Өсімдіктерді клондық микрокөбейту: in vitro әдістері мен кезеңдері

Тақырыбы: Өсімдіктерді клондық микрокөбейту.

Қабылдаған: Искакова К. М

Орындаған: Жарылқасын Н. Т

Қ. И. СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ

Өсімдіктің жеке клеткасы жасанды ортада өздігінене дами алады. Мұндай тәжірибені алғашқы рет 1902 жылы Габерлант жүргізді, ал 1930 жылы Уайт оқшауланған тамырларды жасанды ортада өсіріп, олардың дамуын байқады. Осы әдіспен сәбіз тамырынан бөліп алған бөліктерді жасанды стирильді ортада жетілдіру арқылы каллус ұлпасы өсірілді. Каллус тек біріңғай паренхима клеткаларынан тұрады. Бұл факторлардың әсерімен каллус дифференциацияланып, одан әрі түрлі тканьдер пайда болады. Каллусты өсіру арқылы клеткалардың өсуіне, дамуына қажетті қоректік заттар, витаминдер мен гармондардың әсерлері зерттеледі.

Өсімдіктердің клондық микрокөбеюі деген өсімдіктердің in vitro жағдайында жыныссыз жолмен көбеюі. Соның нәтижесінде пайда болған өсімдіктер бастапқы өсімдікпен және өзара бір бірімен генетикалық тұрғыда айнымастай бірдей болады.

Клондық микрокөбейту 4 этаптан өтеді:

1-ЭТАП. Эксплантты in vitro жағдайында өсіру.

2-ЭТАП. Микрокобейту.

3-ЭТАП. Өсімдіктерді тамырландыру және оларды сақтау.

4-ЭТАП. Өсімдіктерді топыраққа отырғызу.

1-ЭТАП. Эксплантты in vitro жағдайында өсіру.

Бұл кезде толығымен залалсызданған эксплантты алып, лайықты қоректі ортаға отырғызып, оның жақсы өсуіне қолайлы жағдай туғызу керек. Бұл этаптың нәтижелілігі эксплантты дұрыс таңдап алуға байланысты. Ол үшін донор өсімдіктің әр даму кезеңінде ұлпаларынан немесе мүшелерінен экспланттар алынып, олардың in vitro жағдайында өсу және морфогенездік қабілеттерін зерттейді.

2-ЭТАП. Микрокобейту.

Өркендердің пайда болуы және олардың санын көбейту.

3-ЭТАП. Өсімдіктерді тамырландыру және оларды сақтау.

Жақсы тамыр жүйесі пайда болуына және дамуына жағдай туғызу. Ол үшін қоректік ортаға ризогендік фактор, яғни ауксин қосылады. Тамырлар өсіп, жетілген соң өсімдіктерді топыраққа көшіруге дайындайды немесе салқын жерге қояды.

4-ЭТАП. Өсімдіктерді топыраққа отырғызу.

Өсімдіктерді топыраққа отырғызу алдында оларды арнайы дайындайды. Сол үшін ауаның ылғалдылығы және жарықтың қарқындылығын арттырады. Бұл ұқыптылықты талап ететін ең маңызды этап. Осы этапта өте сақ болу керек, себебі өсімдіктердің көбі бейімделе алмай, шығын болуы мүмкін.

Қорытынды

Клондық микрокөбейту нәтижесі өсімдіктің генотипіне, жасына, экспланттың тегіне, қоректік ортаға, өсіру жағдайларына байланысты. Бұл әдіс қымбат және көп еңбекті қажет етеді, сондықтан ол әзірше селекциялық жұмыстарда қолданылады және басқа жолдармен көбеймейтін өсімдіктерді көбейту үшін пайдаланылады. Сонымен бірге бұл әдіс лабороториялық деңгейінде екі жарым мыңдай өсімдік түрлеріне дайындалған, ал өндірістік технология ретінде біртіндеп өріс алып келеді.