Оюлар өлеңі

Презентация қосу

Оспанова Нұрзада,
Түркістан қаласындағы
№21 жалпы орта мектептің
қазақ тілі мен әдебиеті
пәнінің мұғалімі.

Сабақтың тақырыбы:

"Ф. Оңғарсынованың шығармаларын
оқытудың тиімді жолдары"
Сабақтың мақсаты: Оқушыларға Фариза Оңғарсынованың шығармаларын
таныстыру. «Оюлар» өлеңінің мазмұны мен идеясын ашу.
Білімділік: - өлеңнің мазмұнын ашу, ақынның өлең арқылы жеткізгісі
келген ойын ашуға үйрету, өлеңді көркемдік ерекшелігіне
талдату, поэзияны сүюге ұмтылдыру.
Дамытушылық: - оқу танымдық, мәдениеттанымдық құзыреттілігін дамыту,
өз ойын ашық айтуға үйрету, сөздік қорын байыту,
ойлау белсенділігін тереңдету.
Тәрбиелік: - өз халқының салтын, қол өнерін қадірлеуге үйрету,
елжандылыққа, адамгершілік қасиеттерге үйрету.
Сабақтың түрі: аралас сабақ.
Көрнекілігі: интерактивті тақтамен слайдтар көрсету,
ою-өрнек түрлері.
Пәнаралық байланыс: бейнелеу, технология, тарих.
Күтілетін нәтиже: қазақтың ою-өрнегін құрмет тұтатын, өзіндік ой-пікірі бар,
елінің салт-дәстүрін сыйлап, мақтаныш ететін тұлға
қалыптастыру.
Сабақтың барысы.
І. Проблеманы айқындау.
1. Топтастыру кезеңі.
2. Қос жазба күнделігі.
ІІ. Проблеманы шешу.
1.Үш қадамды сұхбат

2. Х - кестесі.

3. Топтық зерттеу.

ІІІ. Проблеманың шешімін қолдану.

І. Бес жолды өлең .

2. Ой толғаныс.
3. Ой сергек.

ІV. Үйге тапсырма.
-Балалар, бүгін біз Ф.Оңғарсынованың «Оюлар» атты өлеңімен
таныстық. Ал енді «ою-өрнек» ұғымының мағынасын ашайық.
«Ою-өрнек дегеніміз-геометриялық және бейнелеу элементтерінің
жүйелі ырғақпен қайталанып, үйлесімді құрылуы. Ою-өрнектерді
композициялық құрылымына қарай бір жүйеге келтіру үшін ғалымдар 3
топқа бөледі:
1. Өсімдік типтес ою-өрнек. Көкөніс өрнектерінде өсімдіктердің гүлі,
жапырағы, сабағы, дәні т.б негізгі элементтері көрінеді.
2. Зооморфтық ою-өрнек. Өрнектер негізінен жануарларды, яғни
аң-құс, балық т.б түрлі жәндіктерді және олардың мүшелерін
бейнелейді.
3. Космогониялық өрнек. Өрнектер дөңгелек, ирек, шимай, тор көз т.б
болып келеді.
Жоғарыда аталған негізгі өрнек түрлерінен бөлек қазақ шеберлері көп
қолданатын ою-өрнек элементтерінің мынадай атаулары бар:
А) аспан әлеміндегі құбылыстарға байланысты өрнектер: ай, күн,
жұлдыз т.б
Ә) заттардың атауларына байланысты өрнектер: балға, балта, тарақ т.б
Б) ру таңбалары мен ел таңбаларына байланысты өрнектер: тұмар,
айшық, босаға т.б
І. «Топтастыру» кезеңі.
Ақын шығармашылығы мен өміріне тоқталу

ҚР білім беру ісінің үздігі

Қазақстанның халық жазушысы 1939 жылы Атырау өңірінде
дүниеге келген

"Бұлбұл" атты тұңғыш кітабы
Қазақтың ақын қызы 1967 жылы шыққан

ҚР мемлекеттік сыйлығының Жас оқырмандарға арналған
лауреаты өлең - жырлары мол

"Құрмет белгісі", "Парасат",
І дәрежелі "Достық"
ордендерінің иегері
Қос жазба күнделігі.
Мақал-мәтел, салт-дәстүрлерге түсінік беру.

