Жасушаның бөлінуі

Презентация қосу

Уалшерова
Уалшерова Арайлым
Арайлым
Нышанбек
Нышанбекқызы
қызы
ОҚО,ТҮРКІСТАН ҚАЛАСЫ
ТҮРКІСТАН МЕДИЦИНАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ
биология пәнінің мұғалімі
Сабақтың мақсаты:
Студенттердің тарау бойынша алған білімдерін
пысықтап, есте сақтау қабілетін арттыру.
Деңгейлік тапсырмаларды таңдап, жауап беруге
үйрену, білімдерін жүйелі тиянақтау үшін тест
тапсырмаларын орындауға қалыптастыру
Ойлау қабілеттерін дамыту, өз бетімен жұмыс
жасауда сарамандық жұмыстың маңызды екенін
түсіндіріп үйрету, икемділік қалыптастыру
Сабақтың түрі: Аралас сабақ.Білімді тиянақтау.

Сабақтың әдісі: деңгейлік тапсырма,
сұрақ-жауап.

Көрнекілігі: интерактивтік тақта
Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі:
а)оқушылармен селемдесу.
ә)түгендеу.
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.
ІІІ. .Оқушыларды бағалау
ІV .Жаңа сабақты меңгерту
ІV.Сабақты қорытындылау.
V. Үйге тапсырма беру
Жасуша тірі ағзалардың тіршілік қасиетін сақтайтын құрылымдық ең
кіші бөлшегі. Жасушалар санының көбебі жасушаның бөлінуінен
басталады. Жасуша бөлінуінің үш жолы бар:
Митоз немесе күрделі бөліну (сана немесе дене жасушалары)
Амитозды немесе тікелей бөліну (қарапайымдылардың)
Мейоз- күрделі (жыныс жасушаларыныі) бөліну.
Жасушаның бөлінуі (Митоз) организмдердің көбею жолдары, жыныс
жасушасының бөлінуі. Мейоз, ұрықтану, Онтогенез – организмнің жеке дамуы.
Организмдердің көбею жолдары:
Жыныссыз және жыныстық болып екіге бөлінеді Жыныссыз көбеюдің
екі түрі бар нағыз жыныссыз көбею және вегативті (өсімді) көбею.
Жыныстық көбеюдің жыныссыз көбеюден негізгі айырмашылығы-
көбеюге екі организм қатысады
Мейоз процесі үздіксіз жүретін жүйелі екі кезеңнен тұрады
Бірінші кезең ÷ редукциялы
Екінші кезең ÷ эквационды бөліну деп аталады.
Мейоздың бірінші бөлінуінде хромосомалардың саны екі есе азаяды
(редукция екі есе азаю) эквационды бөліну- жыныс жасушаларының
пайда болуымен аяқталады
Жыныс жасушаларының дамуы

Сперматогенез (Аталық жыныс жасушаларының пайда болуы.)

Овогенез

(Жұмыртқа жасушаларының дамуы.)

○ + = Зигота.

Аналық гамета Аталық гамета
Жасушаның бөлінуі
Амитоз(Тікелей бөліну) Мейоз(жыныс жасуша
Митоз(дене жасуша ларының бөлінуі)
ларының бөлінуі)

Митоз немесе дене жасушаларының бөлінуі 3 кезеңнен тұрады

Интерфаза дайындық кезеңі Кариокинез ядроның бөлінуі Кариокинез ядроның бөлінуі

интерфаза

РНК,АТФ ,ақуыз молекулалары
ДНК молекуласы екі еселенеді жасуша терінің саны көбейеді
синтезделеді
Жасушалардың көбею типтері

жыныссыз жынысты
Гаметалар түзілмейді: Гаметалар түзіледі:
Өсімді ұрықтану:
2. Спора түзу қос
3. Үзбелену өздігінен ұрықтану
4. Бүршіктену Айқас
5. Митоз 2. партеногенез
6. Ядросыз бөліну
Онтогенез

ПОСТЭМБРИОГЕНЕЗ
ЭМБРИОГЕНЕЗ

ҰРЫҚ -БӨЛШЕКТЕНУ- ПІШІН ӨЗГЕРІССІЗ
ПІШІН ӨЗГЕРІСТІ
БЛАСТУЛА-ГАСТРУЛА-НЕЙРУЛА

ОРГАНОГЕНЕЗ

ЭКТОДЕРМА ЭКТОДЕРМА
МЕЗОДЕРМА ТЕРІ БЕЗДЕРІНЕН БАСҚА БЕЗДЕРДІҢ БАРЛЫҒЫ
1. ТЕРІ ЭПИТЕЛИЙІ 1. ТІРЕК-ҚИМЫЛ ЖҮЙЕСІ • АСҚОРЫТУ ЖҮЙЕСІ
2. ЖІЙКЕ ЖҮЙЕСІ 2. ҚАН ЖӘНЕ ЖҮРЕК ҚАНТАМЫР
3.ТЫНЫС АЛУ ЖҮЙЕСІ
3. СЕЗІМ МІШЕСІ 3. НЕСЕП-ЖЫНЫС ЖҮЙЕСІ
ҰРЫҚ ДАМУЫНЫҢ АЛҒАШҚЫ САТЫЛАРЫ

Ұрықтану өте салысымен зигота дамуының алғашқы сатысы болады.

Бластула - жасушалары ерекшеленіп үлгермеген көпжасушалы ұрық

бластомер

Гаструла- ұрық дамуының екінші сатысы

Бластула
Гаструла
нейрула
Қай тұжырым дұрыс? “ия” немесе “жоқ” белгісін белгілеңіз

Жасуша – тірі ағзалардың элементарлық құрылымдық, функционалдық бірлігі

Қартаю мәселелерін зерттейтін ғылым герантология деп аталады

Жасушаның бағдарламаланған тіршілігін жоюы апоптоз деп аталады

Жасуша тіршілігінде плазмалемма ас қорыту жүйесін атқарады.

