Канал көрсеткіштерін анықтау тәртібі

Презентация қосу

Каналдағы судың
өтімін анықтау
Жоспары

Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Каналдар және оның түрлері
2. Каналдардағы су өтімін анықтау
Қорытынды
Кіріспе

Мелиорация (лат. melioratio – жақсарту) — жерді жақсартуға бағытталған
техникалық және шаруашылық - ұйымдастырушылық шаралар жиынтығы.
Топырақты сумен, ауамен, қоректік заттармен қамтамасыз ету тәртібін
жақсартуға, оны жел, су эрозиясы сияқты қатерлі құбылыстардан қорғауға
мүмкіндік береді. Мұның негізінде ауыл шаруашылық дақылдары мен мал азығы
ретінде өсірілетін шөптерден ұдайы мол өнім алуға болады. Мелиорацияның
Қазақстан үшін айрықша мәні бар: республика жерінің басым бөлігін шөлді,
шөлейтті және жартылай шөлейтті аймақтар алып жатыр. Олардың әрдайым
суландыруды қажет ететіндігін адам баласы қола, темір дәуірлерінен бастап-ақ
білген.
Сыр өңірі, Шу-Талас аймағы мен Іле алабы, Сарыарқа өлкесіндегі көптеген
ортағасырлық қалалардан ежелгі суландыру жүйелері табылды (қара
Қазақстанның ежелгі қалалары). Қазақстанда мелиорация жұмыстарын жүргізу
нәтижесінде 1928 жылы 671 мың гектар, 1940 жылы 1153 мың гектар, 1985 жылы
2172 мың гектар суармалы егістік болды. 20 ғасырдың соңына қарай 54 мың
гидротехникалық құрылыс салынды. Ол мақта, күріш, бидай, жүгері, жүзім,
сондай-ақ өзге де дақылдарды, бау-бақша, мал азықтық өнімдерді өсіруге көп
мүмкіншіліктер туғызды.
1.Каналдар және оның түрлері

Суғармалы жерлерде әртүрлі каналдар болады. Қандай да
канал болмасын, ол суғармалы жерге суды дер кезінде,
белгілі мөлшерде жеткізіп отыруы қажет. Каналдар ашық
түрде (кәдімгі жер каналы), жабық түрде (құбыр) болып
келеді. Каналдың көлденең қимасы белгілі еңістікте
белгшенген су өтімін қамтамасыз ететіндей және кішігірім
ауданды болуы қажет. Каналдардағы су деңгейлері бірінен-
бірі жоғары болып отырады. Ең кіші каналдардагы
(уақытша арық) су деңгейі суғармалы жерден 5-10 см
жоғары, ал танап каналындағы су деңгейі уақытша
арықгағы су деңгейінен 10-15 см биік болуы керек. Үлкен
каналдардың екі жағынан ауылшаруашылық механизмдері
жүріп тұратын ені 3 метрлік жол болады
Ашық каналдардың түрлері. а) трапеция; б) көпжақты; в)
овал; г) сатылы; д) үшбұрышты; е) жалпақ бүрышты.
Каналдың көлденең қимасы әртүрлі болады: трапеция - кәдімгі жер
каналы; парабола — науа каналдар; тікбұрышты — темір бетон
блоктардан салынған каналдар; дөңгелек кұбырдан салынған каналдар;
үш бұрышты - арық қазғышпен тартылған уақытша арық.
Мұндай формалы құрылыс канал қабырғасының мықтылыгын
қамтамасыз етеді. Танаптық, уақытша каналдар үшбұрышты, ал үлкен
магистраль каналдар парабола тәрізді болып келеді.

