Рухани мәдениет

№164 орта мектеп

Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы

7-сынып

Сабақтың тақырыбы: " Қалалық сәулет өнері ".

Иршатова Мөлдір

Өткізілген күні: 19. ІІ. 2014жыл

2013-2014 оқу жылы

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі:XIV-XV ғасырлардағы Қазақстаннның сәулет өнері туралы түсіндіру. Орта ғасырлардағы қазақ жеріндегі білімді, ғылымды меңгеріп, артына өшпес із қалдырған ғұламалардың ескерткіштерімен таныстырып, оқушыларға мәдени мұра құндылығы жайында мәлімет беру.

Дамытушылық:

а) Жүйелі ойлау мен талдай білу;

ә) Оқушының жан-жақты іздене білуін қалыптастыру;

б) Бірлесіп және өздігінен жұмыс істеу дағдыларын жетілдіру.

в) Еркін сөйлеп, ойын жеткізе білуге үйрету;

г) Сөйлеу мәдениетін қалыптастыру

Тәрбиелік:

а) Оқушының бойына ұлтжандылық сезімін қалыптастыру;

ә) Тарихи ескерткіштерге құрметпен қарауға, қорғауға, қасиет тұтуға тәрбиелеу;

б) Эстетикалық талғамын қалыптастыру;

в) Рухани байлығын көтеруге жетелеу;

г) Отанымыздың мәдени мұрасын қастерлеп, бағалай білу;

д) Имандылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : Аралас сабақ

Сабақтың әдісі:

а) Миға шабуыл

ә) Кіші топпен жұмыс.

б) Деректермен жұмыс.

в) Пікір алысу, Венн диаграммасы, сәйкестендіру.

Пәнаралық байланыс:Әдебиет, құқықтану, география.

Сабақтың көрнекіліктері:Суреттер, кітаптар, карта, бейне жазба, интерактивті тақта.

Мәдениет

Сабақтың барысы:

І.

Ұйымдастыру

кезеңі

ІІ.

Үй тапсырмасын сұрау

1. Викториналық сұрақтар:Материалдық мәдениет

1. ХІV-ХV ғ. материалдық мәдениетке нені жатқызуға болады?

2. Киіз үйдің қандай түрлерін білесің?

3. Қазақтың киім кешектері негізінен неден жасалған?

4. Қандай тағам түрлерін білесіңдер?

5. Қандай құрал-сайман түрлерін білесіңдер?

2. Рухани мәдениет

Рухани мәдениет дегеніміз не?

Фольклор дегеніміз не?

Қандай ертегілерді білесіңдер?

Қандай эпостық жырды білесің?

Алтын Орда ыдыраған кезде пайда болған тарихи батырлық жырлар?

ХІV-ХV ғасырлардағы қыпшақ тілінде жазылған туындылар?

Қандай күйлерді білесіңдер?

Адамдар ислам дінін қабылдағанға дейін неге сенген?

ХІV ғасырда қандай хандардың тұсында ислам дінінің таралуына көңіл бөлінген?

Дін дегеніміз не?

“Ислам діні” атты мақаланы кім жазды?

Тасаттықты не үшін берген?

“Бойтұмар” дегеніміз не?

Материалдық мәдениет ерекшелігі

ОРТАҚ БЕЛГІСІ

Рухани мәдениет ерекшелігі

Ою-әшекейлер

Үй жиһаздары

Тұрмыстық ыдыстар

Ұлттық киімдер

Құрал-саймандар

Қару -жарақтар

Тағам түрлері

- мәдени игіліктердің жасаушысы

- мәдени жетістіктерге жетелеуші

Біріне-бірі тәуелді

Бірін-бірі жетелей дамытушы

халықтың рухани қазынасы

Әдет-ғұрып

Салт-дәстүр

Ауыз әдебиеті

Қиял ғажайып әңгімелер, ертегілер

Діни наным-сенімдер

Музыка өнері

Би өнері

Арыстан-баб кесенесі.

Қожа Ахмет Яссауи кесенесі.

Көккесене күмбезі.

Алаша хан кесенесі.

