Шыдаған суға басынан, Далалар жарасымды

Төрт түлігім-

б а й л ы ғы м

Зеңгі баба

Сексеката

Шопаната

Ойсылқара

Қамбарата

І. Ұйымдастыру.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

Әр орталық өз атауларына сәйкес мына сұрақтар төңірегінде жауап береді.

Зерттеу

Дәлелдеу

Суреттеу

Өнер

әр топтың құнды пікірі тыңдалады.

Қазақстан елтаңбасындағы

жылқы бейнесі

Жылқы -жеті

қазынаның бірі

Мемлекетіміздің елтаңбасындағы тұлпар бейнесі батылдықты,

сенімділікті танытады. Пырақтың қанаты Қазақстанның көпұлтты

хылқының қуатты және гүлденген мемлекет құру туралы ғасырлар бойғы тілегін аңғартады. Сонымен қатар арғымақтың алтын қанаттары алтын масақты еске салады, қазақстандықтардың еңбексүйгіштігін және еліміздің материалдық игілігін танытады.

Жұмбақ

Шыдаған суға басынан,

Жүктерін елдің тасыған,

Жыл ішіне кіре алмай

Өкінумен ылғи жасыған.

Баласы сондай әдемі,

Көруге ылғи асығам

Мақал

Далалар жарасымды

жотасымен

. . . жарасымды

ботасымен.

Мағынаны ажырату. Оқулықпен жұмыс.

(Әрбір оқушы өзі оқиды. 302-304 бет 7 минут)

Орталықтарына сәйкес топ мүшелері ұжымдасып құнды пікірлерін айтады.

Сүтқоректілер класы

Көнтабандылар (сірітабандылар)

отряды

Күйіс қайыратын жануарлар

Құрғақ далалы, шөлейтті, шөлді аймақтарда тіршілік етуге бейімделген

Дене тұрқы ірі

Салмағы 700 - 800 кг

Мойны иір, ұзын

Денесінің әр жерінде ұзын шудалы жүндері болады

Арғы тегі - жабайы түйелер

4 - 5 мың жыл бұрын қолға үйретілген

Түрлері - айыр өркешті, сыңар өркешті

Пірі - “Ойсылқара”, “Қаусыл - қазы”

Маң-маң басқан, маң басқан,

Шудаларын шаң басқан,

Шөл даланың кемесі

Төрт түліктің төресі

Дертке дауа болатын

Шұбаты бар киелі

Орта Азия

Африка өңірі

Бура

Үлек

Інген

Мая, Аруана

Қаптағай

Нар

Қалмақ, монғол, қазақ қолтұқымы

Аруана

Бактриан

Дромадер

Сүтінен - шұбат, еті, жүні - шудасы

Сүті, шұбаты, шудасының пайдасы,

күй талғамайтын жануар

Ертеде түйелі көш “сахараның салтанаты” деп

аталған.

Ежелгі Қытайдан Жерорта теңізіне дейінгі керуен

жолының тарихы түйе түлігімен тікелей

байланысты.

Ерте замандардағы ел мен елдің арасындағы сауда

- саттық түйелі көш керуендері арқылы жүргізілген.

Тарихи деректерде Самарқан саудагерлерінің

сапарға Жібек жолы арқылы 30 мың түйемен

шыққандығы жазылған.

Ауыз әдебиетінің көптеген үлгілерінде түйеге қатысты теңеу сөздер, даналық нақылдар, мақал - мәтелдер көптеп кездеседі. Бұл ой - тұжырымдар түйенің тіршілік ерекшеліктерін айқын аңғартады. “Түйесі бардың - киесі бар”, “Көтерем деп түйеден безбе - салтанатың емес пе? Тебеген деп биеден безбе - қос қанатың емес пе?”

Түйе түлігіне арналған аңыздар бойынша шығарылған күйлер де ел арасына кеңінен таралған.

Сүгірдің “Бозінгені”, Ықыластың “Желмаясы”, Тәттімбеттің “Бозінгені”, т. б.

Түйе түлігін қастерлеп “ұлық” деп атайды.

Түйешіні “ұлық баққан” деп құрметтеп, оған

көпшілік жиналған жерде төрден орын берген.

Кейбір аймақтарда түйені “кәуіс” деп атайды.

Түйе жүнінен тек қана жамылғы көрпе жасалады,

себебі ол ұлық мал болып саналады.

Түйе жүнінен шұлық тоқымайды, тек қана

кеудеше тоқып, шекпендерді астарлайды.

Түйе ірі мал болғанымен 42 вольтқа шыдамайды.

Түйені қарақұрт шаққанда сол бойда орнынан

қозғамай мұздай суды үсті - үстіне құю қажет.

Түйе төлін бота деп атайды.

Түйе 30 - 35 жыл жасайды.

Түйені “шөл дала кемесі” деп атайды

§ 61. Өз бетімен мазмұнға дайындалу,

“Түйе бойына сеніп жылдан құр қалды” дегенменде сол түйенің бойында 12 жылды иеленген жануарлардың белгілері табылады екен. Мысалы: түйенің ерні қоянның ерні тәріздес жырық болып келеді. Тапсырма:

қалған 11 жануардың түйеге тән белгісін анықтап келу.