Дәрумендер: жіктелуі, химиялық табиғаты және физиологиялық маңызы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті Жаратылыстану-география факультеті Дәрумендер

Автор: Таскайров С. С Биология мамандығы 01303

Жоспар I. Дәрумендер II. Дәрумендер жіктелуі

Витаминдер - тағамдық заттардың құрамында болатын ерекше органикалық қосылыстар.

майда еритіндер суда еритіндер

А, D, K, E, Ғ C, PP, B, В2, В6,

В12, Н, Е, К

Витаминдерді 1880 жылы орыс дәрігері Николай Иванович Лунин тапты.

Авитаминоз - витаминдердің адам ағзасында жетіспеуінен болатын ауру. Гипервитаминоз - витаминдерді шектен тыс артык мөлшерде пайдалану. Гиповитаминоз - адам ағзасында витаминдердің жеткіліксіз қамтамасыз етілуі

Майда еритіндер дәрумендерге: А, D, K, E, Ғ

А витамині (ретинол, антисерофтальмикалық) продәрумені - жемістер мен көкөністердің пигменті болып табылатын каротин. Химиялық табиғаты бойынша қанықпаған циклдік спирт, ол алдегид пен қышқылға айнала алады. Алдегид түрінде родопсин түрінде родопсин құрамына кіреді.

Ақшам соқыр -көздің жарық жеткіліксіз жағдайда, ымырт жабылып, қараңғы түскен кезде және түнде нашар көруі.

D витамині(антимешелдік) Химиялық табиғаты бойынша стериндердің туындысы - холекалцеферол болып табылады. Калцетриол гормонын түзеді.

Мешел ауруы - жас сәбилерде Д витамині жетіспеуінен болатын ауру.

Е витамині(антисерильді) Химиялық табиғаты бойынша γ, α, β, δ - токоферол болып табылады. Жыныс мүшелерінің қалыпты қызметін қамтамасыз етеді.

К витамині(антигеморрагиялық) Химиялық табиғаты бойынша нафтохиноның туындысы болып табылады. Қанның ұю үдерістеріне қатысады.

Ғ витамині Жоғары полиқанықпаған май қышқылдары - линоль, линолен, арахидон және ағзада түзілмейтін т. б қышқылдарға жатады. Биологиялық мембрананы құруға, тотығу - тотықсыздану реакцияларына, энергияның түзілуіне қатысуымен анықталады

суда еритіндер дәрумендерге: C, PP, B, В2, В6, В12, Н, Е, К

С витамині(антцинготтық, антискорбуттық) Химиялық табиғаты бойынша - аскорбин қышқылы. Ферменттік жүйелердің кофакторы болып табылады. Ғе3+-тің, Ғе2+-ке тотықсыздануына қатысады.

Құрқұлақ ауруы - С витамині жетіспесе

В1 витамині(антиневриттік) Тиамин химиялық бойынша пиримидин және тиазол сақиналарының туындылары. Тиаминпрофосфат түрінде ферменттердің құрамына кіреді.

Бери - бери ауруы - В1 витамині ұзақ уақыт жетіспегенде болатын ауру.

В2 витамині(өсу дәрумені) Рибофлавин - химиялық табиғаты бойынша рибитолмен байланысқан изоаллоксазиннің сақинасы болып табылады. ФАД мен ФМН түрінде флавиндік ферменттердің құрамына кіреді.

В6 витамині(антидерматиттік) Химиялық табиғаты бойынша - пиридоксин. Пиридоксальфосфат түрінде келесі ферменттердің құрамына кіреді: аминотрансфераза, диаминооксидаза, декарбоксилаза, гликогенфосфорлиаза, аминқышқылдарының изомеразасы.

В12 витамині(антианемиялық) Химиялық табиғаты бойынша - кобаламин. Метилкобаламин мен түрінде ферменттердің құрамына кіреді:метилтрансфераза, глутаматмутаза, сонымен қатар изомерлеу реакцияларына қатысады

РР витамині(антипеллагралық) Химиялық табиғаты бойынша -никотинамид. РР дәруменнің туындыс - НАД түрінде ферменттердің құрамына кіреді.

Пеллагра ауруы - РР витамині жетіспесе

Н витамині(антисеборейлік) Биотин - химиялық табиғаты бойынша валериан қышқылымен тиофен мен мочевинаның туындысы болып табылады. Пируваткарбоксилаза, ацетил -КоА - карбоксилаза, ферменттердің құрамына кіреді.

Фоли қышқылы витамині(фолацин) Химиялық табиғаты бойынша -птероилглутамин қышқылы. Тетрагидрофили қышқылы түрінде фоли қышқылы бір көміртегілі топтарды тасымалдауға қатысады. Жетіспеушілігі - гемопоэздың бұзылуымен сипатталады.

Пантотен қышқылы(В3 дәрумені) Май қышқылдарының ыдырауы мен синтезінде маңызды орын алатын коэнзим А құрамына кіреді. Жетіспеуінен өсу баяулайды, тері зақымдалады, шаш түседі, ішкі мүшелердің шырышты қабығы зақымдалады, жүрек, бүйрек, жүйке жүйесі, ас қорыту жүйесінің қызметі бұзылады.

Р витамині(рутин) Тотығы - тотықсыздану реакцияларына қатысады. Бұл дәруменнің авитаминозынада қылтамырлардың өткізгіштігі жоғарылайды, ұлпаны басқан кезде кенет қан құйылуға алып келеді.