Нуклеин қышқылдарының құрылымы мен қызметтері: ДНҚ, РНҚ және АТФ

Нуклеин қышқылдары.

1951 жылы америкалык биохимик Э. Чаргафф ашқан. Нуклеин қышқылдары - тірі организмдегі тұқым қуалайтын ақпараттарды сақтай отырып, оны келесі ұрпактарға жеткізетін күрделі кұрылысты молекула

Дезоксирибо-нуклеин қышқылы (ДНҚ)

Рибонуклеинқышқылы (РНҚ)

ДНҚ - жоғары молекулалық күрделі гетеробиополимерлер.

ДНҚ молекуласы екі жіпшеден тұратындықтан молекулалық массасы нәруыздан жоғары болады. Табиғаттары алуан түрліліктің сакталынуы ДНҚ-ның ақпаратына байланысты.

ДНҚ полимерге жатады, оның мономерлерінің рөлін төрт нуклеотид (аденин, тимин, цитозин, гуанин) атқарады.

3. Нуклеотид тізбектері азоттық негіздері арқылы сутектік байланыспен өзара байланысып, қос сақиналы ДНҚ шиыршығын түзеді

4. ДНҚ молекуласының екі жіпшеден тұратындығын және нуклеотидтердің азоттық негіздері сутектік байланыспен байланысатынын америкалық биохимик Дж. Уотсон мен ағылшын биофизигі әрі генетигі Ф. Крик рентгенқұрылымдық әдіспен анықтады.

Джеймс Уотсон

(1928 ж. т. )

Америкалық биохимик. Молекулалық биология саласында зерттеу жұмыстарын жүргізді. Нәруыз биосинтезі кезіндегі РНҚ-ның рөлін зерттеді. Нобель сыйлығының лауреаты (1962 ж. )

Фрэнсис Крик

(1916 ж. т. )

Ағылшын биофизигі әрі генетигі. Молекулалық биология саласында зерттеу жұмыстарын жүргізді. Дж. Уотсонмен бірге ДНҚ кұрылымының моделін жасады. Нобель сыйлығының лауреаты (1962 ж. )

ДНҚ қос оралымы бөлігінің сызбанұсқасы:

А - аденин, Т - тимин, Г - гуанин, Ц - цитозин, үзік сызықтар - азотты негіздер арасындағы сутектік байланыс

ǀ ǀ ǀ

Ц Г Ц

ǀ ǀ ǀ

Ц - Г Ц

ǀ ǀ ǀ

Г - Ц Г

ǀ ǀ ǀ

Т - А У

ǀ ǀ ǀ

Ц - Г Ц

ǀ ǀ ǀ

А - Т А

ǀ ǀ ǀ

А - А А

ǀ ǀ ǀ

Г - Ц Г

ǀ ǀ ǀ

А - Т А

ǀ ǀ ǀ

Т - А У

ǀ ǀ ǀ

ДНҚ а-РНҚ

Рибосомалық РНҚ (р-РНҚ) - жасушадағы барлық нәруыздардың синтезделуін қамтамасыз ететін органоид - рибосомалардың құрамында болады.

Тасымалдаушы РНҚ (т-РНҚ) - жасуша цитоплазмасында болады. Т-РНҚ-ның қызметі аминқышқылдарын нәруыз синтезі жүретін орынға рибосомаға тасымалдайды.

Ақпараттық РНҚ (а-РНҚ) синтезделетін нәруыздың құрылысы туралы ақпаратты ДНҚ-дан цитоплазмадағы рибосомаға жеткізеді. Бұл процесс транскрипция деп аталады.

АТФ - өз алдына бір нуклеотид болып табылады. Ол азотты негіз адениннен, рибозадан және фосфор қышқылының қалдықтарынан құралған. АТФ - әмбебап энергия көзі. Ондағы үш фосфор қышқылының қалдықтарының арасында екі макроэргиялық байланыс бар. Әр макроэргиялық байланыста

419 кДж/моль энергия сақталады. АТФ-тің бір молекуласында барлығы 838 кДж/моль энергия болады. АТФ энергиясы жасушадағы барлық тіршілік әркеттеріне жұмсалады.