Қоғамның әлеуметтік құрылымы және стратификациясы

Презентация қосу

Дәрістің тақырыбы: Қоғамның әлеуметтік
құрылымы және стратификациясы

Дәрістің мақсаты: қоғамның әлеуметтік
құрылымы, стратификациясы және
әлеуметтік мобильділігі ұғымының мәнін
түсіндіру
Жоспар

1. Қоғамның әлеуметтік құрылымы
2. Әлеуметтік стратификация ұғымы
3. Әлеуметтік мобильділік
4. Стратификацияның типтері
Құрылым

• Қоғам көптеген жүйелердің өзара
байланысынан құралады. Құрылым дегеніміз
біртұтас жүйенің ішкі өзіндік ұйымдасуы.
• Қоғамдағы адамдардың қарымқатынастары
әлеуметтік құрылымды құрайды.
• Құрылым термині XIX ғасырда математика
мен лингвистикада кезессе, Конт, Спенсер,
Маркс сияқты ойшылдар оны әлеуметтануда
қолдана бастады.
Питирим Сорокин (1889-1968)
Американдық социолог П.А.Сорокин

• Әлеуметтік стратификация ұғымын
қоғамдағы жүйелер арасындағы әлеуметтік
теңсіздікті белгілейтін термин ретінде
алғаш рет Питирим Сорокин қолданды.
• Әлеуметтану ғылымына страта ұғымы
геология ғылымынан енеді. Геологияда ол
жік, қабат, қатпар дегенді білдіреді.
Стратификация

• Стратификация теориясы бойынша әрбір
қоғам – индивидтер мен әлеуметтік
топтардың қоғамдағы иеленген әлеуметтік
мәртебелеріне сәйкес әлеуметтік теңсіздікті
білдіретін иерархиялық бағыныстылық
сипаттағы орналасқан тап, класс, топтардан
тұратын құрылымданған жүйелерден
тұрады.
Теңсіздік объективті және субъективті
болып бөлінеді

Объективті – экономикалық, кәсіби,
демографиялық болса,
• Субъективті – мінез-құлық пен
құндылықтық бағдар ерекшеліктеріне
байланысты
• Стратификация теориясы теңдік пен
теңсіздік мәселесін қарастырады
Теңдік пен теңсіздік

• Теңдік – тұлғааралық, мүмкіндіктердегі
және нәтиже теңдігіне қатысты.
• Теңсіздік - керісінше қарым-қатынас.
• Теңсіздік кіріс, билік, білім және
танымалдыққа байланысты орын
алады.
Кіріс, билік, білім, танымалдық

• Кіріс – меншікпен байланысты. Жалақы,
табыс, байлық. Меншіктің өзі: жеке, топтық,
қоғамдық болып бөлінеді.
• Билік – билігі жүретін адам санына,
ықпалына қатысты. (Байлық, кедейлік).
• Білім – оқу ұзақтығы, білім беру деңгейіне
қарай түрлі болып келеді.
• Танымалдық – қоғамдық пікір, статус
құрметіне орай анықталады.
Эмиль Дюркгейм

• Әлеуметтік теңсіздікті еңбек бөлінісінен
көреді. Олар механистік: (табиғи,
жыныстық бөліну, жас ерекшелігі)
• Органикалық: (білім алу мен кәсіби
дайындық негізінде туындайтын теңсіздік)
• К.Маркс бойынша теңсіздік таптық бөлініс
негізінде , яғни бір таптың екіншісін
қанауы, эксплуатациясында жатыр
Герберт Спенсер

• Спенсер теңсіздікті еңбек бөлінісі мен
қоғам дамуы эволюциясындағы
арнайы кәсіби институттардың пайда
болуымен байланыстырады
А.Инкельс сипаттаған Кеңес одағының
әлеуметтік құрылымы
1. Басқарушы элита (парт. номенклатура, әскери
шенділер)
2. Зиялылардың жоғары тобы (әдебиет пен өнердің
көрнекті қайраткерлері және ғалымдар)
3. «Жұмысшы табының ақсүйектері (белсенділер)».
Жоғары кеңес депуттаттары болатын
стахановшылар, «маяктар», бесжылдық озаттары
4. Орта интеллигенция (кішігірім бастық, оқытушы,
ғылыми қызметкер, офицерлер)
Жалғасы
5. «Ақ жағалылар» (жоғары білімі жоқ
қызметкерлер, ұсақ басқарушылар,
звеневодтар)
6. «Озат жұмысшы, шаруа, малшылар»
7. Орта және төмен квалификациялы
жұмысшылар
8. Кедей шаруалар
9. Бостандығы шектелгендер (сотталғандар)
Жоғары, орта, базалық, төменгі, қоғамның
азғын бөлігі
• Жоғары – басқарушы элита, бай олигархтар
• Орта – әскери шенділер, бай кәсіпкерлер,
менеджерлер, жоғары білікті кәсіби мамандар
• Базалық – орта деңгейлі қызметкерлер зиялы
қауым, ұстаз, дәрігерлер
• Төменгі – қарттар, білімі жоқтар, денсаулығы
нашар, әлжуаз топтар
• Қоғамның азғын бөлігі – қоғамнан оқшау
қылмыскерлер ортасы
Дамыған елдердегі стратификация
деңгейі
Кеңестік кезең және посткеңестік елдер.
Қазақстан стратификациялық бөлініс

Ұқсас жұмыстар

СТРАТИФИКАЦИЯ ДӘРІС ЖОСПАРЫ

Әлеуметтік мобильділік

Стратификацияның түрлері

Қоғамның әлеуметтік құрылымы және әлеуметтік стратификациясы

Әлеуметтік стратификация - әлеуметтанудың орталық тақырыбы

ДӘРІС Әлеуметтік құрылым және қоғамның стратификациясы

Әлеуметтік құрылым және қоғамның стратификациясы

Әлеуметтік теңсіздік көрсеткіштері

Социология ғылымы және оның құрылымы

Әлеуметтанудың дамуының негізгі кезеңдері

Пәндер