"Былай тартса, өгіз өледі, "Қызға қырық үйден тыю" "Қонақ келгенде..."
былай тартса, арба сынады"

"Асың барда-ел таны,
"Ұшып көкте, қонып жерде жоқ" беріп жүріп,
атың барда- жер таны, "Ақ түйенің қарыны жарылды"
желіп жүріп"
1. Х - кестесі.
Ұлттық қолөнер бұйымдарын тауып жазу.

Желбау

Басқұр Тұскиіз

Текемет
Желбау - шаңырақта желбау деп аталатын
ою-өрнекті, 4 шашақты бау болады.
Басқұр - кереге басы туырлықты
тесіп кетпеу үшін үй айнала
жүргізілетін жалпақ оюлы құр.
Текемет - түрлі - түсті,
ою-өрнекті түр салып,
киізден басылатын төсеніш.
Топтық зерттеу;
1. Өлеңнің тақырыбы: Оюлар.
. Идеясы: Қазақ халқының салт-дәстүрін, асыл қасиетін өзіне жинақтаған
ттық қолөнер бұйымдарын ақын мейлінше бағалап, жас-ұрпаққа ою-өрнекті
қастерлеуге тәрбиелейді.
3. Өлең құрылысына, көркемдігіне талдау жасау.
3 4 4

Түрін-ай/ текеметтің!/ Асыл қандай!/ (а)
3 4 5

Үңілдім/ үнсіз ғана/ басымды алмай./ (а)
3 4 4

«Келе ғой,/ қошақаным,/ өзіме!» деп,/ (б)
3 4 4

Әжем кеп/ сипағандай/ шашымнан жай./ (а)
Мақал - мәтелдердің сыңарларын табыңдар.

1. Кестені көңіл сызады,
Қол тігеді, көз ............ . (сынайды)
2. Асыл ........ пішуге сән, (қайшы)
Күміс қасық ішуге сән.
3. Өнерліден үйрен,
Өнерсізден .......... . (жирен)
4. Өнер іздеген өсер,
.......... іздеген өшер. (Өсек)
5. Өз үйінде ою-оймаған,
Кісі үйінде ............. сыза алмас. (сызу да)
Бес жолды өлең құрастырайық.

1. Ою. (Зат есім)

2. Өрнекті, әдемі. (Сын есім)

3. Ояды, тағады, безендіреді. (Етістік)

4. Ою - қазақтың ұлттық байлығы. (Сөз тіркесі)

5. Өрнек. (Синоним)
Тест сұрақтары

1. Портрет дегеніміз не?
А) Табиғат көріністерін суреттеу.
Ә) Адамның сырт бітімін, кескін-кейпін суреттеу.
Б) Ою-өрнектерді суреттеу.

2. Ф.Оңғарсынова қай жылы дүниеге келген?

А) 1965 жылы.
Ә) 1936 жылы.
Б) 1939 жылы.

3. Әдеби ертегі дегеніміз не?

А) Авторы жоқ ертегі.
Ә) Хайуанаттар ертегісі.
Б) Авторы белгілі ертегі.

4. Ақынның тұңғыш жыр кітабы қандай атпен, қашан шықты?

А) «Бұлбұл» 1967 жылы.
Ә) «Бұлбұл» 1969 жылы.
Б) «Сандуғаш» 1967 жылы.

