Тамыр жүйелері

Ақтөбе олысы , Шалқар
қалалық №1 орта мектеп

12 жылдық білім беру экспериментінің
6 сыныбына арналған бағдарламадағы
12-ші сабағы

Биология
Экспериментатор-мұғалім:
Избаева Рабиға
Төлемісқызы
Шалқар қаласы
2010 жыл
Сабақтың тақырыбы

Тамыр. Тамыр түрлері.
Тамыр жүйелері
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Тәрбиелік:
Оқушыларға тамырдың Тамырдың өсімдік
тіршілігіндегі,
өсімдіктің вегетативті
табиғаттағы
мүшесі екендігі, тамырдың дамуы, маңызын тамыр күтімін
тамыр жүйелерінің типтері, зерттеп талдау арқылы
олардың құрылысының оқушыларды ізденімпаздыққа,
ерекшеліктері,тамыр қызметі еңбек сүйгіштікке,
өзара ынтымақтастыққа
туралы түсінік беру;
тәрбиелеу

Дамытушылық:
Өсімдік шаруашылығы
үшін тамыр жүйелерін дамыту
туралы білімнің маңызын ашу;
зертханалық жұмысты сауатты
орындау дағдыларын
қалыптастыруды
жалғастыру.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі: аралас
Оқыту әдісі: индуктивті,
дедуктивті, иллюстративтік
Пәнаралық байланыс:
сурет,органикалық химия
Сабақтың көрнекілігі: бағалау парағы,
бейне слайдтар, кеппешөптер,
тәжірбиелік ыдыстар
Сабақтың жоспары
1. Ұйымдастыру.
2. Үй тапсырмасын тексеру.
а) Нөмір ойыны
ә) Сызықтық диктант
3. Жаңа білім беру
4. Зертханалық жұмыс
5. Бекіту
а) Сандар сыры
ә) Жеребе
б) Жағдаят
в) Құпияхат
7. Бағалау.
8. Үйге тапсырма беру.
9. Қорытындылау.
Сабақтың барысы :
1.Ұйымдастыру
Сәлемдесу,
қатысым тексеру,
дайындықтарын бақылау,
төрт топқа бөлу
2.Үй тапсырмасын тексеру
интерактивті тақта арқылы
бағалау парағына
ұпай жинау
№ Оқушының Үй тапсырмасын тексеру Жаңа сабақты бекіту Оқушы Баға
аты-жөні ұпайы лары
Нөмір Сызықтық Көрсеткіш Жеребе Жағдаят Құпияхат
диктант сан

Ерасыл 5 5 5 5 5 20 5
I
Аружан 5 4 5 4 4 22 4
Салтана 5 5 5 5 5 25 5
т
Асланбе 3 5 4 5 18 4
к
Нұрисла 5 5 5 5 5 25 5
м
I тапсырма
«Нөмір» ойыны
Ойын шарты :Сынып төрт топқа
бөліндік, әр топта 4 -5 оқушыдан
бейдж нөміріне сәйкес
тапсырмаларды таңдап,
дайындалып жауап береміз.
I топ II топ.
1. Тұқым неден тұрады? 1. Тұқымның өнуін бақылау үшін
2. Өсімдіктер неліктен дара қандай тәжірибелер қойылды?
және қос боп бөлінеді? 2.Бір аптадан соң төртіншіі
3. Ұрық неден тұрады? ыдыста қандай өзгеріс болды?
4. Эндосперм деген не? 3. 1, 2 және 3 ыдыста қандай
өзгеріс болды?

III топ. IV топ.
1.Тұқымның тыныс алуы үшін
1. Тұқымның құрылысы
міндетті түрде не керек?
2.Тыныс алуды дәлелдеу үшін 2. Тұқымның өнуі
қандай тәжірибе жасалды ?
3. Өскіннің өсуі
3.Бөрткен дәндері бар стакан-
құбылыстарын сурет
дағы шырпы неге сөніп қалды?
арқылы әңгімелеу
4. Бос стакандағы шырпы неге
жана береді?
ТҰҚЫМНЫҢ ӨНУІ ЖӘНЕ
ӨСКІННІҢ ӨСУІ
•Алғашқы
жапырақ

