Дарынды балалардың психоәлеуметтік сезімталдығы

Жаркент гуманитарлық техникалық колледжі

Курстық жұмыстың тақырыбы:

Дарынды балалармен
жұмыс

412 Топ студенті: Токтар Маржан
Зерттеу мақсаты –
бастауыш сынып оқушыларының
дарындылығын зерттеу.
Зерттеу міндеттері :
Дарынды балалардың ерекше қасиеті жөніндегі
әдебиеттерге толық теориялық талдау жүргізу.

Дарынды балалар ақыл-ой ерекшеліктерін және
жеке қасиеттерін зерттеу.

Дарынды балалармен жұмыс істеу барысындағы
қажеттіліктерді анықтау
Дарындылық психологиясының теориялық
қағидалары
Дарындылық туралы жалпы түсінік
Әр адам балалық, жасөспірім және жастық шағынан
бастап, өмірде үлкен жетістіктерге жетуді армандайды.
Жасөсіпірімдік шақ- бұл ізденіс, үміт, күмәндану,
мазасыздану кезі. Көптеген балалар ерте кезден бастап,
әртүрлі іс-әрекет түрлеріне қабілеттілік білдіреді (сурет
салады, билейді, музыкалық инструменттерде ойнайды,
ән айтады т.б.). Бірақ уақыты келе, бұл
қабілеттіліктердің көрінісі бәсеңдеп, жас адамның
мамандығының негізіне айналмайды, ол адам жай ғана
«орташа» кәсіпкерге айналады.
Адам қабілеттілігінің даралық
ерекшеліктеріне дарындылық, шеберлік,
талант, данышпандық, шабыт кіреді.
Әр түрлі іс-әрекеттер аймағына қажет білім,
ептілік- дағдылар бірлігін жеңіл әрі нәтижелі
игеруді қамтамасыз етуші жалпы қабілеттер
ерекшелігін дарындылық деп атайды.
Дарындылық әрбір адамның ақыл-сана, оқу,
шығармашылық, көркем-өнер, адам аралық
қатынастар түзу және психомоторлық
қызметтерінде көрініс береді.
Дарынды адамдарға тән қасиеттер:

Әр қашан
Жинақ-
Зейінділік Тұрақтылық қызметке
тылық
дайын болу
Еңбекте
Интелектік
Мақсатқа Табандылық шаршап-
деңгейі
жету қа ие шалдығуды
жоғары
білмейтін
Өз қызығулары бағытында дарынды адамдар
қайтпас қажырлылық таныта алады. Бұл
қасиеттің адамдағы көрінісі 2-3 жасар баланың
бір іспен үзбей шұғылдана алу уақыты, басқа
қатарларымен салыстырғанда әлдеқайда ұзақ
болады. Дарынды бала өзін қызықтырған іспен
бірнеше сағат шұғылданып, қажет болса, оған
бірнеше күндер бойы қайта оралып, көздегеніне
жетпейінше, әрекетін тоқтатпайды.
Дарынды балалар - жалпы және арнайы
дарындылығын (музыкаға, сурет, техникаға
т.б.) байқатқан балалар. Дарындылықты
ақыл-ой дамуының қарқыны бойынша
басқадай жағдайлар бірдей болғанда
баланың өз құрдастарының озықтық
дәрежесі бойынша диагностикалау
қабылданған .
Басқалардан бұрын балалардың
көркемдік дарындылығын (музыка
саласындағы, одан соң сурет салуда)
байқауға болады. Ғылым саласында
бәрінен гөрі математикаға дарындылық
тезірек байқалады.
Дарынды балалардың анықталып кемелдендірілуі
мектептер (мысалы, музыка, математика мектептері)
факультативтік сабақтар, алуан түрлі үйірмелер,
студиялар, мектеп оқушыларының олимпиадаларын,
балалардың көркем өнерлерінің конкурстарын өткізу
және т.б. жағдай жасайды. Мұндай балалардың оқу
жүктемесі, оқыту және тәрбиелеу нысандары олардың
мүмкіндіктеріне сай келуі тиіс. Дарынды балалар
туралы қамқорлық қабілеттердің дамытылуын жалпы
білімдік дайындықпен және тұлғаны кемелдендірумен
ұштастырылуын көздейді.
Дарындылық - бұл бірдей өмір
шартында, қатарларымен салыстырғанда
үйрену мен оқытуда аса жоғары қабылдаулары
мен шығармашылықтың ерекше көрініс беруі.
Дарындылық - бұл тек ақыл-ой дамуының
жоғары деңгейі ғана емес, сонымен қатар жеке
тұлғаның дамуына бағытталған кейбір ішкі
талап-мақсаттар. Сонымен қатар, дарындылық
- бұл әлеуметтік құбылыс.
Дарындылықтың дамуындада жанұя өте
маңызды жағдай болып келеді, соның ішінде:

жанұя құрылымы мен оның эмоционалды климаты;

бала мен ата-ана арасындағы қарым-қатынас
стильдері;

ата-аналардың бала дарындылығына қатынасы.
Жанұя құрылымы мәселесіне жүгіне
отырып, балалардың көбі (87%), толық
жанұяларда тәрбиеленген деп айтуымызға
болады. Жиі, 70% жағдайында жанүяда
балалармен және ата-аналармен қатар,
туыстарының ішінен біреулер: әжелер,
апалар және ағалар, жиендері тұрады.
Дарынды балалар есептерді шығаруда ойын
элементтерін енгізеді, қиялы дамулы болады,
шығармашылығы, фантазиясы терең дамыған
(ойдан шығарған достары, аға-інілері, апалары).
Дарынды балаларда әзіл-сықақ сезімі өте
дамулы, күлкілі, сәйкес келмеушіліктерді,
сөздерді жасыру т.б.ойындарды ұнатады.
Дарынды балалар эмоционалды баланс
жетіспейді, олар балалық шақта шыдамсыз
болады.
Дарындылықтың жас кезеңдеріне
сай дамуы.
Бастауыш сыныптағы
дарындылықтың ерекшеліктері
Адамның шығармашылық мүмкіндіктері өте
ерте байқалады. Өте қарқынды даму кезеңі - 2-
5 жас. Осы жас кезеңінде жеке адамның негізі
қаланады. Қабілеттің бірінші байқалуы түрлі
іс-әрекет түрлеріне еріксіз ұмтылудан
байқалады. Сондықтан, шығармашылық
мүмкіндіктердің алғышарттарын осы арадан
іздеу керек. Ата-ана, тәрбиеші, мұғалімдердің
басты міндеті - баланың осы ұмтылыстарын
қолдау.
Дарынды балалар үшін
танымдық процестерінің озыңқы дамуы тән болады:
Қабылдауларының кеңдігімен ерекшелене отырып,
олар айнала әлемдегі болып жатқанды тік әрі тез
қабылдайды, сол немесе өзге заттың қалай
құралғандығына орай аса сұқтанып көп нәрсені
құмартып білгіш болады. Олар бір мезгілде бірнеше
процесті бақылауға қабілетті және барлық өзгерісті
белсенді түрде зерттеуге бейім.
Олар заттар мен құбылыстар арасындағы байланысты
қабылдауға қабілетті әрі соның негізінде
қорытындылар жасай алады; оларға өз қиялдарында
балама жүйелеер құрау ұнайды.
Дарынды балалардың ерекше есі тілдік дамумен
ерекше жетіле отырып, ақпараттың едәуір үлкен
бөлігін жинақтауға бейім. Әрі оны қарқынды
қолдана біледі.
Дарынды балалардың сөздік қоры бай, әрі олар
оны еркін әрі нақты баяндай біледі. Дегенмен,
жеке қанағаттануы үшін олар жиі жағдайда
өздерінің жеке сөздерін ойлап табады.
Бұл балалардың зейіндерінің шоғырлануы ұзаққа
созылады және міндетті шешуде үлкен табандылық
танытады.
Дарынды балалардың психоәлеуметтік
сезімталдығы:
1. Дарынды балалар әділ шешімге жақын болады; адамгершілік
дамуы озыңқы дамиды.
2. Бұл балалар өзіне, айналадағыларға жоғары талаптар қояды.
3. Дарынды балаларға шығармашылық, ойлап тапқыштық, бай
қиял мен фантазия тән.
4. Бұл балалар әзіл сезімге өте бай, қалжыңдарды ұнатады.
5. Дарынды балаларға эмоционалды баланс жетіспейді, себебі ерте
жас кезеңінде олар өте-мөте шыдамсыз әрі шайпау болады.
6. Кейде оларға аса қорқыныш және жоғары сезімталдық тән.
7. Бұл кезеңде эгоцентризм де байқалады.
8. Кей жағдайларда дарынды балаларда жағымсыз өзін-өзі
қабылдау, құрбылармен қарым-қатынаста қиындықтар пайда
болып тұрады.
Бастауыш сынып оқушылары
дарындылығын зерттеу
Математика пәнінен дарынды балаларды анықтау
әдістері
Қазіргі таңда озық технологиялар
оқушылар шығармашылығын,
дарындылығын дамытудың тиімді
құралдарының бірі болып отыр.
Оқушылардың математикаға қабілеттілігі-
ол бір құбылыс.
Математикалық қабілеттіліктертің
төмендегідей 3 компонентін бөліп алуға болады:

Алгоритмдік

Геометриялық

Логикалық
Есептерді біртіндеп шығару арқылы
олардың математикалық есеп шығару
мәдениеті қалыптасады. Сол себепті
олимпиада есептерін таңдап алып
шығарудың маңызы ерекше. Кейінгі
кезде математикалық ойын түрде
есептерді жиі кездестіруге болады.
Дарынды балалармен жұмыс істеу барысында
«Оқушының дарындылығын дамыту картасы» жасау
тиімді әдістің бірі.
Дарындылықты дамыту картасының басты идеясы жеке
тұлғаны дамыту механизмі болғандықтан, картамен
жұмыс дарынды оқушының субъектілігінің
қалыптасуына септігін тигізеді. «Дарындылықты дамыту
картасының» тәжірибелік маңыздылығы жеке тұлғаның
субъектілік негізінде дарынды оқушының
шығармашылық даралығын дамыту, білім беру
процесіндегі субъектілерді психолог, ата-ана, оқушы, және
мұғалімнің өзара әрекетін ұйымдастыра отырып, олардың
жұмысын тиімді етеді.
«Дарындылықты дамыту картасы» 6 бөлімнен
тұрады:
Бала туралы жалпы мәлімет.
Жеке тұлғаның дамуын және
оқушы дарындылығын анықтау.
Психологиялық бақылаулар
нәтижесі.
Оқу іс-әрекеті. Рейтинг жүйесі.
Психологиялық-педагогикалық
нұсқаулар.
Шығармашылық жұмыстар мен
жетістіктер.
Мектептегі күрделі пәндердің бірі-математика.
Психологиялық-педагогикалық зерттеу
көрсеткендей 6-7 жастағы балалардың барлығы
бірдей математика курсын мектеп
бағдарламасына сай меңгеруге дайын емес.
Осыған байланысты ата-аналар мен
мұғалімдердің міндеттерінің ірі-баланың
математикадан білім деңгейін анықтау және
оқып-білуге үйрету.
Мектеп жасына дейінгі балалар мынаны білуге
тиісті:
Санау, сандық және реттік
сандарды дұрыс пайдалану;
10-ға дейінгі сандарды салыстыру,
қайсысы көп, аз екенін ажырата
білу, тең емес заттардың санын
теңестіре білу;
Заттардың пішінін ажырата білу;
10 затқа дейін көлеміне қарай
салыстыра және реттік өсуі,
кемуіне қарай орналастыра білу
Осыған орай, бастауыш сыныптан бастап логикалық ойлау
қабілетін дамытатын вербальді тапсырмаларды орындатуға
дағдыландырған жөн.

Мысалы,
«Аңдардың үйі» жаттығуы.
Бұл ойын үшін 6 аңның көлемін анықтай алатындай
(мысалы: піл, арыстан, сиыр, қоңыз, қасқыр. кірпі)
суретер керек. Әр аңға үй салып, қарындашпен
шаршының көлеміне қарай отырып, аңдарға өз үйіне
баратын жол салу керек.
Мысалы,
«Орныңды тап » жаттығуы.
Мысалы,
«Кім жылдам?» жаттығуы.
Жұмбақ санды тап.
Сурет бойынша жақшалы өрнек құрастыр
Математика пәнінен дарындылығын,
қабілеттілыгын шыңдауға 1-4 сыныпқа
арналған жұмыс дәптерлері
Дарындылық мәселесі әрі қарай зерттеуді
қажет етеді. Бұл көпжақты, көп
құрылымды, көп сипатты мазмұнды да,
мәнді де, құрылымы мен даму бағыт-
бағдары әлі де көптеген ізденістерді
қажет ететін, шеті табылмаған жұмбақты
құбылыс пен процестің бірі болып
табылады.

Ұқсас жұмыстар

Дарынды балалармен жұмыс

Психологиялық оңалту

ДАРЫНДЫ БАЛАЛАРДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Дарынды балалармен жүргізілетін тәрбие жұмыстарының жүйесі

Дарынды және талантты баланы анықтау

Дарын, дарындылық

Дарынды балалар

Миға шабуыл жасау

Дарынды балалармен тәрбие жұмысы

Балалардың дарындылығын бақылау

Пәндер