Апоптоздың ең негізгі ферменті – нуклеотидтер деп аталады

Интерфазада митоз процесіне қажетті заттар синтезделеді, бұл кезеңді тасымалдаушы
кезең деп атайды.
Пролиферация – ұлпалардың, мүшелердің жарақаттанған орнының жабылып
жазылуы.
Ой
митоз – дене жасушаларының бөлінуі
ла
н
мейоз – қарапайымдылардың бөлінуі
!
интерфаза 3 кезеңнен тұрады

апоптоз - жасушаның бағдарламаланған тіршілігін жоюы
1-нұсқа 2-нұсқа
1.Көбею немесе репродукция дегеніміз- бұл: 1. Жыныстық көбею- бұл:
А. жасушаның негізгі қасиеттерінің бірі А. Жасанды ұрықтандырылған жасушадан дамуы
В. тұқым қуалау мәліметін сақтау В. Ағзаның ұрықтанбаған жасушасынан дамуы
С. әр бір дараның өзіне ұқсас ұрпақ қалдыруы
Д.белгілердің жойылуы С. Аналық ағзаның сомалық жасушаларынан жаңа
Е.өмір үшін күрес даралардың жетілуі
Д. Сперматозоид пен жұмыртқа жасушалары ядроларының
өзара қосылуы
Е. Ұрықтанған аталық жасушадан жаңа ағзаның дамуы

2.Жер бетіндегі өмір мынаның арқасында тоқтамайды: 2. Митоз мынанша фазадан тұрады:
А. Тұқымқуалаушылық С. зат алмасу А. 2 В. 3 С. 5
В. Өзгергішті Д. Көбею. Е. өсу Д. 4 Е. 6

3.Бір өсімдіктің бүршігі бар бөлігін алып, 3. Хромосомаларды анық байқауға болатын фаза:
екінші өсімдік денесіне ұластыру- .......аталады: А. Профаза В. метофаза
А. телу В. Бүршіктену С. Өсу Д. бөліну С. Анафаза Д. Интерфаза Е. телофаза
Е. көбею

4. Бір жасушалылардың жынысты көбеюінің түрі: 4. Жасушаның бағдарламаланған тіршілігін жоюы аталады:
А. митоз, вегетативті В. митоз, мейоз
С. конъюгация, копуляция Д. шизогония, вегетативті А. апоптоз В. Эндомитоз С. мейоз Д.митоз Е. некроз
Е. копуляция, митоз

5. Жыныссыз көбею- бұл: 5. Интерфазаның мына кезеңінде ДНҚ-ның редупликациясы
А. Ағзаның ұрықтанбаған жасушасынан дамуы және гистондардың екі еселенуі
жүреді:

Ой
В. Аналық ағзаның сомалық жасушаларынан жаңа даралардың А. Предсинтетикалық В. синтетикалық
жетілуі
С. Жасанды ұрықтандырылған жасушадан дамуы С. Постсинтетикалық Д. Профаза Е. метофаза
Д. Ұрықтанған аталық жасушадан жаңа ағзаның
дамуы ла
Е. Сперматозоид пен жұмыртқа жасушалары ядроларының
өзара қосылуы н
Митоздың жүру жолын атап, толық анықтама беріңдер.
Үй жұмысын сұрау
А. Берілген суреттегі « Ағзалардың көбею түрінің
қай типіне жатады, және оларға сипаттама бер.
....................................................................................
...................................................................................

Б.Берілген суреттегі « Ағзалардың көбею түрінің қай типіне
жатады, және оларға сипаттама бер.
....................................................................................
..................................................................................

В.Берілген суреттегі « Ағзалардың көбею тұрінің қай типіне
жатады, және оларға сипаттама бер.
.................................................................................... ...........................................................................

Ой
ла
н
!
Ой
ла
н
1. Ұрықтың дамуы Бластула

2. Ұрықтанудан кейін зигота дамуының алғашқы Эмбриогенез
сатысы
3. Ұрық дамуының екінші сатысы Нейрула
4. Тірі ағзаның туу мерзімінен өлуіне дейінгі жеке Гаструла
дамуы
5. Гаструладағы жасушаның сыртқы қабаты Онтогенез
6. Гаструладағы жасушаның ішкі қабаты Мезодерма
7. Гаструладағы жасушаның ұрық жапырақшасы Эктодерма
8. Ұрық дамуының үшінші сатысы бұнда жүйке түтігі Энтодерма
қалыптасады
9. Омыртқасыз жәндіктер қалай дамиды Түрленіп
(метаморфоз)
Қорытынды.

1. Көбею – тірі организмдерге тән қасиет.
2. Жынысты көбеюге екі дара қатысады.
3.. Жыныссыз көбею түрлері: бөліну, бүршіктену, вегетативті көбею.
4. Жыныс жасушаларының қосылуын – ұрықтану деп атайды.

5. Ұрықтанған жұмыртқа жасушасы зигота деп аталады.

Ұқсас жұмыстар

Митоз ядро бөлінуі цитоплазма бөлінуі

Клетка циклындығы ДНҚ репликациясының орны мен құбылыстары

Жасушаның тіршілік циклі

Клетка циклындағы ДНҚ репликациясының орны мен құбылыстары

Телофаза митоздың ақырғы сатысы

Үйге тапсырма

ЖАСУША ЯДРОСЫ

Клетка ең ұсақ тірі система, оның құрылысы және атқаратын қызметі

Жасуша орталығы

митоз

Пәндер