•Тұқымбүршік •Тұқым қауызы

Солған
тұқымжарнақ тұқымжарнақ

•Тұқымасты
•Жанама тамырлар
тұқымжарнақ

бөлік
Алғашқы сабақша

Тұқым
қауызы

Алғашқы
тамыр
Сызықтық диктант.
Тақтадағы тапсырмалардың ішінен дұрыс жауаптарын тауып
«иә»бағанына, қате жауапқа «жоқ» бағанына белгілеңіз.
1. Барлық өсімдіктердің тұқымдары, негізінен,
органикалық заттардан тұрады.
2. Бидай, жүгері, күріш дәндері майларға бай.
3. Асбұршақ , үрмебұршақ тұқымдарында көп
мөлшелерде нәруыз болады.
4. Күнбағыс, зығыр,майкене ( келщевина)- майлы
дақылдар.
5. Балуыз(клейковина)- өсімдік крахмалының ерекше
түрі.
6. Балуыз - өсімдік нәруызы.
7. Ұрығы мен эндоспермі зақымданған тұқым тезірек
өседі.
8. Қоректік заттар қоры тұқымның өнуінің маңызды
шарты болып табылады.
9. Егу үшін едәуір ірі тұқымды іріктеп алады, себебі
одан жақсы өскін өсіп шығады
Эталон арқылы тексеру

“Иә” – дұрыс жауап “Жоқ” – қате жауап
Сабақтың тақырыбы

Тамыр. Тамыр түрлері.
Тамыр жүйелері
Сұхбаттасу кезеңі:
Жаңа тақырыпты оқып – білу.
Дара Қос
жарнақтылар

Қауыз Қабық

Қалқанша
Жарнақ
эндосперм

Ұрық Ұрық
Тамырша

Ұрық
Ұрық Құрылысы
Құрылысы
Сабақша
Сабақша

Бүршікше
Бүршікше
Сұхбаттасу кезеңі:
Жаңа тақырыпты оқып – білу
1.Тамыр қандай мүше
Бүгін біз тамыр болып табылады?
туралы айтамыз
2.Тамырдың негізгі
қызметі қандай?
3.Тұқымда қандай мүше ең
бірінші пайда болатынын
еске түсіріңдер
4.Бақбақты тамырымен
бірге жұлып көрдіңдер
ме? Қиын ба? Неліктен?
ТАМЫР ҚЫЗМЕТІ

ТІРЕК ҚОРЕК
НЕГІЗГІ
ТАМЫР
жүйесі ЖАНАМА

ҚОСАЛҚЫ
ТАМЫР ТИПТЕРІ

КІНДІК ШАШАҚ
Тамыр типтері
Қос және дара жарнақты өсімдіктердің
тамырларын салыстырыңыз
Бекіту кезеңі
Зертханалық жұмыс № 5
Әртүрлі өсімдіктердің тамыр жүйелерінің
құрылысын қарастырып көрейік.
1. Кішкентай банкадағы әртүрлі арамшөптердің
тамыр жүйелерін анықтайық.
2.Кіндік тамыр жүйесі айқын білінетін кіндік
және жанама тамыр түріндегі негізгі тамырдан
тұрады.
3.Шашақ тамыр жүйесі қосалқы тамырлардан
тұрады. Қосалқы тамырлардың арасынан негізгі
тамыр білінбейді.
4.Жапырақтар мен сабақтардан әрқашан қосалқы
тамыр өсіп шығады.
Жағдаят кезеңінің тапсырмалары
І топ.
“Қыстағы қар жерге ырыс, жердегі ылғал елге ырыс” мақалының мазмұнын түсіндіріңіз.

ІІ топ.
Халық даналығы Бұхар жырауға кедей «Тарыны қай
жерге еккенде мол түсім аламын» деп ақыл сұрай
барса, ол құрт-құмырсқа жәндіктер қаптап жүрген
жазық жерді нұсқап жүріп кетіпті. Сол жерге тары
егіп, «шаш етектен келетін» мол түсім алған кедей
Бұхарға келіп, неліктен солай нұсқағанын сұрапты.
Мұны сіз қалай түсіндіресіз?
ІІІ топ.
Орамжапырақ көшеттерін ашық жерге отырғызу
кезінде кейбір өсімдіктердің негізгі тамырларының
ұшын шырпиды, ал кейбіреулерін сол күйінде
қалдырады. Қай өсімдіктер көбірек өнім береді?
Сіздер неліктен олай деп есептейсіздер?
IV топ.
Құмды топырақта өсетін қарағайдың тамыр жүйесі
қос жарнақты өсімдіктерге кіндік тамыр болады.
Сонымен қатар оның тамыры ылғалға жету үшін
топыраққа терең орналасады. Ал батпақта өсетін
қарағайдың тамыр жүйесі шашақ тамырға ұқсайды.
Оның тамырлары үлкен ауданды алып жатады, бірақ
топыраққа терең орналаспайды. Себебі неде деп
ойлайсыңдар?
Жағдаят тапсырмаларының
жауабы
1. Мол топырақта тұқым тез өнеді, тамыр
тез өседі.
2. Жәндіктер бар жерде құнарлы,
қопсытылған топырақ болады.
3. Ұшы шырпылған өсімдік тамырында
жақсы түптенеді де, мол өнім береді.
4. Құмда ылғал тереңде жатқандықтан,
тамыр ұзын болады, батпақта жайылып
өседі.
Құпияхат тапсырмалары
І топ. Үш сөзден құрылған тамыр қызметі туралы сөйлем шығады.

