Ашамай кесте

Презентация қосу

Семей қаласының
Қ.Рысқұлбеков атындағы №33 орта мектебі

Тақырыбы: “Жұмсақ бұйымдардағы ою-
өрнектер”

Авторы: Мейрамғазы Қымбат Мұратқазықызы 11 «А»
Ғылыми жетекшісі: Субебаева Нуржаныл Маликовна сызу- өнер
пәнінің мұғалімі
Зерттеу мақсаты:
Жұмсақ бұйымдағы ою-өрнектерге
ғылыми тұрғыдан жалпы сипаттама
беріп, оларды зерттеу әдістерінің
көмегімен талдап, салыстыру арқылы
оқушыларды еңбексүйгіштікке,
халқының тарихын біліп, мәдени
мұрасын қадірлеп, дәстүрін жалғастыра
білуге дәріптеу, өнеге ету.
Зерттеу міндеті
Жұмсақ бұйымдардағы ою-өрнектердің
түрлерін зерттей отырып, олардың
оқушылар арасындағы қызығушылығын,
қазіргі таңда адам тұрмысына
қажеттілігін қарастыру.
Қазақ халқының ою-өрнек
өнері ежелгі замандардан
бастау алып, қазақ жерін
мекен еткен көшпелі
тайпалар өнерінің ықпал-
әсерімен сан ғасырлар бойы
қалыптасып, өзіне тән белгілі
бір жүйеге келген. Бұған
дәлел-қазақтың алғашқы ою-
өрнек үлгілерінен андронов,
сақ, ғұн, үйсін мәдени
мұраларын
ұшыратқанымызды айтсақ та
жеткілікті,
Ою-өрнек түрлері
Ою- өрнек өнері ғасырлар бойы қазақ
халқының бейнелеу өнерінің жеке түрі
болып келеді. Қазақтың ою-өрнектерінің
түрлері де, атаулары да көп. Бүгінгі
таңда қазақ халқының 230-дай ою-өрнек
атаулары белгілі болып отыр.
Қазақ ою-өрнектерінің көне атаулары және олардың мағынасы
атауы мағынасы

1.Ай, айшық,жарты ай, жұлдыз, Көк әлеміне байланысты
кемпірқосақ, күн, шұғыла
2.Айыртұяқ, асқармүйіз, атерін, Малға, малдың денесіне, ізіне
қошқармүйіз, тайтүлік, түйетабан, байланысты
омыртқа
3.Қазмойын, қазтабан, құстабан, Құстарға байланысты
құсқанат, құсмұрын
4.Қосдөңгелек, төртқұлаұ,тұмарша, Геометриялық фигуралар тектес
сүйір
5.Айбалта, айыр, балдақ, балта, Қару, құралдарға байланысты
қармақ,шынжыр
6.Ағаш, бітпесгүл, жапырақ, ирек, Жер, су, өсімдік, гүл, жапырақ, бұтақ
райхангүл, үш жапырақ, шиыршық бейнелі өрнектер
7.Алақұрт, жұлдызқұрт, көбелек, Құрт- құмырсқаға байланысты
құмырсқа, құмырсқа із
8.Бөрікөз, бөріқұлақ, итемшек, Аңға, аңның денесіне, ізіне
иттабан, иттіс байланысты
Ою - өрнек типтері:
зооморфтық ою - өрнектер
өсімдік типтес ою- өрнектер
космогоникалық ою өрнектер
геометриялық фигураға типтес ою -
өрнектер
Зооморфтық Өсімдік өрнектері Космогониялық Геометриялық
Өсімдік типтес ою -
өрнектер
«Гүл» ою-өрнегі барлық
гүл түрін тұспалдайды.
Бұл өрнектің түрі
қолөнер бұйымдарында
үш жапырақтан
басталып, он екі
жапырақты ою-өрнекке
дейін кездеседі Кесте
тіккенде және киім-
кешектердің жағасына,
қалтасына, жиектеріне
салады
Зооморфтық ою - өрнектер.
Қазақ ою-өрнегі қошқар мүйіз
түрінен бастау алатындықтан
қандай ою түрін жасағанда да осы
ою түрі басты көрініс табуы қажет.
Басы қошқар мүйіз оюынан бастау
алған өрнек дами келе неше
алуан түрге еніп, ара жігі әр түрлі
ою-өрнектермен толыға келе,
үлкен күрделі ою түрі шығады. Ою
тасы қошқар мүйіз бастаған өрнек
түрлері бір-біріне үйлесе сән бере
келе бірігіп, жымдасып, байланыс
пен сәндік тауып жасалатын ою
түрін әрлендіре түседі
Геометриялық
фигураға типтес ою-
өрнектер (“ирек”,
”сызық”,”дөңгелек)
сырт киімде, кілемде,
дөдегенде және
батырдың қару-
жарағында кездеседі.
Космогондық өрнектер
(«жұлдызша», «айшық»,
«шимай», «торкөз»)
ғарышпен байланысты
жұлдыздарды, күнді,
айды, кемпірқосақты
бейнелейді. Бұл өрнектер
алаша,қоржын, басқұр
тоқуда жиі
пайдаланылады.
Киіз басу өнері
Киіздің ошақ басының
қорғаушысы,
молшылықтың, гүлдеп
өркендеудің нышаны
болып саналатын
қасиетті жануар – қой
мен шығу тегі
байланысты болуы
оның киелі мәнін
тудырады.
Сырмақ –
халқымыздың
тұрмыс-тіршілігіндегі
ұлттық қолөнермен
туындалған аса
сәнді төсеніш, әрі
өнер туындысы.
Сырмақ түрлері
Сырмақтың сыру технологиясы
Сырмақтың
негізін
дайындау

