Атмосфералық қысымды анықтаған ғалым

V тарау.

ҚЫСЫМ

Мақсаты:

Оқушылардың сабаққа деген ынтасын, есте сақтау ерекшеліктерін арттыру, білім сапасын жоғарлату және өз бетімен іздену жолдарын үйрету.

Белгілі бір бетке түсетін күш әрекетінің нәтижесін сипаттайтын шаманы қысым деп атайды. Қысым бетке перпендикуляр бағытта әрекет ететін күштің осы беттің ауданына қатынасымен анықталады:

гПа = 100 Па

кПа = 1000 Па

МПа = 1 Па

шынжыр табанды трактор топыраққа

вагон дөңгелектері рельске

адам жүргенде еденге

Кесте № 5

Заттың күйі

Негізгі қасиеттері

Молекулаларының ара қашықтығы

Суреті

Молекулалары қалай қозғалады

Газ

Неғұрлым үлкен көлем алуға тырысады, көлемін де, пішінін де сақтамайды, оңай сығылады

Молекуланың өз өлшемінен ондаған есе артық

Өзіне берілген көлем ішінде ретсіз, шапшаң қозғалады

Сұйық

Өзі құйылған ыдыстың пішінін алады, көлемін сақтайды, пішінін сақтамайды, аққыш

Молекуланың өз өлшеміндей

Орнықты күйінің маңайында секірмелі, тербеле қозғалады

Қатты

Көлемін де, пішінін де сақтайды

Молекулалары белгілі бір ретпен орналасады, ара қашықтығы молекуланың өз өлшемінен кем

Тепе-теңдік күйіне қатысты тербеле қозғалады

Ауырлық күші сұйық бағанының салмағына тең:F=P яғни P=mg. Бұдан ыдыс түбіне түсірілетін қысым

Сұйық бағанының ыдыстың табанына түсіретін қысымын былай есептейді:, яғни

Сұйықтың массасын оның тығыздығы арқылы: ал көлемін - ыдыс табаны ауданының сұйық бағанының биіктігіне көбейтіндісімен өрнектеуге болады:

немесе

Формула ауырлық күші әрекет еткен сұйықтың қысымының ыдыс табанының ауданына тәуелді болмайтынын, тек қана сұйық бағанының биіктігіне және оның тығыздығына тәуелді болатынын көрсетеді.

қатынас ыдыстардағы әртекті сұйық бағандарының биіктігі олардың тығыздықтарына кері пропорционал.

1 - су жинағыш

2 - сорғылар

3 - тұндырғыштар

4 - сүзгі

5 - су құбыры мұнарасы

6 - мұнарадағы таза су жиналатын ыдыс

Атмосфера

Тропосфера Стратосфера Мезосфера Термосфера

Биіктігі 760 мм сынап бағанының қысымына тең, 00С температурадағы атмосфералық қысым қалыпты атмосфералық қысым деп аталады.

760 мм сын. бағ. = 101325 Па ≈ 1013 гПа ≈ 100 кПа ≈

Сұйыққа батырылған денеге оның сұйыққа батқан бөлігі көлеміндегі сұйықтың салмағына тең ығыстырушы күш әрекет етеді.

Сұйыққа батырылған денені ығыстыратын

Денелердің жүзу шарттары

Кеменің суға бататын тереңдігі шөгім деп аталады. Рұқсат етілетін шөгім кеменің корпусында қызыл сызық - ватерсызықпен белгіленеді.

Жіңішке түтікшелерде сұйықтың еркін беті қисық болады. Мұндай қисық бетті мениск деп атайды. Егер сұйық қылтүтік қабырасына жұғатын болса, онда менискінің пішіні ойыс, ал егер жұқпайтын болса, дөңес болады.

Қылтүтіктер бойымен сұйықтың көтерілуі немесе төмен түсуі кезінде байқалатын құбылыстар қылтүтіктік құбылыстар деп аталады.