Айқап журналының қазақ тарихындағы орны

Презентация қосу

“Айқап” журналының қазақ
тарихындағы орны

“Айқап”
журналының
алғашқы
беттері
Қазақ тілінде шыққан газет-
журналдар
“Дала уалаятының газеті” – (1888-1902). Омбы;
“Қазақстан” (1911 - 1913). Орал;
“Сарыарқа апталығы” (1917 - 1918).Семей;
“Қазақ” (1913-1918). Орынбор;
“Алаш” (1916-1917). Тәшкент;
“Есіл даласы” (1913-1913). Петропавл;
“Қазақ газеті” (1907). Троицк;
“Серке” (1907). Петербург;
“Айқап” журналы (1911-1915).Троицк;
ХХ ғасырдың бас кезінде Қазақстанда
жарық көрген қазақ және орыс тіліндегі
басылымдардың салыстырмалы
көрсеткіші
1911 жылғы 10
қаңтарда Ресейдің
Троицк
қаласындағы
“Энергия”
баспаханасында
қазақ халқының
тарихындағы
тұңғыш “Айқап”
ұлттық
журналының
бірінші нөмірі
шықты.
Ұйымдастырушы
және баспагер,
идеялық басшысы
және редакторы
Мұхамеджан
Сералин
(1872-1929)
демократ жазушы,
әдебиетші, қоғам
қайраткері
“Айқап” журналы 1911 жылғы
қаңтардан 1915 жылғы қыркүйекке
дейін әуелгіде айына бір реттен,
кейін екі рет шығып тұрды.
Барлығы 88 нөмірі шықты
Таралымы 1000 -2000 данаға

жетті.
“Айқап” журналының аталуы
мен алдағы мақсаты

1911 жылғы №11 санында
бастаушылар алқасының
атынан былайша түсінік
беріледі: “Айқап” деген сөз
қазақтың төл сөзі, ол
ғасырлар бойы мәдениеттен,
білімнен кенже қалған бүкіл
қазақ халқының өкініші
ретінде алынды. “Ай,қап!”
деп санымызды соқтық, енді
ел қатарына қосылайық деген
үнді білдіреді.
Саяси-әлеуметтік оқу-білімге
шақыру

“Айқап”
жер журналының мәдени, мәселесі
көтерген шаруашылық
мәселелері

Әйелдердің
әлеуметтік
жағдайы
Елді ішкі өмірінде болған жаңалықтар,
ресми хабарлар
“Ашық хат”айдарымен оқырмандардың
хаттары жарияланған
Проблемалық мақалалар (жер туралы,
сиез,сайлау т.б.)
“Фельетон”
“Хабарлар”
Шет ел жаңалықтары, басқармалардан
ескертулер, жаңа кітап туралы
рецензиялар.
“Айқап”
журналының
редакторы,
хатшылары
және арнайы
тілшісі
М.Сералиннің “Айқап” бетінде
жарияланған мақалалары
“Біздің бұрынғы һәм қазіргі халіміз”
“Диханшылық”, “Біздің дертіміз”
“Келешек заманымыздың қамы”
“Қытай қазақтарының бас адамдары
хақында”, “Қазақ қандастарымызға”
“Ескі жыр”, “Жер әңгімесі”
“Петербургтегі кеңес туралы ойға келген
пікірлер”, “Мәржани”, “Емле мәселесі”,
“Қазаққа тарих керек пе?”, “Роман жарысы
туралы”
Ғалимов Әкірам (1892-1913)-
ақын, жазушы, драматург.
1911-1912 жж-”Айқаптың” хатшысы.
Бүркенші аттары: “Шала татар,””Қара торы”,
“Қара торы жігіт”

“Бейшара қыз”
“Айт күні”
“Бақытсыз сұлу”
“Жұртқа қайтіп жағу
керек”
“Қыс”
“Өтініш”
Сұлтанмахмұт Торайғыров (1893-1920)-
қазақтың көрнекті ақын жазушысы.1913-
1914 ж. “Айқап” журналының тілшісі
“Қазақ тіліндегі өлең кітаптар”
“Өлең және айтушылар”
“Ауырмай есімнен жаңылғаным”
“Қазақ ішінді оқу, оқыту
жағдайы қалай?”
“Алты аяқ”, “Бұлар кім”,
“Бүгінгі іс”
“Бір балуанға қарап”, “Кеше
түндегі түс”
“Көңілді көндіретін тағдыр”,
“Қымыз” және т.б.
Мұхамедсәлім Кәшімов
(1884-1935)-ақын, журналист
1911-13ж “Айқап” журналының тілшісі

“Верныйдағы көрген,
білгендерім”,
“Түркістан шаһарында”,
“Шымкенттен”,
“Тоқмақ акуалдары”, “Қапал
уезінен”
“Әулиеата мен Тоқмақ арасы”
“Шымкент уезіндегі ас”, “Музыка”
“Қытай қазағында қайырлы іс”
“Әулиеата бабамның шырақтары”
және т.б.
“Айқап” журналының
жалынды жыршылары,
олардың көтерген
мәселелері
Алихан Бөкейханов (1866-1937)
“Он төрт тоғыз бола ма”, “Ашық хат”және
т.б.
Сабыржан Ғаббасов (188 - 1918)
“Тарих қазақ жайынан”, “Сот ісі”
“Қапалдан”, “Бексұлтан төре қабірі”
“Жиһангездіктің бір саласы”, “Қапалға да ай
туды”, “Бақты қаласы” және т.б.
Дөнентаев Сәбит (1894-1933)
“Балалықты сағыну”, “Биік тау”, “Қиялым”
“Қазақтарға қарап”, “Заман кімдікі”және т.б.
Ахмет Байтұрсынов(1873-1938) белгілі
ғалым-лингвист, әдебиет зерттеуші,
тюрколог, ақын-аудармашы.

