бұрышын ескеріп, автоматты
түрде вертикаль осьтің көлбеулігіне түзету енгізіледі. Жер қисықтығы және
рефракцияға түзетулер автоматты түрде енгізіледі (К=0.13). Лимбтің айналу
жылдамдығына байланысты бұрыш датчиктері шектелген. Сондықтан, көру
дүрбісінің максималь айналу жылдамдығы мен тахеометрдің айналу
жылдамдығы горизонталь жылдамдықта бір айналу/с-нан аспауы тиіс.
Тахеометрмен жұмыс істеу кезінде батарея кернеуін үнемі тексеріп отырған
жөн. Ток кернеуі 6,5В- тан төмен кезде, дисплейде “аккумулятордың
разрядталуы” деген дерекпен сигнал дыбысы шығады. Осы деректен кейін
тахеометрмен жұмыс істеу мүмкін емес. Жұмысты жалғастыру үшін
тахеометрдің ток көзін ауыстыру қажет.
Көру дүрбісінің жіптік торын түзету, тексеру

Тахеометрді орнатқаннан кейін аспаптан 20–50 м аралықта бір
призмалы жарық шағылдырғыш құралын орнату керек. Содан кейін
өлшеу режімін нысанаға дәлдеп, тахеометрдің көру дүрбісін жарық
шағылдырғыштың центріне дәлдеу керек. Вертикаль жетекші винтімен
көру дүрбісін жоғары қарай сигнал деңгейі төмендегенше жылжытады.
Ал призма центріне қатысты жіп торы қиылысын қатырып, содан кейін
сол сияқты сигнал деңгейіне дейін көру дүрбісін төмен жылжытып,
жіп торын призма центріне қатысты бекіту керек. Егер көру дүрбісінің
көлбеу бұрышы дүрбіні төмен және жоғары апарғанда тең болса, онда
вертикаль жазықтықта жіптік торды түзету дұрыс орындалғаны.
Коллиматорлы көздегішті тексеру
Тексеруді маркамен 50м ара қашықтықта орындау қажет.
Көру дүрбісін коллиматорлық көздегіш бойынша марканың
жоғарғы белгісіне бағыттап, марканың төменгі жағының белгі
көрінісінің ауытқуын бағалау қажет. Егер марка белгісі көру
дүрбісінің жіптік торымен 1/4 сәйкес келмесе, көздегішті
бекіту бұрандасымен сәл босатады. Содан соң көру дүрбісін
марканың төменгі белгісіне бағыттап, көздегішті горизонталь
жазықтықта жіптік тордың қиылысымен сәйкес келгенше
жылжытады. Бекіту бұрандаларын қатайту кезінде көздегіш
жіптік торының горизонталь штрихының марка қиылысу
белгісімен дәл келуін бақылау керек. Тахеометрдің көру
дүрбісін зенит арқылы 1800 -қа айналдырып, екінші
көздегішті тексеру қажет.
Майлау
Жалпы тахеометр майлауды көп қажет етпейді. Тахеометр
осьтерін қажет жағдайларда жылдам және үздіксіз қолданғанда
пайдаланады. Тахеометрді төменгі температурада қолдану
кезінде майы қоюланып, майлау қажеттілігі 20С температурада
болады. Тахеометр осьтерінің майлануы зертханада жасалуы
қажет.
Горизонталь осі қатты жүрсе, тахеометрді шашпай жөндеуге
болады. Ол үшін тахеометрді қырынан қойып,осьтеріне 1-2
тамшы май тамызады. Содан кейін оны екінші қырына
жатқызып, осьтің екінші жартысын майлады. Көру дүрбісін
бірнеше рет айналдырады. Егер майланғаннан кейін нәтижесіз
болса, онда арнайы зертханада тазалап майлайды. Майлау
кезінде аспап кешеніндегі маймен майлаған дұрыс.

Ұқсас жұмыстар

Электронды тахеометр

Электронды тахеометрлар

Тахеометр туралы

Бөлу жұмыстарының түсінігі

Ресей тахеометрлері

Лазерлік сканер

Ғимараттың жобасын дайындау

Есептеуіш құрылғыларда бұрама - гайка жұбын пайдалану

Арақашықтықтарды өлшеу

Қателер теориясы, тең дәлдікті өлшеулер

Пәндер