Қазақ әдебиетінде

Презентация қосу

Ғабит Мүсіреповтің
Сабақтың тақырыбы:

Ғабит Мүсіреповтің өмірі мен
шығармашылығы
Сабақтың бағыты:
Ұлы ақындарымызды дәріптеу

Сабақ: Қазақ
әдебиеті

Жетекшінің аты-жөні:

Қазақ әдебиеті пәнінің мұғалімі
Тыштықаева Айнагүл Қадыркенқызы

Заградовка орта мектебі
2012 жыл
МҮСІРЕПОВ
МҮСІРЕПОВ ҒАБИТ
ҒАБИТ МАХМҰТҰЛЫ
МАХМҰТҰЛЫ

Мүсірепов
Мүсірепов Ғабит
Ғабит Махмұтұлы
Махмұтұлы (1902-1985)
(1902-1985) -- қазақтың
қазақтың әйгілі
әйгілі жазушысы,
жазушысы, қоғам
қоғам және
және
мемлекет
мемлекет қайраткері,
қайраткері, Қазақ
Қазақ КСР
КСР Ғылым
Ғылым академиясының
академиясының академигі,
академигі, әдеби
әдеби сыншы,
сыншы,
аудармашы,
аудармашы, Социалистік
Социалистік Еңбек
Еңбек Ері,
Ері, Қазақстанның
Қазақстанның халық
халық жазушысы,
жазушысы, Қазақ
Қазақ КСР
КСР
Ғылым
Ғылым академиясының
академиясының Абай Абай атындағы
атындағы және
және Ш.Уәлиханов
Ш.Уәлиханов атындағы
атындағы мемлекеттік
мемлекеттік
сыйлықтарының лауреаты.
сыйлықтарының лауреаты.
Қазіргі
Қазіргі Солтүстік
Солтүстік Қазақстан
Қазақстан облысының
облысының Жамбыл
Жамбыл ауданында
ауданында дүниеге
дүниеге келген.
келген.
Алғашқыда
Алғашқыда ауылауыл молдасынан
молдасынан арабша
арабша хат
хат таныған.
таныған. Ғабит
Ғабит жастайынан
жастайынан әуелі
әуелі екі
екі
жылдық
жылдық ауылдық
ауылдық орыс
орыс мектебінде,
мектебінде, кейін
кейін төрт
төрт жылдық
жылдық жоғары
жоғары басқыш
басқыш орыс
орыс
мектебін
мектебін бітірген.
бітірген. Қазақ
Қазақ төңкерісінен
төңкерісінен кейін
кейін үстемдік
үстемдік алған
алған Кеңес
Кеңес өкіметінің
өкіметінің
жұмысына
жұмысына әжептеуір орысша сауаты бар адам ретінде араласып, түрлі қызмет
әжептеуір орысша сауаты бар адам ретінде араласып, түрлі қызмет
атқарған.
атқарған. Орыс
Орыс мектебінде
мектебінде жүргенде
жүргенде орыстың
орыстың атақты
атақты ақын
ақын жазушыларының
жазушыларының
шығармаларын
шығармаларын оқып оқып білуі,
білуі, ауыл
ауыл мектебінде
мектебінде өзін
өзін оқытқан
оқытқан әдебиетші
әдебиетші мұғалім
мұғалім Бекет
Бекет
Өтетілеуовтың
Өтетілеуовтың әсер
әсер ықпалы
ықпалы болашақ
болашақ жазушының
жазушының әдебиетке
әдебиетке ерекше
ерекше ықылас
ықылас
аударуына
аударуына септігін
септігін тигізеді.
тигізеді. 1923-26
1923-26 жылдары
жылдары Орынбор
Орынбор қаласындағы
қаласындағы жұмысшы
жұмысшы
факультетіне (рабфак) оқуға түсіп, оны бітірісімен Омбыдағы ауыл
факультетіне (рабфак) оқуға түсіп, оны бітірісімен Омбыдағы ауыл шаруашылық шаруашылық
институтында
институтында оқыған.
оқыған. 1927-1928
1927-1928 жылдары
жылдары -- Бурабай
Бурабай орман
орман шаруашылығы
шаруашылығы
техникумында
техникумында оқытушы,
оқытушы, 1928-1933
1928-1933 жылдары
жылдары Қазақ
Қазақ мемлекеттік
мемлекеттік баспасының
баспасының бас бас
редакторы,
редакторы, 1934-1938
1934-1938 жылдары
жылдары «Социалистік
«Социалистік Қазақстан»
Қазақстан» (Егемен
(Егемен Қазақстан)
Қазақстан)
газетінің
газетінің редакторы,
редакторы, Қазақ
Қазақ АКСР
АКСР Халық
Халық ағарту
ағарту комиссариаты
комиссариаты өнерөнер секторының
секторының
меңгерушісі,
меңгерушісі, Қазақ өлкелік комитетінің баспасөз бөлімінің меңгерушісі, Қазақстан
Қазақ өлкелік комитетінің баспасөз бөлімінің меңгерушісі, Қазақстан
Компартиясы
Компартиясы саяси-ағарту
саяси-ағарту бөлімінің
бөлімінің меңгерушісі
меңгерушісі қызметтерін
қызметтерін атқарды.
атқарды.
1938-1955
1938-1955 жылдары
жылдары бірыңғай
бірыңғай шығармашылық
шығармашылық жұмыстармен
жұмыстармен айналысқан.
айналысқан. 1956-1957
1956-1957
жылдары
жылдары -- «Ара»
«Ара» -- «Шмель»
«Шмель» журналының
журналының бас бас редакторы,
редакторы, 1957-1985
1957-1985 жылдары
жылдары
Қазақстан
Қазақстан Жазушылар
Жазушылар одағы
одағы басқармасының
басқармасының бірінші
бірінші хатшысы,
хатшысы, КСРО
КСРО Жазушылар
Жазушылар
одағы
одағы басқармасының хатшысы қызметтерін атқарған. 1958 жылдан КСРО
басқармасының хатшысы қызметтерін атқарған. 1958 жылдан КСРО
Министрлер Кеңесі жанындағы әдебиет, өнер және сәулет салалары бойынша