5. Мемлекеттік туымызда ненің бейнесі бар?
А) Күн, бейбітшілік, қыран құс.
Ә) Ою-өрнек, қыран құс, аспан.
Б) Күн, арай, қыран және ою-өрнек – алтын түсті.
Құстымсық ою.
Түйе табан ою.
Қолтықша ою.
Құсмұрын ою.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы – көгілдір түсті тік бұрышты
кездеме. Тудың ортасында күннің 32 шұғыласы, оның астында қалықтаған қыран
бейнеленген. Сабына бекітілген тұста ұлттық оюлармен кестеленген тік жолақ
өрнектелген. Күн, арай, қыран және ою-өрнек – алтын түсті
"Оюлар" өлеңі
Ой сергек.
Ақын өлеңдерінен өлең құрастыру

Еркелесем, күлімдейтін, Не қасиет күтерсің бүгінгі елден,
Ұрысқаны білінбейтін Жасқаншақтап күйеудей ұрын келген.
Маңдайымнан иіскеп менің, Айтар сөзін көмейге көміп қойып,
"Құлыншағым, күнім"- дейтін. Күн кешеді қорқумен, дірілдеумен.

Ақындар ақын бола алмас Көк аспанға қараймын
Айтпаса мұңын халқының! Жұлдыздарды санаймын.
Тозғанша тоқым- торалғың, Осынша көп моншақты
Шертпесең шерін заманның Төгіп кеткен қалай кім?
"Былай тартса, өгіз өледі,
былай тартса, арба сынады"

Ылғи да жолы болмайтын, өзінің де икемі жоқ
адамның іс-жайын айтқанда:
- Оның ылғи да былай тартса, өгізі өліп,
былай тартса, арбасы сынып жүреді ғой, - деседі.
"Қызға қырық үйден тыю"

Қазақ қыз баланы еркелетіп, дегенін орындап
әлпештеген; дарақы, қыдырымпаз, ұрысқақ болып
өсуден сақтандырып отырған.
"Қызға қырық үйден тыю" деген мәтелдің мәні -
кез - келген үйге бара беру, қонып қалу ұят,
негізінен ибалы да нәзік, ақылды болуға тиіс қазақ
қызына аса лайықсыз қылық.
"Қонақ келгенде..."

Қонақты жастар үй сыртына шығып қарсы алады.
Қазіргі біздің жағдайымызда, есіктен кірген адамға:
- Төрге шығыңыз!
- Жоғарылатыңыз!
- Төрлетіңіз! - деген дұрыс.
Үйде ата-анасы жоқ кезде қонақ келсе, балалар жылы ілтипат білдіріп,
ата-анасын жоқтатпай, қонақты күте білгені жөн.
"Ұшып көкте, қонып жерде жоқ"

Ұшқалақ, тұрақсыз, тиянақты іс қылмайтын, басын бастап, аяғын
тастап жүретін адамды сипаттағанда осы мақалды айтады.
"Асың барда-ел таны, беріп жүріп,
атың барда- жер таны, желіп жүріп"

Қолыңдағы барыңды ел - жұрттан аяма, сараң болма, өзіңмен өзің
жүрме - жолдас - жорамен аралас, мүмкіндігің, денсаулығың барда,
жастық кезіңде дүниені көр, арала. Сонда өзіңнің де көңіл көкжиегің
кеңейеді деген мағынада айтылады.
"Ақ түйенің қарыны жарылды"

Көптен күткен қуанышты оқиғаға байланысты осы мақал айтылады.
Мысалы, 1945 жылғы 9 мамырда Ұлы Отан соғысы аяқталды деген
хабар тарағанда, жұрт бір-біріне:
- Сүйінші, сүйінші! Соғыс бітті - ақ түйенің қарыны жарылды! - деп
қуанысқан.

Ұқсас жұмыстар

Тұманбай Молдағалиев "Бауырлар" өлеңі

Кімнің сөзі

Орыс өзіндік халқының ойымен қазіргі заманғы көрнекті жазушысы қазақ ақыны Фариза өлең шығару

Әдебиет әлемінде

Сыр сандық өлеңі

Дүниеге жар өлеңінен үзінді жаттау

Сәкен Сейфуллин "Сыр сандық" өлеңі

Қазақтарды шетелдіктерге таныстыру

Ақыл ой интелекуалдық олимпиадасы

Керамикалық композициялы материалды алу технологиясы

Пәндер