Дауысты Жуан Жіңішке Ашық Қысаң Еріндік Езулік дыбыстар

ДАУЫСТЫ ДЫБЫСТАР

ДАУЫСТЫ ДЫБЫС ТІЛДІҢ ҚАТЫСЫНА ҚАРАЙ

ЖУАН

ЖІҢІШКЕ

А, О, Ұ,

Ы, У /5 әріп

Ә, Ө, Ү, І, Е,

И, Э, У /7 әріп

Тілдің ұшы кейін тартылып, үсті дөңестенуі арқ. жасалады.

Тілдің ұшы ілгері созылып жіңішкеруі арқ. жасалады.

ДАУЫСТЫ ДЫБЫС ЖАҚТЫҢ ҚАТЫСЫНА ҚАРАЙ

АШЫҚ

ҚЫСАҢ

А, Ә, О, Ө,

Е, Э /6 әріп

Ы, І, И, У,

Ү, Ұ/ 6әріп

Жақтың кең ашылуы арқылы жасалады.

Жақтың тар ашылуы арқылы жасалады.

ДАУЫСТЫ ДЫБЫС ЕРІННІҢ ҚАТЫСЫНА ҚАРАЙ

ЕЗУЛІК

А, Ә, Е, Ы, І, И, Э / 7 әріп

Езудің кейін тартылуы арқылы жасалады.

ЕРІНДІК

О, Ө, Ұ,

Ү, У / 5 әріп

Еріннің дөңгеле-ніп алға қарай созылуы арқылы жас.

1 тапсырма. Мына сөздердің ішінен жуан дауысты у дыбысы бар сөздерді бір бағанға, жіңішке дауысты у дыбысы бар сөздерді екінші бағанға теріп жазыңыздар.

Тану, ілу, шешу, тігу, қазу, беру, жолығу, уақ, уыс, уық сену, төгу, тесу, тору, тоқу, жу, қону, қосу, кесу, уыз, білу, бірігу, көну, көру, оқу, сөгу, төгу.

Жуан У

Жіңішке У

2 тапсырма. Көп нүктенің орнына тиісті дауысты дыбыстарды қойып көшіріңіздер.

Әл . . . де болс . . . с . . . лқ . . . н, б . . . рлық

ж . . . рд . . . қ . . . р бас . . . п ж . . . тыр. Н . . . ур . . . з

к . . . ні әл . . . мг . . . шу . . . ғ . . . н ш . . . ш . . . п т . . . р,

бір . . . қ қ . . . зуы әлс . . . з . . . йткенм . . . н

к . . . кт . . . м де к . . . ліп қ . . . л . . . пты. Он . . . ң

д . . . л . . . лі - әу . . . ден т . . . м . . . лжып ест . . . лг . . . н құс әу . . . ндері. К . . . зің к . . . нге ш . . . ғыл . . . сып, әнш . . . н . . . к . . . ре алм . . . йс . . . ң.

«КІМ ЖҮЙРІК?» ойыны. Көңілді шумақтар

1 - БІР

Же1 екен 1қазан:

Кей1 жемді 1қазан

1-ақ сәтте қойды жеп,

Кү1 етті:

«Тойдым», -деп.

Естіп 1 кез дү1ді,

Жағадағы тү1ді

Паналауға жүгірді.

2-ЕКІ

Баласына ж2ріп,

Ұрсып жатыр К2лік:

-2леніп с2ріп,

Алып қапсың «2лік».

2ншілей «2ңді»

Көрсетпе!-деп ж2ді.

К2рейіп баласы,

2ленбей таласып,

«Жоймасам ба 2мді!»

Деп б2нген с2лді.

3 тапсырма. Семантикалық картаны толтырыңыздар.

№

Дауысты дыбыстар

Жуан

Жіңішке

Ашық

Қысаң

Еріндік

Езулік

4 тапсырма. Сөздің басы мен соңы бірдей дауысты болып келетін 10 сөз тауып жазыңыздар.

Үлгі: алма, іні, апа.

5 тапсырма. Дауысты дыбыспен басталып, дауысты дыбыспен аяқталатын жер-су аттарын тауып жазыңыздар.

Үлгі: Алматы, Африка.

6 тапсырма. Қазақ тілінің үндестік заңына бағынбайтын кірме сөздерден 10 сөз тауып жазыңыздар.

Үлгі: мейрамхана, мұғалім.

7 тапсырма. Тек бір дауысты дыбыстан ғана басталатын 4 сөйлем құраңыздар.

Үлгі: Өгіз өткелден өтпей өкірді.

Семантикалық картамен жұмыс

дауысты

жуан

жіңішке

ашық

қысаң

еріндік

езулік

дауыссыз

қатаң

ұяң

үнді

дауысты

жуан

жіңішке

ашық

қысаң

еріндік

езулік

дауыссыз

қатаң

ұяң

үнді

«КІМ ЖҮЙРІК?» ойыны. Көңілді шумақтар

«УА!»-десіп отырар

Кейде үлкендер білсеңдер.

«УА!»-дан тағы сөз туар,

Кері оқып көрсеңдер.

« . . . !» болады ол сөзің

Екі әріптен тұрады-

Көріп жүрген күнде өзің

Балықшының құралы.

« . . . »-сүйікті тамағың,

Теріс оқып қарағын:

Кейде ұйқыда көретін

« . . . » боп шығар жаңағын.

Көп қой ыдыс түрлері,

« . . . » деген және бар.

Көп жүк артып жүреді,

« . . . » - күшті жануар.

Оңға қарай оқысаң,

ҚАМЫТ-әбзел бұйымың.

Солға қарай оқысаң,

“ . . . “ - қысқы киімің.

8 тапсырма. “АЛТЫБАҚАН” сөзіндегі дыбыстарды пайдаланып сөздер құраңыздар. Қайталанбасын.

АЛТЫБАҚАН

9 тапсырма. Мына өлеңдегі еріндік дауыстылары бар сөздерді бір бағанға, езулік дауыстылары бар сөздерді бір бағанға, екеуі аралас келген сөздерді бір бағанға жазыңыз.

Ине

Ине бұл, ине, Өтінсең, қадап

Инеге тиме! Береді түйме.

Босамас қолы Қолыңа ұстап

Иненің үйде. Көрдің бе ине?

Түймесі түскен Жақсы қыз өспес

Жейдені киме! Инесіз үйде! (Қ. Мырзалиев)

Еріндік дауыстылы сөздер

Езулік дауыстылы сөздер

Еріндік, езулік аралас келген сөздер