Лениндік және Мемлекеттік сыйлықтары жөніндегі комитеттің мүшесі болған.
Ғ.Мүсіреповтің тұңғыш повестерінің қатарына «Тулаған толқында» мен «Американ
бидайығы» шығармалары жатады. Жас жазушының болашағынан үміт күттірген
бұл туындылар азаматтық тақырыпты толғайды. Ғ.Мүсірепов әңгіме жанрының
өркендеуіне үлкен үлес қосты. Алғашқы шығармаларынан-ақ жазушылық
шеберлігімен танылған.
«Қос шалқар», «Көк үйдегі көршілер», «Шұғыла», «Үздіксіз өсу», «Жайлау
жолында», «Тұтқын қыз», Жеңілген Есрафил» тағы басқа әңгіме, повестерінде
еңбек адамдарының қиындыққа толы қажырлы өмірі мен азамат соғысы,
ұжымдастыру кезіндегі дүрбелең оқиғалар легі суреттеледі.
«Талпақ танау» әңгімелері мен «Бір адым кейін, екі адым ілгері» повесі жыл
аралатып барып, бірінен кейін бірі жарық көреген. Оның бұл шығармалары қазақ
әдебиетіне жазу стилі қалыптасқан, көркемдік шеберлігі ерекше жаңа суреткердің
келгенін жария еткен еді. Шығармашылық жолының бір белесін аналар туралы
әңгімелер топтамасымен түйіндеген жазушы енді кең тынысты туынды жазуға
кіріседі. Екінші дүниежүзілік соғыстың аяғын ала ол өзінің тұлғалы туындысы
«Қазақ солдаты» романын жазған. Роман тың тақырыбымен, образдарының көркем
бейнеленуімен, сюжет құру шеберлігімен, тартымды тамаша тілімен таңдаулы
қазақ романдарының қатарына қосылады. Бұдан кейін ол араға біраз уақыт салып
барып, өзінің ең ірі салалы да салиқалы шығармасы «Оянған өлке» романын
жариялайды. Қазақ прозасының шоқтығы биік туындысы саналған осы романынан
кейін жазушы қайтадан шағын жанрға ойысады. Сөйтіп әңгіме жанрында зергер
суреткерлігімен танылған ізденімпаз жазушы, көркемдік шеберлігін барған сайын
шыңдап, әр әңгіме, повесі сайын жаңа бір белеске көтеріліп отырады. 1968 жылы
«Кездеспей кеткен бір бейне» кітабы үшін Абай атындағы республикалық сыйлық
алады. Араға бес алты жыл салып барып, прозадағы соңғы елеулі туындыларының
бірі «Ұлпан» повесін жариялайды.
Сонау отызыншы жылдарда ақ үлкен драматург екенін танытып, «Қыз Жібек»
операсының либреттосын, «Қозы Көрпеш Баян сұлу» пьесасын берген
Ғ.Мүсірепов кейінгі жылдарда да бүкіл қазақ драматургиясының тамаша
туындысы болып табылған «Амангелді», «Ақан сері - Ақтоқты»,«болашаққа
аманат», «Қыпшақ қыз Аппақ», «Қайран Майра» атты драмалық шығармаларын
жазған.
Сценариін Б.Майлин, В.Ивановпен бірігіп жазған «Амангелді» фильмі (1938)
қазақ кино өнерінің алғашқы баспалдағы саналса, «Махаббат туралы дастан»,
«Қыз Жібек» (1970) фильмдері қазақ кино өнерінің алтын қорынан орын алған
туындылар.
Көркем аудармада О.Генри, С.Тагарао, М.Горький, М.Шолохов, У.Шекспир,
К.Симонов, А.Штейн, Ж.Мольер, тағы басқа қаламгерлер пьесаларын қазақ тіліне
аударған.
Ғ.Мүсірепов - көрнекті қоғам, мемлекет қайраткері. 1932 жылы шілде айында ол
республикаға танымал адамдармен бірлесе отырып, халықтың басына төнген
аштық нәубеті жайында БКП(б) қазақ өлкелік комитетіне «Бесеудің хатын»
жолдаған.
Ғабит Мүсірепов өзінің қоғамдық, публицистік, журналистік, сыншылдық
қызметімен де туған халқының мәдениетінің дамуына зор еңбек сіңірді. Алайда
қазақ халқы оны үлкен суреткер жазушы деп таниды, көркем сөздің хас шебері
деп біледі, құрмет тұтады. Ол бірнеше мәрте Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің, бір
рет КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты және Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің
төрағасы болып сайланған. Үш мәрте Ленин орденімен және екі мәрте Еңбек
Қызыл Ту орденімен, Октябрь Революциясы орденімен және көптеген
медальдармен марапатталған.
Қазақ мемлекеттік балалар мен жасөспірімдер театрына жазушының есімі
берілген.
1991 жылы қайраткер тұрған үйде Ғ.Мүсірепов атындағы әдеби-мемиоралдық
мұражай үйі ашылған.
2002 жылы 100 жылдық мерейтой қарасаңында Солтүстік Қазақстан
облысындағы бір ауданға, Астана қаласындағы көшелердің біріне Ғ.Мүсіреповтің
есімі беріліп, Алматыдағы Қазақ мемлекеттік балалар мен жасөспірімдер театры
МҮСІРЕПОВ ҒАБИТ МАХМҰТҰЛЫ
“Қозы Көрпеш – Баян сұлу”