Рабиға Сұлтан Бегімнің кесенесі.

Монша туралы.

Қолданбалы өнер

Сәулет өнері жайлы не білесіңдер?

Кесене туралы түсінігіміз қандай?

"Миға шабуыл"

Сәулет (архитектура) - латын сөзі. Жобасы күрделі, биік, әсем салынған сәулеттік ғимарат;

Кесене- белгілі адамдардың құрметіне қабір басына тұрғызылған діни құрылыс;

Кіріспе сөз

Сәулет өнері Қазақстанда Х-ХІІ ғасырларда Қарахан мемлекетінің кезінде өркендей бастаған еді. Оның басты себебі Тараз қаласының маңындағы Айша бибі, Бабаджа қатын сияқты сәулет өнерінің тамаша туындыларына ХІІІ ғасырдағы Моңғол шапқыншылығы үлкен нұқсан келтірді. ХІІІ-ХІҮ ғасырларға дейін жерімізде айтарлықтай ірі құрылыстар салынбаған.

ХІІІ ғасырдың екінші жартысынан бастап қалалық отырықшылық мәдениеттің жандануы нәтежиесінде ХІҮ-ХҮ ғасырларда ірі сәулет құрылысы басталды.

Сәулет

өнері

Алаша хан

кесенесі

Көккесене

Қожа Ахмет Яссауи

Рабиға Сұлтан Бегім

Арыстан баб

ХІV-ХV ғасырлардағы сәулет өнерінің жаңа үлгісі

Күмбез шатыр

Құйма кірпіш

Ою-өрнек

Сыр жалатылған әйнек

ІV. Жаңа сабақты бекіту. «Сәйкестендіру» тапсырмасы (кестемен жұмыс)

Арыстан баб

Қожа

Ахмет

Яссауи

Алаша хан

кесенесі

Көккесене

Рабиға

Сұлтан Бегім

монша

1. Қожа Ахметтің рухани ұстазы - . . .

2. Әмір Темірдің бұйрығымен салынған кешенді кесене - . . .

3. Сығанақ қаласының маңында орналасқан кесене - . . .

4. Қаракеңгір өзенінің жағасында орналасқан кесене - . . .

5. Ішінде кітапхана салынған кесене - . . .

6. Алаша хан кесенесіне ұқсас кесене - . . .

7. Атақты адамдар жерленген кесене - . . .

8. Орта Азияның сәулет өнерінде кездесетін ерекше өрнекті кесене - . . .

9. Далалық сәулет өнерінің үлгісінде жасалған кесене - . . .

10. Қожа Ахмет Яссауи ғимаратының шығыс жағында орналасқан кесене - . . .

11. Көпшілікке арналған сәулет құрылысы - . . .

12. Ұлықбектің қызы - . . .

13. ХІІ ғасырда салынған кесене - . . .

Бекіту сұрақтары:

ІV. Жаңа сабақты бекіту.

«Сәйкестендіру» тапсырмасы (кестемен жұмыс)

Арыстан баб

Қожа

Ахмет

Яссауи

Алаша хан

кесенесі

Көккесене

Рабиға

Сұлтан Бегім

монша

1, 13

2, 5, 7

4, 8, 9

3, 6

10, 12

V. Қорытынды.

Сонымен ХІҮ-ХҮ ғасырлардағы сәулет өнеріндегі ескерткіштердің тарихымен таныстық. Қазақстан Республикасы Конституциясының 37- бабында айтылғандай, әр азамат тарихи және мәдени мұралардың сақталуына қамқорлық жасауға, тарих пен мәдениет ескерткіштерін қорғауға міндетті.

Президентіміз Н. Ә. Назарбаев «Мәдени - мұра» бағдарламасы бойынша тарихи ескерткіштерді, мәдени мұраларды зерттеуге тапсырмалар берілді. Қазіргі таңда әлем деңгейінде зерттеу жұмыстары қызу жүріп жатыр.

VІ. Үйге тапсырма: §34 XIV-XV ғасырлардағы сәулет ескерткіштері бойынша реферат жазу.

VІІ. Оқушылардың білімін бағалау.