“Қазақ пайдасындағы жерді
алу турасындағы низамдар”
“Қазақ һәм төртінші Дума”,
“Жазу тәртібі”
“Тағы да народный сот
хақында”
“Аз уақытта көп білу
жолының басы”
“Шәйзіман мырзаға”, “Қазақ
өкпесі”
Дулатов Міржақып (1885-1935)
“Ай астында еш нәрсе
басқарылмай тұрмақ емес”,
“Государственный дума һәм
қазақ”
“Екі қыздың мұңы”, “Хан
Абылай”
“Қазақ халқының бас
азаматтары”
“Жазу тәртібі”, “Эсперанто
тілі”, “Айқапқа”
“Қапастағы ұрының
мінәжәті”, “Шаттық” және т.б.
Кемеңгеров Қошмұхамбет
(1894-1942)
“Бақ іздеген”,
“Жазғытұры”, “Солғын
Жомартбаев Таһир гүл”
“Пайғамбар”- Пушкиннен
(1884-1937)
аударма,
“Сәскелік көлдің
“Замандастарға
қарап” жағасында” –
Никитиннен аударма
Қаратаев Бақытжан
(1860-1934)
“Қазақ жері хақында”,
Көпеев Мәшһүр-Жүсіп “Шілдерті болысының отырықшы
(1857-1931) болып жер алулары” және оқу-
ағарту, жер, дін, жер-су правосы
“Туысқан бауырларыма мәселелері туралы бас мақалалары,
бір насихат” мақаласы Кеңес жиналысында сөйлеген
баяндамалары
мен хабарлары
Құдайбердиев Шәкәрім
(1858-1931)
Мағжан Жұмабаев
“Мұсылмандық кітабы”, “Сөз
(1893-1938)
таласы”
“Түрік,қырғыз, қазақ һәм
“Қатын алу, ерге шығу”,
хандар шежіресі”
“Бұлбұл”, Жатыр“
“Жазғытұры”, “Күз түні”, “Шын “Біздің мұқтаждықтарымыз”
сорлы” т.б. “Басқармаға хат” т.б.
Лапин Сералы (1868-1919)
Қазақ елінің діні, жер-су правосы туралы
мақалалары
Майлин Бейімбет Ж (1894-1939)
“Айыртау болысында”, “Болған ісі”
“Қостанай уезі Дамбар болысы”
“Аманқарағайский болыстан” т.б.
Сатыбалдин Файзолла (1856-1919)
Әдет-ғұрып, салт-сана, әкімшілік, жер
пайдалану туралы мақалалары
•Жолдыбаев Молдағали
Сейдалин Жиһанша Ә
“Айқап”журналында
(1877-1923) жариялаған мақалалары:
“Азып тозып кетпесе не амал “Қазақтардың қазіргі халі”,
бар?” “Болашақ”, “Ауылда”,
“Бас қосу”, “Съезд туралы” “Құрметті Әлжановқа жауап”,
“Балмұхамет Ташеновке мақалаларында Абай,Ыбырай
жауап” Алтынсарин өлеңдерінен үзінді
“Үлгі аларлық іс”, “Жер келтіріп, қазақ арасындағы
жайынан бір-екі ауыз сөз”, оқу-ағарту,мәдениет т.б.
туралы жазған.
“Шаһар Троицк” және т.б.
“Айқап” қазақ баспасөзінің, қазақ елінің
алғашқы қарлығашы, яғни алғаш шыққан
журналы. Ең бірінші кезекте “Айқап”
журналы осынысымен ыстық.
Екіншіден бұл журналды ашып, жариялауда
қазақтың басына қара бұлт үйіріліп тұрған
әнеу бір қылышынан қан тамған шақтағы
саясаттан қорықпай елді ынтымақ пен
бірлікке, оқуға шақырған сол жолда аянбай
тер төккен М.Сералин сынды
интеллигентіміздің қалам сиясы тамған,
бұл журнал бізге осынысымен де қымбат.
Белгілі ақын жазушы Әбіш Кекілбаев
“Бағалай білмегенге бақ қонбайды,
Қуана білмегенге құт қонбайды” деген екен.
Барымызда “Айқап” сынды асыл
дүниелерімізді сарғайған қалың газет-
журналдардың ішінен аршып, лайықты
бағасын бере білейік, ағайын.

Ұқсас жұмыстар

Қостанайдағы орыс - татар мектебі

ХХ ғасырдың басындағы қазақ әдебиетінің тарихы (1900-1930 ж.ж.)

Сарыарқа - газет

БИБЛИОГРАФИЯНЫҢ ТАРИХИ ДАМУ

ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеті. Мәдениеті. Қоғамдық-әлеуметтік жағдайы

ХХ ғасырдағы Қазақ әдебиеті, мәдениеті, қоғамдық-әлеуметтік жағдайы туралы ақпарат

Қазақстандағы саяси партиялар мен ағымдар

ХХ ғасырдың басындағы тарихи – әлеуметтік жағдай және оның әдебиеттің дамуына тигізген әсері

Бейімбет Майлин “Шұғаның белгісі”

Шұғаның белгісі

Пәндер