Бұл трагедия 1936 жылы жазылып біткен.
1940 жылы 29 сәуірде М.О.Әуезов атындағы
Қазақтың мемлекеттік академиялық Еңбек
Қызыл Ту орденді драма театырында
“Қозы Көрпеш – Баян сұлу” трагедиясы
қойылды.
“Ақан сері – Ақтоқты”

Жазушының бұл пьесасы 1941 жылы
жазылды. Алғаш рет 1942 жылы 10
наурызда Қазақтың мемлекеттік
академиялық драма театрында қойылды.
“Болашаққа аманат”
18 ғасырдағы қазақ шаруалар көтерілісінің басшысы
Сырым Датұлы (1712 – 1802) туралы бұл пъесаны
жазушы 1980 жылы жазды. Пъеса алғаш рет
“Жұлдыз” журналының 1981 жылғы бірінші санында
жарияланды.
“Қазақ солдаты”
Бұл романда Ғабит Мүсірепов
Қайрош деген азаматтың қаладан
достарды тауып достасуын. Оқуға
деген құмарлығы жайында
айтылған.
Ғ.Мүсірепов
• Қазақ әдебиетін дамытуда
аянбай еңбек еткен классик
жазушы. 1974 жылы
Ғ.Мүсіреповке әдебиетті
өркендетуге сіңірген үздік
еңбегі үшін жоғары Социалистік
Еңбек Ері құрметті атағы берілді.
“Ананың арашасы”
Ақын - Ана тақырыбына
көптеген шығармалар жазып
аударған. Қазақ әдебиетінде
Ғабиттей Ана туралы
жырлаған ақын жоқ.

Ұқсас жұмыстар

Аңыз әңгімелер - Халық ауыз әдебиетінің жанры

Әдебиеттанудағы ағымдар - бағыттар, әдебиет теориясының зерттелуі

Мұқағали Мақатаев

Қазақ тілі және әдебиеті факультеті

Қазақ әдебиетіне үлес қосушылар

XIX ғасыр әдебиетін зерттеген ғалымдар

Мұқағали Мақатаев туралы лебіздер

Өлең құрылысы

Торайғыров Сұлтанмахмұт (1893—1920)

ШӘКӘРІМ ҚҰДАЙБЕРДІҰЛЫ

Пәндер