Өлеңді жаттау

Презентация қосу

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.
ІІІ. Жаңа сабақ
IV. Сабақты бекіту.
V. Үйге тапсырма беру.
VI.Бағалау.
І. Үй тапсырмасын сұрау
Ахмет Байтұрсыновтың өмірі мен
шығармашылығы
«Екі шыбын» жатқа айту

АХМЕТ БАЙТҰРСЫНҰЛЫ
(1873-1938)
Ақын,
аудармашы
ғалым
Ахмет Байтұрсынұлы 1873 жылы 18
қаңтарда қазіргі Қостанай
облысының Торғай өңіріндегі
Сартүбек деген жерде дүниеге
келеді. Табиғатынан зерек әрі
талапты бала Ахмет 1882-1884
жылдары көзі ашық ауыл
адамдарынан сауатын ашып, хат
таниды да, кейін жақын маңдағы
ауыл мектебінде оқиды. 1886-1891
жылдары Торғай қаласындағы екі
сыныпты орысша-қазақша
училищеде, 1891-1895 жылдары
Орынбордағы мұғалімдер
даярлайтын мектепте білім алады.
Ірі қоғам қайраткері Ахмет Байтұрсынұлының
артында аса мол әдеби, ғылыми еңбектер қалды. Ол
өз заманында әрі ақын, әрі аудармашы, әрі ғалым
ретінде танылды. Ахметтің 1909 жылы Петербург
қаласында "Қырық мысал" деген атпен жарық көрген
алғашқы кітабына негізінен орыс мысалшысы
И.Крыловтан аударған аударма мысалдар
жинақталды. Бұрын мысал арқылы тұспалдап
айтылған ойларын Ахмет 1911 жылы Орынбор
қаласында шыққан "Маса" атты өлеңдер жинағында
өз сөзімен ашықтан-ашық жария етті.
Оқүға Шақыру
Балалар! Оқүға бар! Жатпа қарап!
Жуынып, киініңдер шапшаңырақ!
Шақырды тауық мана әлдеқашан,
Қарап тұр терезеден күн жылтырап.
Адам да, үшқан құс та, жүрген аң да,
Жүмыссыз тек тұрған жоқ ешбір жан да:
Кішкене қоңыз да жүр жүгін сүйреп,
Барады аралар да ұшып балға.
Күн ашық, тоғайлар шат, ың-жың орман,
Оянып жан-мақүлық түнде қонған,
Шығады тоқылдақтың тоқ-тоқ даусы;
Сайрағы сарғалдақтың сыңғырлаған.
Өзенде балықшылар ау қарап жүр,
Тоғайда орақ даусы шаң-шұң орған.
«Аллалап», ал кітапты қолдарыңа!
Кұлдарын Құдай сүймес жалқау болған.

Тарту
Балалар, бұл жол басы даналыққа,
Келіңдер, түсіп, байқап, қаралық та.
Бұл жолмен бара жатқан өзіңдей көп,
Соларды көре тұра қалалық па?!
Даналық — өшпес жарық, кетпес байлық,
Жүріңдер, іздеп тауып алалық та!
Ақынның алғашқы өлендері «Қырық мысал»
атты аударма жинағында 1909 ж. Санкт
Петербургте жарық көрде. Бұл кітабы арқылы
қалың ұйқыда жатқан қараңғы елге жар
салып, олардың ой санасын оятуға бар жігер
қайратын, білімін жұмсайды
Байтұрсыновтың екінші кітабы «Маса» (1911).
Бұл кітапқа енген өлеңдерінде ақын
қараңғылық, надандық, шаруаға енжарлық,
кәсіпке марғаулық сияқты кемшіліктерді
сынады.
Кеңес өкіметі тұсындағы коммунистік идеология
аласапыранының салдарынан 1929 жылы жазықсыз ұсталып,
ұзақ уақыт түрме мен лагерь азабын тартқан Ахмет, 1936 жылы
елге қайтып оралғанымен, 1937 жылы қайта тұтқындалып,
1938 жылы атылады.
Алаш қозғалысының көсемі ретінде "халық жауы" деп атыл ған
А.Байтұрсыновтың есімі де, шығармалары да көпке дейін
жұртшылық үшін жабық болды. Тек тәуелсіз Қазақстан
жағдайында ғана ақынның шығармалары жарық көрді,
мұралары зерттеле бастады. 1988 жылы ақталғаннан кейін
А.Байтұрсынұлы шығармаларының жинағы (1989), "Ақ жол"
кітабы (1991) жарық көрді.
Ұлтын керек қылып, халыққа
қызмет қыламын деген қазақ
балалары қазақ жұмысына
қолынан келгенше қарап тұрмай
кірісіп істей берсе – ұлт жұмысы
ұлғайып, толықпақшы.
Ахмет Байтұрсынұлы
Тақырыбы: Ахмет Байтұрсынұлы
«Ақын ініме»
Сабақтың мақсаты:

Білімділік: өлеңнің мазмұны мен идеясын
меңгерту.
Дамытушылық: әдеби-теориялық білімдерін
тереңдету,сауатты жазуға,дұрыс сөйлеуге,
шапшаңдыққа,тез ойлауға машықтандыру.
Тәрбиелік: оқушыларды
білімге,адалдыққа,адамгершілікке баулу.
ІІІ. Жаңа сабақ