Каналдардын көлденең қималары
Жер бетінің, еңістігіне қарай қия жерлерге салынган каналдың эр түрі
болады : үйінді канал; жартылай үйме, жартылай, толығымен және бір
жағы қазылған бір жағы үйме каналдар. Мұның ішінде ең қауіптісі үйме
каналы болады. Егер топырақ сапалы түрде үйілмесе, су каналды онырып,
бұзып кетуі ықтимал. Жерасты суының деңгейін төмендету үшін тереңдігі
2,5-3 метрден асатын каналдар қазылады. Мұндай каналды коллектор деп
атайды .
Егер де канал суды жоғары деңгейдегі су қоймасынан немесе көл- дерден
алатын болса, онда каналдың барлық бойында су суармалы егістіктен бнік
болып тұрады. Егер су козіндегі су деңгейі канал отетін жерлерден төмен
болса, онда канал бойына бір-екі жерден сорап бекетін салуға тура келеді.
Каналды жобалаған кезде оған мынадай талаптар қойылады: - канал бойын
және оған жақын орналасқан жерлерді су басып қалмауы керек және ол
жерлер батпақтанбауы қажет, — канал жүретін жерлер инженерлік
(геологиялық және гидро- логиялық) тэргіпте зертгелуі қажет; — каналды
кешенді пайдалану мүмкіндігі; - каналды пайдалануға ыңғайлы жағдай
жасау. Каналды жобалаған кезде арнайы жасалған техникалық құжаттарды
пайдаланған жөн.
2. Каналдардағы су өтімін анықтау
Каналдарды гидравликалың есептеу (канал суы
бірқалыпты галган жагдайда):
- қимасы трапеция тәріздес каналдарды дың су өтімі:

бұл жерде, — су өтімінің сипаттамасы;
— суғару жылдамдығының сипаттамасы
С - Шези коэффициенті.
Оның мәнін мына теңдеумен анықтайды:
y
Бұл жерде,
R- гидравикалық радиус,

бұд жерде, - каналдың су жүретін
көлденең қимасының ауданы, м²
χ - каналдың ылғалданған кабырғасының ұзындыгы, м.

Теңдеудегі, в — канал түбінің ені, м;
m - канал қабырғасының көлбеуі;
Һ — каналдағы судың тереңдіп, м.
Каналды есептегендегі ең маңызды мәселе ондағы судың
тереңдігі (һ). Оны таңдау арқылы анықтаган жөн.
Демек, судың тереңдігін (h) үш-төрт рет әртүрлі
мағанасын алып, каналдың басқа көрсеткіштерін
анықтайды, оны кесте бойынша жүргізген дұрыс
Канал көрсеткіштерін анықтау тәртібі
Берілген Анықталған канал көрсеткіштері
мәліметт
ер
h, м ω χ R
h1 ω1 χ1 R1 W1 K1

h2 ω2 χ2 R2 W2 K2

h3 ω3 χ3 R3 W3 K3

h4 ω4 χ4 R4 W4 K4

h0 ω0 χ0 R0 W0 K0
Осы мәлімет бойынша К = f (h) сұлбасын түрғызады.
Содан соң (алғашқы мәлімет) бойынша h0

(қажетті) мәнін осы сұлбалардан табады.
Каналдағы су ағу жылдамдығы (V) каналды жуып-
шаймауы керек және каналда тұнба заттар шөкпеуі
қажет, яғни Vш ˂V˂ Vж ,
Бұл жерде, Vш - тұнба заттардың шөкпеуін қамтамасыз
ететін кіші су ағу жылдамдығы, м/с;
Vж - каналды жуып – шайып кетпейтін су ағу
жылдамдығы, м/с.
Канал шайылып немесе тұтығып қалмауы үшін ең үлкен
және ең кіші су ағу жылдамдығы анықталады. Каналдың
еңістіғіне де көп көңіл бөлу қажет. Егер де канал кішігірім
еңістікпен жүргізілетін болса көптеғен үйме биік жалдарды
қажет етеді. Бірақ өте көп суғармалы жерлерғе су бере
алады. Ал каналды үлкен еңістікпен жүргізсе, топырақ қазу
жұмысы азаяды, бірақ көп жерлерге су апара алмайды.
Гидравликалық есептеуді ең кіші каналдан алу керек.
Есептеу алдында каналдың мына корсеткіштері белгілі
болуы керек: су өтімі (Q) , еңістік (i) және топырақ бедері
коэффицненті (h). Осыларға сүйене отырып, каналдағы
судың деңгейін (Һ) және канал түбі енін /в/ табады. Ол үшін
«в» немесе «һ» мәнін әртүрлі етіп қабылдайды. Есепті
Агроскин кестесі арқылы жүргізіген ыңғайлы. Одан соң ең
кіші және өте көп су өтімін жібергендегі каналдағы су
деңгейін анықтайды
Каналдағы судың тереңдігін болжауды Гиршканның
теңдеуімен анықгауга болады, яғни:

бұл жерде, А - коэффиңиент, 0,7-1,0.
Каналдағы судың ағу жылдамдыгы топырақ шаю
жылдамдығынан төмен, тұтығып қалатын жылдамдықган
жоғары болуы керек, яғни
Vш ≤V≥ VТ
Канал жалының биіктігін тасқын суды жіберуге лайықты
етіп жа- сайды. Каналды есептеп болған соң оның бойлау
сұлбасын тұрғызады. Бұл сұлбада канал түбі мен оның
бетінің мәнін, жалын т.б. белгілерін көрсетеді.
Тынымсыз жұмыс істейтін
каналдардың барлық көрсеткіштері
үш су өтімге байланысты
(Qкіші,Qқалың ,Qф) есептеледі.
Соңцықган осы үш өтімге
байланысты каналдьщ суға толуында
да үш көрсеткіш болады (hкіші ,hқалың
,hф ).
Егер де канал аз еңістікті болса
биіктіктің (z) мәні 0,05-0,1 м ара-
сында, ал еңістігі үлкен болса (z)
мәні 0,2-0 м болады.
Әр каналдың басында су бөлгіш құрылым болады.
Осы жерде үлкен каналдардагы су деңгейі одан су
ағатын каналдағы су деңгейінен су бөлгіштегі
күлама биіктігі (z) жогары болуы керек.
Каналдағы су деңгейін қалың тасынды кезде үлкен
(Qк) су өтімі жүргенде одан су алатын каналға
Qүлкен су өтімін беруге болатын болуы керек.
Мұндай жағдайда канал бойындағы су кететін
қалқан арқылы қалыптастырады. Беткейлер
суарған кезде уақытша арықтағы су деңгейі
суарылатыш егістіктен 10—15—20 см биік болуы
қажет.
Қорытынды
Қорытындылай келе, мелиорацияның Қазақстан
Республикасында қажетгілігі, біріншіден, оның шөл,
шөлейт жэне су жүргісі ыңғайсыз жерлерде орналасуы
болса, екіншіден, жиі қайталанып отырған қүрғақшылық
салдарынан ауылшаруашылық дақылдары өнімінің
төмендеуі немесе тіпті өсімдіктің шықпай қалуында
болып отыр. Сондықтан да мелиорацияны қазіргі
жағдайда жэне келешекте республикамыздың азық-түлік
бағдарламасын өркендету мен оның қауіпсіздігі
жолындағы шешуші шара деп қарау керек
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

Каналдағы судың өтімін анықтау

Газ және газконденсатты мұнайлы кен орындарын пайдалану мен игерудің ерекшеліктері

ДИЗЕЛДІК МОТОРДЫҢ ҚУАТЫ МЕН ЖАНАРМАЙЫН АНЫҚТАУ

Бухгалтерлік есеп жайлы

Статистикалық мәліметтерді жинақтау

САРЫ МАЙ САПАСЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР

Полимеризация кезеңдері

Қаржылық талдау мақсаты және міндеттері

Менің мамандығым бухгалтер

ГОСТ және ОСТ

Пәндер