3 6 9 5 1
10 15 1 13 8
3 13 4 2 1-Р, 2-У, 3-Т, 4-Н, 5-Ы, 6-А, 7-С, 8-К, 9-М, 10-Қ,
11-Ш, 12-І, 13-Е, 14-Ү, 15-О
9 14 11
5 ұпай.
7 12

ІІ топ. Үш сөзден құрылған тамыр қызметі туралы сөйлем шығады.

3 12 9 11 5 1-Ө, 2-І, 3-Т, 4-С, 5-Р, 6-Д, 7-К, 8-Е, 9-М,
1 4 2 9 6 2 7 10-Г, 11-А, 12-А
5 ұпай.
3 2 5 8 10 2
ІІІ топ. Сөзөрім. «Шашақ» тамыр жүйесінің типі.
т а м ы р ш а
қ а р ғ а к ө з

ү р м е б ұ р ш а қ
ж а н а м а
қ о с а л қ ы

1.Өнген ұрықтан алғаш пайда болатын мүше.
2.Тамыр жүйесі кіндік тамыр болып келетін дара жарнақты өсімдік.
3.Қос жарнақты өсімдік.
4.Негізгі тамырдан шығатын тамыр.
5.Сабақ пен жапырақтан пайда болатын тамыр
IV топ. Сөзөрім. «Кіндік» тамыр жүйесінің типі.

ө с і м д і к
н е г і з г і
ж о л ж е л к е н
б и д а й
ө с к і н
т і р е к

1. Тамыр арқылы қоректенетін организм.
2. Қос жарнақты өсімдіктердің ұрығынан дамитын тамыр.
3. Тамыр жүйесі шашақ тамыр болатын қос жарнақты өсімдік.
4. Дара жарнақты өсімдік.
5. Тұқымнан жер бетіне шыққан кішкене өсімдік.
6. Тамырдың қосалқы қызметі.
Құпияхат тапсырмаларының
жауабы
1. Тамыр қоректену мүшесі
2. Тамыр өсімдік тірегі
3. Шашақ
4. Кіндік
Тамыр- өсімдіктің
вегетативті мүшесі
Тамыр өсімдікті топыраққа бекітеді.

Біз Өсімдік тамыр арқылы су мен
минералды заттарды алады,

бүгін
Кішкентай ұрық тамыршасы өсіп,біртіндеп

ұзарады әрі жуандайды.
Тұтас қарағай сияқты ағаштарды бұтақтарымен

нені
және жапырақтарымен бірге діңін ұстап
тұру үшін тамыр жүйесі мықты болуы керек екен.

Тамырға қандай жүктеме түсетінін

білдік ? елестету үшін, күшті жел кезінде
қолшатырды ашып, ұстап тұру керек.
Бүкіл тіршілік бойы өсімдіктерде жаңа
тамырлары түзіліп, ескілері өсіп отырады.
Өсімдіктің барлық тамырларының
жиынтығын тамыр жүйесі деп атайды.
Оқушыларды бағалау

Қорытындылау

Үйге тапсырма беру
Үйге тапсырма беру

1. § 12 оқу. 55-беттегі кестені
толтыру.
2. № 6 зертханалық жұмысты
қорытындылау.
№ Оқушының Үй тапсырмасын тексеру Жаңа сабақты бекіту Оқушы Баға
аты-жөні ұпайы лары
Нөмір Сызықтық Көрсеткіш Жеребе Жағдаят Құпияхат
диктант сан

Ерасыл 5 5 5 5 5 20 5
I
Аружан 5 4 5 4 4 22 4
Салтанат 5 5 5 5 5 25 5
Асланбек 3 5 4 5 18 4
Нұрислам 5 5 5 5 5 25 5
II Сымбат 5 5 5 5 5 25 5
Айбол 5 5 5 5 5 25 5

Ұқсас жұмыстар

Тамыр бөлімдері

ӨСІМДІКТЕРДІҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТОПТАРЫ

Патогенез

Өсімдіктердің шөлге бейімделушілігі

Тамырдың соғуын анықтау

Шымкент Қазақстандағы ауаның ластану деңгейі жоғары қалалардың тізіміне енді

ТЕКСЕ ГЕМОДИНАМИКА

ББҚ тағам өнеркәсібінде қолдануы

ӨСІМДІКТЕРДІҢ ӨСУІНЕ ЖӘНЕ ДАМУЫНА ДУБИЛЬДІ ЗАТТАРДЫҢ ӘСЕРІ

Азжылдық, көпжылдық арамшөптер және олардың өкілдеріне сипаттама

Пәндер