Шеттік ою-өрнектерді Ортаға түсетін ою-өрнектерді Ою-өрнектерді негіз
таңдау, І таңдау,
қырқу бетіне
қырқу
орналастыру

Негізге желімдеп Өрнектерді сәндік
Сырмақты
н/е материалдармен
көктеп бекіту безендіру астарлау

Соңғы
өңдеуден
өткізу
Кесте тігу
Қазақ халқының ұлттық қолөнерінде
өзіндік ерекшелігімен танылатын
өнердің бірі-кесте тігу өнері. Кестелеп
тігу өнері б.з.б VI-Vғ.қалыптасып
дамыды.
Қабырға
кесте
Шекпе Біз
кесте кесте
Кесте
түрлері

Түкті Баспа
кесте кесте
Ашамай
кесте
Өзіндік зерттеулер
Сұхбаттасу
Сауалнама
№33 орта мектеп оқушылары арасында
жүргізіген сауалнама қорытындысы

Сауал
Мүлдем білмейтіндер

40 түрлерін біледі

30 неде бейнелегені

Ою- өрнек мағынасын
білетін
өсімдік оюларын білетін
геометиялық оюларын
білетін
0
зооморфты оюларының
Респонденттер саны түрлерін білетін
Респонденттер саны

Сауал 60

Мүлдем білмейтіндер 10

түрлерін біледі 20

Қай рәмізде бейнеленгені білетін 15

Ою-өрнек мағынасын 12

өсімдік оюларын білетін 2

геометиялық оюларын білетін 4

Зооморфты оюларының түрлерін білетін 5
Мектем мұғалімдерінен сұхбат алу үстінде

Әр түрлі саладағы пән мұғалімдеріне ою-өрнекке қатысты сұрақ қою
арқылы, ою-өрнек түрлерінің басқа пәндермен де байланысы бар
екеніне көзім жетті.
Омарбекова Ғани
Серқазықызы
Мамандығы: Абай
театрында тігінші
Қазіргі киім
үлгілеріне ұлттық
оюдың кең көлемде
қолданғанын жөн
көреді.
Абай атындағы драма театрының тігіншісі Ғани Серқазықызымен
сұхбат алу үстінде

Киімдер әшекейлеу үшін көбінде қазмойын,
бітпе, үш жапырақ, табан,
қошқар мүйіз және жиектік
оюлар киімдерді
әшекейлеу үшін қолданылатындығы,
сондай-ақ киім жасауда
ұлттық бояу(түсі) үлкен рөл
атқаратындығы туралы айтып кетті.
Дильназ фирмасының дизайнері Гүлбаршым Наурызбайқызының
қолөнері
Айша-Бибі мәдениет орталығының төрайымы Айман
Ыбырайқызымен сұхбат үстінде
Өнер зерттеушісі, “Айша-Бибі” мәдениет
орталығының жетекшісі Айман Ыбырайқызы ою-
өрнектің осы күнге дейін сақталу себебін ең алдымен
елбасымыз, жергілікті, облыстық әкімшілік тарапынын
қолдау көрсетіліп жатқандықтан деп түсіндірді, бүгінгі
таңда ою-өрнектің дамуы жайлы тоқталып, ою-өрнек
дәстүрін ары қарай дамыту жолдарын іздеу қазіргі
таңдағы өзекті мәселенің бірі деп ой толғағады.
Сондай-ақ алға қойған мақсаты: Семейде ұлттық
қолөнер бұйымдарына арналған мұражай ашу.
Мәдени орталықтың бұйымдары
Қалалық көрме, №33 орта мектеп
“Дильназ” фимрмасы, “Айша-Бибі” мәдени орталығы,
№31,№37 мектеп
Қолөнер -өз қолымен жасайтын ұлттық мәдениеті мен
өнер туындысы
Қорытынды
“Жұмсақ бұйымдардағы ою-өрнектер” ғылыми жобасы арқылы төмендегідей
оң нәтижелерге қол жеткізілді:
Ғылыми сараптама жасап, оны салыстырып талдау
Жобаны меңгеру барысында тарих, әдебиет пәндерінен алған білімімді
өнермен ұштастыру
Зерттеу әдістерінің көмегімен жұмсақ бұйымдардағы ою-өрнектердің
қажеттілігін ғылыми жолмен көз жеткізу
Жұмсақ бұйымдардағы ою-өрнектердің қолданыс аясын кеңейтуді ұсыну.
Жұмсақ бұйымдардың дамуына жағдай жасап, алдағы уақытта жұмсақ
бұйымдардағы ою-өрнектердің қолданыс аясын кеңейту мақсатында
келесі шешу жолдарын ұсынамын:
Мектеп қабырғасында жұмсақ бұйымдардағы ою-өрнектің кең көлемде
оқытылуын қадағалау
Ұлттық қолөнер апталығын енгізіу
Ою-өрнектермен әсемделген жұмсақ бұйымдар сататын арнайы
мекемелер ашу
Осы арқылы біз оқушыларды еңбексүйгіштікке, қолөнер шеберлігіне баулу
арқылы, қоғамда жұмсақ бұйымдардағы ою-өрнектерге деген
сұранысты арттыруға болады.
Зейін қойып, тындағандарыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Қазақ халқының дәстүрі

ЕҢБЕК – ТҰЛҒАНЫ ТӘРБИЕЛЕУ ҚҰРАЛЫ

Салт - дәстүр, оның түрлерін қарастыру

Кесте қою

Кесте және оларды қою

Графикалық редактордан сурет кірістіру

Лентаны кірістіру Суретті кірістіру

HTML - кестесінің стилін өзгертетін атрибуттар тізімі

Электрондық кесте

Жолдарды кірістіру

Пәндер