Теңбілдақты сымбатты жануар жайлы

Қабыланға экологиялық

және антропологиялық

факторлардың әсері

Теңбілдақты сымбатты жануар жайлы

Қабыландар (туыстық аты Ациноникс, ғылыми аты Ациноникс юбатус) мысытұқымдастар өкілі, оларда итке тән қасиеттер бар. Ит ауыратын аурулармен ауырады. Иттер сияқты отырады және аңшылық жасайды. Қабыланның терісі жазықтерілі иттің терісіне ұқсайды. Ал саусақ таңбалы үлбірі мысықтың үлбіріне ұқсайды. Жер бетіндегі іздері мысық іздеріне ұқсайды. Ағаш бутақтарына шығып жүргенді ұнатады (ағаш басында күшіктері жақсы жүреді) . Үлкен қабыландардың тырнақтары мұқалған, жер бетінде жүргенде бүгілмейді. Алдыңғы аяқтарындағы саусақтары жылтыр, үлкен және өткір тырнақтары болады. Бірінші саусағының тырнағы ерекше үлкен. Тырнақты үлкендеу алақаны өте күшті, себебі ұрған кезде жемтігі бұралып қалады.

Қабыланның тұмсығы сымбатты әрі өте ерекше. Көзі мен ауыз арасында екі қара жолағы бар, ол қабыланға көңілсіз және мұңлы кейіп береді. Қабыланның үлбері қысқа, бауырындағы үлбірі ашық түсті және қара дақтары бар. Жаңа туылған күшіктерінің терісі қара, арқа жағы мойынынан құйрығына дейін тығыз күлгін түсті төмпешікті болады.

Қабыланның тұмсығы

Қабыланның дыбысы

Қабыланның дыбыстары, құстардың шиқылдағанына ұқсайды. Олардың дыбысы екі километр жерден естіледі, осы дыбыс арқылы күшіктерімен хабарласады.

Қабыланның жұмсақ және мейірімді қасиеттері бар. Егер қабыланның көңілі тоқ болса, үлкен үй мышықтары сияқты пырылдайды. Қабыландар адамдарға тез үйренеді, және оларды үйретуге болады. Үлкен қабыландардың салмағы 45кг тартады. Жануардың дыбыстық тілі әр алуан. Олардың дыбыстарынан әр тіпті барлық дыбыстарды естуге болады. Егер қабылан сенімді болса, оның денесі зор дыбысты ырылдағанын қабылдайды. «Уа-уа» немесе «ньям-ньям» дыбыс шықса рахаттанғанын білдіреді. «Прр-пр» десе тыныштықты білдіреді, төмен дыбыстап «ихи, и-хи» десе қауіпті білдіреді

Қабыланның жанұясы хормен өз көңіл күйлерін білдіруі

Жүйрік жыртқыш

Қабылан өте жүйрік аң. 2 секундта 65км\сағ жылдамдық алады. Содан кейін сағатына 110км\сағ асады. Сүтқоректілердің ішіндегі ең жүйрігі. Қабыланның ұзын, сымбатты тұлғасы, төмпешікті арқасы оның жүгіруге бейімділігін көрсетуі. Ұзын теңбіл дақты құйрығы оның жүгіруге бейімділігін көрсетеді және бірден бұрылыс жасай алады. Қатты жүгіріп келе жатқан қабылан 5 метр биіктікке секіре алады. Қатты жылдамдықпен аяқтары мысықтікінен гөрі иттікіне ұқсайды. Қабыланның тырнақтары оның жүгірген кезде тұрақты етеді.

Туыстардың жалғасуы

Қабыланның аналығы алтауға делік күшіктейді. Ол күшіктерін жауларынан қорғайды және үнемі күшіктерінін орындарын ауыстырып отырады. Осындай қасқорлық жасасада күшіктерінін үшеуі ғана тірі қалады.

Қабыланның кұшіктерінін өсуі оңай емес. Күшіктері күшті және ырылдасып ойнағанды ұнатады. Аналығы құйрығын бұлғандатып отырып, демалады, осы кезде аңшылар аулайды. Жауларының жақын жерде жүргенін сезе алады

Қабыланның күшіктері

Қабыланның күшіктері үлбір терілі болғандықтан әдемі көрінеді. Мұндай қасиет мысық тұқымдастардың басқаларында жоқ. Екі айдан кейін күшіктерінің арқасындағы дақтары көріне бастайды. Күшіктерін қалық бұта арасына жасырады. Мекендерін ауыстырып отырады. Адастырып отыру қауіпсіздік үшін тазалық үшін қажет. Тазалық тек денсаулық кепілі ғана емес, өткір иістерін жауларына білдірмеу үшін қажет.

Туылғаннан кейін 10 күннен кейін қабыландардың күшіктерінің көздері ашылады. Іле шала күшіктер аналықтардың артынан жүреді. 14 апта өткен соң үрбірлерімен денелерін жабады. Сүт тістері шығады. Есейген шағында ата-аналарынан бөлініп, өз алдына тіршілік етеді. Екі жылдан соң ересектер қатарына қосылады. Өмір ұзақтығы 15 жыл.

Аңшылығы

Қабыландар 150-200 метр қашықтықта жүрген еліктерді сезіп, шабуыл жасайды, қатты жылдамдықпен жүгіреді. Егер жемтігі қабыланның тырнағына алғашқы секундта ілінбесе, ол қутылады, жемтігін ұстау үшін қайтадан бастайды. Әдетте аң таңертең немесе кешке, кейде айдың жарығымен түнде жемтігін аулауға шығады. Кейде бұл аңдар топ болып немесе жұп болып жемтігін аулауға шығады.

Жемтіктерінің әлсіздік қатесіз табады. Еліктерді міндетті түрде жеудің қарсы бағытынан іздейді. Теңбілдақты аңшы тығылып тұрып қырағы көздерімен аңдиды. 80 метр қашықтықта еңбектей жүріп жемтігін аңдиды. Сыртқы түсі байқалмайды. Ол өзіне тән аңшылық әдістерін қолданады, су жағасында су ішіп тұрған жануарға аңдып тұрып бас алады