Қарағанды облысы

Сабақтың мақсаты: Орталық Қазақстанның

экономикалық - географиялық жағдайы

мен табиғат ресурстары, халқы

туралы түсінік беру.

Міндеті

Сабақтың типі:

білік пен дағдыны

қалыптастыру

Сабақтың түрі:

саяхат сабақ

Орталық Қазақстан

Ертіс - Қарағанды каналы арқылы саяхатымызды Орталық Қазақстан жерінде жалғастырамыз.

Асау Ертіс ноқта ілді, тағаланды,

Сусындатпақ шөлдерді, далаларды,

Ертіс құлап келеді, сүйінші бар,

Сүйінші бер, сүйікті Қарағанды.

М. Мақатаев

Қарағанды облысы

Аумағы - 428, 0 мың км2

Халқы - 1430, 4 мың адам.

Географиялық орны

Ұлытау Қарқаралы Қарағайлы

Қызыларай

тауына дейін 1000 км-ге созылған Қазақтың ұсақ шоқысы - Сарыарқаны түгелімен қамтиды.

Табиғат ресурстары

тас көмір

мыс

корунд

әктас

саз

пирофилит

құрылыс материалдары

Жер бедері

ұсақ шоқылы, қуаңшылық

басым

аласа таулы

қыратты

адырлы

Пайдалы қазбалары

Темір Ақтау, Үшқатын, Қамыс, Қаражал,

Қарсақпай,

Марганец Балбырауын, Жезді, Найзатас

Полиметалл (Гүлшат, Қызылеспе, Ақшағыл,

Алаайғыр, Қарағайлы, Жәйрем)

Сирек металдар (вольфрам, молибден, ванадий,

висмут, сурьма) - Жоғары Қайрақты, Шығыс Қайрақты, Қоңырат, Қарооба.

Климаты

Континентті, қысы қатал, жазы өте ыстық, шаңды дауылдар тұрады, су тапшы. Ертіс - Қарағанды каналы 1974 жылы Қ. Сәтпаевтің басқаруымен салынды.

Қазақ

Орыс

Украин

Неміс

Татар

Беларусь

Корей

Молдаван

Халқы - 1430, 4 мың адам.

Халқы

IV. "Қаныш ата - адамзаттың ұлы тұлғасы"

V. Аппақ Байжанов - көмір кенін

тұңғыш тапқан адам

1824 - Аппақ Байжановтың туғанына 185 жыл және А. Байжанов ескерткішіне 10жыл 1999ж. 29. 08.

А. Байжанов Қарағанды көмір бассейнін алғаш ашушы, кен білгірі 1824 жылы Нұра өңірінің оңтүстігінен 25 км. жердегі Қарағанды мекенінде туып-өскен. Ол жастайынан жергілікті болыстың қойын бақты. 1833 жылы ол жер бетіне шығып жатқан тас көмір қабатын тапты (қазіргі "Северная" шахтасының жері) . Көмірдің жанатын қасиетін білетін Аппақ оны өндіріп, жақын маңайдағы ауылдарды отынмен қамтамасыз ете бастады. А. Байжановтың жаңалығы ол кездері іскер топтардың назарына шалынбады, оның үстіне жергілікті бай-шонжарлар шаруашылықтың дәстүрлі үрдісін бұзғысы келмеді. Қарағандыда 23 жыл өткен соң ғана көмір өндіру басталды. 1856 жылы Қарағанды петропавлдық көпес Н. Ушаковтың қолына өткеннен кейін бұл жерде көмір өндіріле бастады. Қарағанды көмір бассейнін алғаш ашушыға 1999 жылы 29 тамызда кеншілердің кәсіби мерекесін және Қарағанды қаласының 65 жылдығын тойлау кезінде А. Байжановтың ескерткішін ресми ашу рәсімі болды.

1824 - Аппақ Байжановтың туғанына 185 жыл және А. Байжанов ескерткішіне 10жыл 1999ж. 29. 08.

Ескерткіш облыстық тарихи-өлкетану мұражайының алдына орнатылды. Тастан ойылып жасалған, басында тымағы бар балаң жігіттің тізерлеп отырған, оң тізесінің үстінде қойылған қолында көмірдің сынығы бар ескерткіштің авторы скульптор Ю. Гумель. Аппақ есімімен Қарағандыда көше аталған. Аппақ Байжанов туралы аңыз Қарағанды көмір кенішін алғаш ашушы Аппақ Байжанов, ол 1833 жылы Нұра өзенінен оңтүстікке қарай Қарағандыбасы деген жерде тас көмір кесектерін табады. Ел ауызындағы аңызға қарағанда, Қазіргі Қарағандыдағы Ескі қаланың орнында қалы қараған өседі екен. Сол қарағанның ішінде соңында екі тазысы бар Аппақ деген бір байдың қойшысы қой жайып жүреді. Бір кезде қойдың бір шеті дүр ете қалады. Жалт қараса бір суыр қашып бара жатыр екен. Тазылар тұра бастыртады, бірақ, суырдың іні таяу екен, ініне қояды да кетеді. Ол күнү-күн кешкіріп қалғандықтан Аппақ суырдың інінің аузын таспен бекітіп кетеді. Келесі күні ерте келіп, суырды інінен қазып алады. Сол күні ін түбінен көмір шыққан екен дейді. Әуелде Аппақ оның не екенін білмейді… Қара бояу ма деп ойлайды. Бірсыпырасын үйіне алып келіп жүн бояп көреді. Жүнді тек кірлеткені болмаса жүнге бояу болып қаппайды. Содан ауыл ақсақалдарына көрсетеді. Олар да шеше алмайды. Бір күні кешкілікте тезектің маздап жанған отын айнала қоршап отырғандар тағы да сарапқа салады. - Бірақ бұл алтын да емес, күміс те емес, жез де емес, ал жәй тас та емес. Не екенін "бір Алла" өзі білсін, - деп отырғанда, бір тас отқа түсіп кетеді. Ол жана бастайды. Отырғандар: - Тас жанып жатыр, тас жанып жатыр!- деп шу ете қалысады. Басқалар қолындағы тастарын отқа салады, әлгі тас онан сайын қыза жанады. Сол жерде "бұл жәй тас емес", "Жанатын тас" болды деседі. Ертеңінде-ақ сол "Жанатын тас" туралы хабар жоғарғы жерге жеткен екен. Сол тасты тапқан Аппақты бір төре іздеп келген дейді. Аппақ әлгі төреге тасты тапқан жерін көрсетеді. Ол үшін Аппаққа ат тұяғындай алтын, қой тұяғындай күміс берген екен. Карағандыдағы тұңғыш рет ашылған "Қаразабой" деген шахта сол Аппақтың көмірін тапқан жерінен ашылған дейді.