Сабақтың мақсаты түсіндіріледі
Өлеңді мұғалім мәнерлеп оқиды.
Оқушыларға мәнерлеп оқытады.
Өлеңде ақын інісіне кекесінмен
айтқан ақылдарында ирониялық
сарын басым.
Өлеңді болымсыз түрде оқу.
Сұрақ-жауап
Сұрақ-жауап
Ақын өлеңде адам мінездеріндегі қандай
қасиеттерді сынайды?
Одан қандай жақсы қасиеттерді
уағыздайтынын байқауға болады?
Өлеңде ақынның халық алдындағы
парызы,міндеті қандай болу керек
екенін Ахан қалай аңғартуға тырысады?
Өлеңнің соңғы шумағынан ақынның
айтқысы келген өзекті ойын қалай
байқауға болады?
IV. Сабақты бекіту.
Өлеңге сатылай кешенді талдау
жүргізу
Ақын ініме
1. Авторы-
А.Байтұрсынов. Қазақтың
тұңғыш тіл білімі негізін
қалаушы ғалым,
публицист,аудармашы,
мысалшы,саясаткер.
2.Тақырыбы-
Тақырып –бұл өнер
туындысының іргетасы.
Бұл өлеңнің тақырыбы-
атқамінер шонжарлардың
мінез-құлқын әшкерелеу.
3.Жанр түрі-
поэзия (өлең) Өлең дегеніміз-
белгілі бір өлшеммен
қиыннан
қиыстырылып,үйлесімді
ырғақпен ұйқасып келетін
өрнекті сөз жүйесі.
4.Идеясы-
атқамінер шонжарлардың мінез-құлқын
әшкерелеу. Халқына пайдасы тиетін,
адал қызмет ететін адам болып
қалыптасуға үндейді. Идея дегеніміз-
автор тақырып арқылы өмір шындығын
суреттегенде оны өз көзқарасы ,өз
дүниетанымы тұрғысынан бейнелейді.
Сол арқылы өзінің арман-
мақсатын,қиялын білдіреді.
5.Шумақ-
аяқталған синтаксистік біртұтас
ой. 8 шумақты
6.Тармақ-
өлеңнің әр жолы. 30 тармақты
7.Бунақ-
белгілі дауыс ырғағымен бөлінуі. 3
бунақты
8.Буын саны-
дауысты дыбысқа байланысты.
11 буынды.
9.Ұйқас түрі-
қара өлең ұйқасы (а-а-б-а) Ұйқас-
өлең мазмұнымен тамырлас
келіп,оған ерекше саз,әуен беретін
өле тармақтарындағы сөздер
үндестігі.
10. Әдеби-теориялық
10.1. Троп
ұғымдар.
10.2. Фигура-айшықтау.
10.1. Троп –сөздерді тура
мағынасында емес,бұрма
мағынасында қолдану,шындықты
бейнелепойды өзгертіп айту.
Теңеу: доңыздай, балдай,Аплатондай
Эпитет: ақылға жарлы, сүйікті милләт
Дөрекі сөздер: қақыр,лапыр,пақыр,айғырсып.
Ирония- кекесін,келемеждеу
Сүйікті милләтіңа болам десең,Нашардың көбірек же
хақын ,інім.
Сыйласын десең жұртың қадір тұтып,
Айғырсып момындарға ақыр,інім.
Білімді ел ішінде болам десең,
Шешенсіп,жақты сөйлеп,лапыр,інім.
Қолыңнан мұның бірі келмес болса,
Кісімсіп ең болмаса қақыр,інім.
Сөзіңді тыңдатайын десең жұртқа,
Ет асып таба-табақ шақыр,інім.
10.2. Фигура-айшықтау
Арнау- жазушының көбіне –көп
ақынның өзіне не өзгеге,кейде тіпті
жалпы жұртқа арнайы тіл
қатуы,көпшілікке қайырыла
сөйлеуі,олармен іштей кеңесуі.
Бұл өлең жарлай арнауға құрылған.
Өлең М.Дулатұлына арналған.
11. Түсіндірме сөздік
Милләт-араб сөзі,халық,ұлт.
Аплатон,Платон-ертедегі грек
оқымыстысы,
правосы-құқы
12. Тәрбиелік мәні .
Өлең адамгершілікке үндеп, адал
еңбек,қызмет етуге, шақырады.
Жаман әдеттерден ,жамандардан
бойды аулақ ұстауға шақырады.
V. Үйге тапсырма беру.
Өлеңді жаттау. Ақынның ақыл-
кеңесін болымсыз түрде,қарасөзбен
жазып келу.
VI.Бағалау.
Сабаққа белсенді араласып
отырған оқушылардың білімін
бағалап, тиісті бағасын қою.

Ұқсас жұмыстар

Өлең жаттау ережесі

Қ.Жұмаділов «Қозыкүрең»

Қызғыш құстың тапсырмасы

Қазақ әдебиетінің бес арысы

Өлеңнен үзіндіні жатқа оқу

Оқушылардың тақырыпты қаншалықты меңгергенін тексеру

Жамбыл Жабаев Алғадай туралы әрбір ой өлеңі

С.Сейфуллин "Аққудың айырылуы"

Ескендір поэмасын оқу

Мағжан Жұмабаев туралы ақпарат

Пәндер